1954
1954 (MCMLIV) waor e gewoen jaor wat op vriedag begós op de Gregoriaanse kalender.
Gebeurtenisse
[bewirk | brón bewèrke]- 1 jannewarie - 't Dörp De Meern óntsjeit oet de dörpkes Oudenrijn en Veldhuizen.
- 21 jannewarie - In de Verenigde Sjtate wirt de Nautilus, de eësjte atoomduukboat, te water gelaote.
- 1 fibberwarie - In Doetinchem wirt profvoetbalclub De Graafschap opgerich.
- 3 fibberwarie - Frieslandj - Veur de tieënde keër wirt de Èlfsjtejetoch verreje. Winnaer is Jeen van den Berg.
- 3 fibberwarie - De Groninger sjaatsklassieker Noorderróndjritte wirt veur de viefde keër verreje. De aafsjtand van 150 km wirt 't sjnelste aafgelag door Piet Kruger dae d'r 6 oer en 12 minute veur neuëdig haet. Hae wirt gevolg door Jan van Buren en Jan Oetham (dae in 1963 de rit zouw winne).
- 15 fibberwarie - De Franse Houot en Willm drènge tösje Dakar en de archipel Kaapverdië mit ein deepzeëduuktoesjtèl door tot ein deepde van 4050 maeter.
- 13 miert - Begin van de Sjlaag van Dien Bien Phu. Vietnamese ónaafhankelikheidssjtriejersj versjlaon de Franse. Dit leijt tot 't eindj van de Eërste Indochinese Aorlog. De ónaafhankelikheid van Democratische Repebliek van Vietnam, Cambodja en Laos wirt erkènd in de conferentie van Genève. Vietnam wirt in ein noordelik en ein zuidelik deil verdeild.
- april - In Bordeaux in Frankriek wirt biej ein congres van "The International Federation of Journalists" de Code van Bordeaux opgesjtèld.
- 11 april - Parlemèntsverkezinge in Belsj leije tot ein euverwinning van de socialiste en de liberale en ein nederlaog veur de katholieke.
- 22 april – Ein nuuj Belzje regering wirt gevörmp door de socialiste en liberale ónger leijing van Achiel Van Acker.
- 1 mei - De Nederlandse bisjoppe gaeve in 't herdènkingsjaor van de H. Bonifatius ein herderlik sjrieve oet ónger de titel De katholiek in 't aopebaar laeve, baeter bekènd es 't bisjoppelik mandemènt. Veur katholieke wirt 't verboaje óm lid te waere of te blieve van socialistische of liberale organisaties.
- 7 mei - Franse nederlaog taenge de Vietminh biej Dien Bien Phu. De Amerikaanse president Eisenhower kump mit de dominotheorie: Es Vietnam vilt, zal ouch de res van Indochina valle, en vervolges de Filipijne, Taiwan en Indonesië.
- 25 mei - De fotograaf Robert Capa löp in Vietnam op ein landjmien en raak doadelik gewóndj.
- 29 mei - 31 mei - Op initiatief van prins Bernhard vundj in Oasterbaek de eësjte Bilderbergconferentie plaatsj.
- 6 juni - Eësjte Eurovisie-oetzending mèt ein versjlaag van 't Narcissefeës in Montreux.
- 12 juni - (Leëuwarde) - De Siamese tweëling Folkje en Tjitske de Vries wirt succesvol van ein gesjeije.
- 15 juni - UEFA: De Europese Voetbalbóndj UEFA wirt opgerich.
- 27 juni - Operatie PBSUCCESS: 't Leger, gesjteund door de CIA, wurp de democratisch gekaoze regering van Jacobo Arbenz Guzmán van Guatemala ómver.
- 4 juli - Wes-Duutsjlandj wint in Zjwitserlandj de waereldtitel door Hongarije in de finale van 't WK voetbal mèt 3-2 te versjlaon.
- 29 juli - Release van In de Ban van de Rink De Reisgenote in Èngelandj.
- 14 augustus - Aaftrap van de eësjte wedsjtried in 't betaald voetbal in Nederlandj, georganiseerd door de 'wille' bóndj NBVB (de Nederlandse BeroopsvoetbalBóndj).
- 4 september - Ónthulling van 't beeld van Bartje in Asse.
- 5 september – In de buurt van Shannon Airport veróngelök KLM Vluch 633.
- 9 september - Ein zjwaor aardbaeving in Orléansville (Algerije) haet 1400 sjlachoffersj tot gevolg.
- 23 september - Ter gelaegenheid van de 100e gebaortedaag van de bedwènger van de Zuiderzeë, ir. Cornelis Lely wirt door H.M. de Keuningin op de Aafsjloetdiek ein monumènt ónthuld.
- 26 september - 't CERN wirt opgerich.
- 5 oktober - Biej 't Verdraag van Londe wirt Triëst verdeild tösje Italië en Joegoslavië.
- 11 november - Publicatie van In de Ban van de Rink De Tweë Taores in Èngelandj.
- 2 december - De Amerikaanse Senaat nump ein resolutie aan wo-in communistejager Joseph McCarthy wirt veraordeild. Eindj van de poletieke carrière van McCarthy.
- 14 december - Oprichting van de Vlaams-nationalistische partiej Volksunie in Belsj.
- 15 december - Keuningin Juliana óngerteikent in de Ridderzaal te Den Haag 't Sjtatuut veur 't Keuninkriek der Nederlande.
- 29 december - Sjtatuut veur 't Keuninkriek vanne Nederlenj aafgekóndig.
- 31 december – De eësjte awt-jaorsconference van Wim Kan op de Nederlandse radio.
- zónger datum
- 't Nederlands Zuivelbureau introduceert 'Frau Antje', 't iccoon dat Nederlandj langer zal vertaengewoordige dan welke ambassadeur ouch.
Nobelprieze
[bewirk | brón bewèrke]- Natuurkunde:
- Max Born "um zie fundamenteel oonderzeuk nao kwantummechina, in 't bezunder um zien statistische interpretatie vaan de golffunctie."
- Walther Bothe "um zien touwvalsmethode en de oontdèkkinge die 'r daomèt deeg."
- Sjemie: Linus Pauling, "um zien oonderzeuk nao de aard vaan de sjemische verbinding en häör touwpassing in de verheldering vaan de structuur vaan complexe stoffe."
- Geneeskunde: Frederick Chapman Robbins en Thomas Huckle Weller "veur hun oontdèkking tot poliovirusse in diverse soorte weefsel culture kinne vörme.
- Literatuur: Ernest Hemingway, "um zien beheersing vaan de kuns vaan 't vertèlle, veur kort nog getuind in The old man and the sea, en um d'n invlood deen 'r op de stijl vaan allewijl heet gehad."
- Vrei: De pos [dus neet de persoen] vaan Hoege Commissair veur de Vlöchtelinge, "'n internationaol hölporganisatie gestiech door de Vereinegde Naties in 1951."
Meziek
[bewirk | brón bewèrke]De volgende platen waere grote hits:
- Bill Haley & The Comets - Shake, Rattle And Roll
- Doris Day - Secret Love
- Elvis Presley - That's Allright Mama
- Rosemary Clooney - This Ole House
- The Chordettes - Mr. Sandman.
Gebore
[bewirk | brón bewèrke]- 6 jannewarie - Anthony Minghella, Britse filmregisseur (o.a. The English Patient) (gesjtorve 2008)
- 9 jannewarie - Steef Roothaan, Nederlandse beeldhouwer en teikenaer
- 12 jannewarie - Cees van der Pluijm, Nederlandse sjriever, dichter, columnist, acteur en presentator
- 12 jannewarie - Howard Stern, Amerikaanse diskjockey
- 12 jannewarie - Jack Veerman, Nederlandse drummer (BZN)
- 15 jannewarie - Sjoerd Pleijsier, Nederlandse acteur
- 19 jannewarie - Katey Sagal, Amerikaanse tv-actrice en zangeres (o.a. Married... with Children)
- 24 jannewarie - Lorenzo Mattotti, Italiaanse sjtripteikenaer
- 25 jannewarie - Renate Dorrestein, Nederlandse sjriefster
- 27 jannewarie - Karel De Gucht, Belzje politicus
- 29 jannewarie - Oprah Winfrey, Amerikaanse televisiepresentatrice
- 1 fibberwarie - Egbert Streuer, Nederlandse motorcoureur
- 8 fibberwarie - Roger van Boxtel, Nederlandse politicus en besjtuursveurzitter van zörgverzekeraer Menzis
gebaore op 18 fibberwarie 1954.
- 13 fibberwarie - Serge Ernst, Belzje sjtripteikenaer en cartoonist
- 15 fibberwarie - Matt Groening, Amerikaanse cartoonist en teikenfilmer (The Simpsons, Futurama)
- 15 fibberwarie - Marga Scheide, Nederlandse zangeres van Luv'
- 17 fibberwarie - Ton van Klooster, Nederlandse zjwömmer en zjwömbóndjscoach
- 18 fibberwarie - John Travolta, Amerikaanse acteur
- 20 fibberwarie - Oscar Hammerstein, Nederlandse advocaat
- 21 fibberwarie - Ivo Van Damme, Belzje atleet (gesjtorve 1976)
- 22 fibberwarie - Johnny Kraaijkamp jr., Nederlandse acteur
- 24 fibberwarie - Leon de Winter, Joods-Nederlandse sjriever, columnist en filmproducent
- 26 fibberwarie - Ernst August (V) van Hannover, Duutsje prins van 't Hoes Hannover
- 28 fibberwarie - Jean Bourgain, Belzje wiskundege (gestorve 2018)
- 28 fibberwarie - Youp van 't Hek, Nederlandse cabaretier, columnist en sjriever
- 3 miert - Jan Slagter, Nederlandse ómroopbesjtuurder en televisiepresentator
- 8 miert - Win Remmerswaal, Nederlandse honkballer
- 17 miert - Margriet Hermans, Vlaamse zangeres, presentatrice en politicus
- 27 miert - Roy Sedoc, Nederlandse atleet van Surinaamse aafkóms
- 29 miert - José Hoebee, Nederlandse zangeres van de groep UV
- 9 april - Iain Duncan Smith, Èngelsje politicus
- 12 april - Steve Stevaert, Vlaamse politicus
- 16 april - Charles Groenhuijsen, Nederlandse journalist en publicist
- 18 april - Hans Liberg, Nederlandse cabaretier en muzikant
- 8 mei - John Michael Talbot, Amerikaanse muzikant
- 25 mei - Hanneke Kappen, Nederlandse televisiepresentatrice en columniste, zangeres (White Honey)
gebaore op 17 juli 1954.
- 25 mei - Roelant Oltmans, Nederlandse hockeycoach
- 29 mei - John Hencken, Amerikaanse zjwömmer en olympisch kampioen (1972 en 1976)
- 12 juni - Tineke Schouten, Nederlandse cabaretière
- 15 juni - Rudy Pevenage, Belzje fitserenner
- 25 juni - Tim Finn, Nuuj-Zeëlandse pópzenger (o.a. Split Enz en Crowded House)
- 29 juni - Rob van Gijzel, Nederlandse politicus (PvdA)
- 8 juli - Ronald Spelbos, Nederlandse voetballer en voetbaltrainer
- 17 juli - Angela Merkel, Duutsje politica en Bóndjskanseleer
- 21 juli - Hennie Stamsnijder, Nederlandse fitserenner
- 26 juli - Vitas Gerulaitis, Amerikaanse tennisser (gesjtorve 1994)
- 27 juli - Peter Mueller, Amerikaanse sjaatser en sjaatscoach
- 28 juli - Hugo Chávez, Venezolaanse president
- 11 augustus - Joe Jackson, Britse muzikant
- 25 augustus - Elvis Costello, Britse zanger en componist
- 23 augustus - Cherie Blair-Booth, Britse advocate, vrouwvan de Britse awt-premier Tony Blair
- 1 oktober - Felicé (Dré Steemans), Vlaamse presentator (gesjtorve 2009)
- 3 oktober - Stevie Ray Vaughan, Amerikaanse gitarist en zenger (gesjtorve 1990)
gebaore op 14 november 1954.
- 9 september - Daniel Gisiger, Zjwitserse fitserenner
- 21 september - Shinzo Abe, Japanse politicus
- 17 oktober - Bart Chabot, Nederlandse dichter
- 29 oktober - Anita Meyer, Nederlandse zangeres
- 3 november - Adam Ant, Britse zenger
- 8 november - Rickie Lee Jones, Amerikaanse singer-songwriter
- 14 november - Bernard Hinault, Franse fitserenner en viefvoudig winnaer van de Runj van Frankriek
- 14 november - Condoleezza Rice, Amerikaanse minister van Boetelandjse Zake
- 15 november - Aleksander Kwaśniewski, Poolse president
- 19 november - Abdel Fattah el-Sisi, Egyptische militair en politicus
- 22 november - Paolo Gentiloni, Italiaanse premier
- 23 november - Bruce Hornsby, Amerikaanse zanger en songwriter
- 26 november - Velupillai Prabhakaran, Sri Lankaanse oprichter en leijer van de Tamiltiegersj (gesjtorve 2009)
- 2 december - Huub Stapel, Nederlandse acteur
- 8 december - Frits Pirard, Nederlandse fitserenner
- 9 december - Henk ten Cate, Nederlandse voetbaltrainer van o.a. Ajax
- 9 december - Herman Finkers, Nederlandse cabaretier
- 9 december - Jean-Claude Juncker, veurmaolege President vaan de Europees Kemissie en premier vaan Luxembörg
- 12 december - Kader Abdolah, Iraans-Nederlandse sjriever
- 18 december - Jan de Hoop, Nederlandse programmamaeker en televisiepresentator
- 21 december - Chris Evert, Amerikaanse tennisster
- 25 december - Annie Lennox, Britse zangeres
Gesjtorve
[bewirk | brón bewèrke]
gesjtorve op 3 november 1954.
- 10 jannewarie - Fred Raymond (53), Oasteriekse componist
- 11 jannewarie - Oscar Straus (83), Oasterieks-Franse componist
- 19 miert - Walter Braunfels (71), Duutsje componist en meziekhoagleëraar
- 1 april - Jan Thomée (67), Nederlandse voetballer en hoesarts
- 10 april - Pieter Niccolaas van Eyck (66), Nederlandse dichter en criticus
- 10 april - Oscar Mathisen (65), Noorse sjaatser
- 12 april - Pim Mulier (89), ein van de gróndjlègkersj van de modern sjport in Nederlandj
- 27 april - Thorvald Ellegaard (77), Deense fitserenner
- 13 juli - Frida Kahlo (47), Mexicaanse kunssjilder
- 29 juli - Coen de Koning (75), Nederlandse sjaatser, winnaer Èlfstejetoch (1912 en 1917)
- 18 september - Johannes Drost (74), Nederlandse zjwömmer
- 3 november - Henri Matisse (84), Franse kunssjilder
- 28 november - Enricco Fermi (53), Italiaanse natuurkundige en Nobelprieswinnaer
- 1 december - Welles Hoyt (79), Amerikaanse atleet
- 31 december - Peter van Anrooy (75), Nederlandse componist en dirigent
