Spartak
Za ostala značenja, vidi Spartak (razvrstavanje).
Spartak (grčki: Σπάρτακος, Spártakos; latinski: Spartacus[1]) (cca. 111. pne. – 71. pne.) je bio znameniti vođa ustanka rimskih robova, poznatog i kao Treći robovski rat.
Rođen je kao slobodni Tračanin negde oko 111. godine pne. Služio je u rimskoj vojsci, ali je dezertirao i organizovao bandu. Kasnije je pao u zarobljeništvo, i zbog svoje snage prodat gladijatorskom kampu Batiatus u Kapui.
73. pne. pobegao je sa još 70 gladijatora ukravši kola puna oružja i zajedno sa ostalim robovima koji su im se pridružili, napravili su kamp na planini Vesuvijus, blizu Napulja. U to vreme pobune među robovima kulminirale su na sve strane i senat je poslao pretora, neiskusnog Klaudija Glabera protiv Spartakovih pobunjenika koji su tada brojali oko 3000 ljudi. Klaudije je mislio da drži Spartaka u zamci na planini Versuvijus, ali pobunjenici su se spustili konopcima niz liticu sa druge strane planine, i prišle rimskoj vosci sa boka, priređujući iznenadni napad. Pošto nisu napravili kamp, Rimljani su spavali na otvorenom i skoro svi su sa lakoćom pobijeni uključujući i Kludija Glabera. Posle ove pobede, mnogi odbegli robovi želeli su da se priključe Spartaku, koji se uputio ka Alpima u želji da pobegne iz Italije, ali Gali i Germani koje je predvodio njegov pomoćnik Kriks, hteli su da ostanu i da pljačkaju i napustili su Spartaka koji je ostao u Italiji.
72. pne. Spartak je podigao vojsku od 70.000 robova, uglavnom iz ruralnih oblasti. Zabrinuti Senat, poslao je dva konzula Gelija Pubikolu i Kornelija Lentulu Klodijana, svakog sa po dve legije. Gali i Germani koje je predvodio Kriks su poraženi, a sam Kriks je poginuo. Spartak je pobedio prvo Lentulu, a potom i Pubikolu. Spartak je posle probio put do Alpa, ali su kasnije Gali i Germani opet odbili da idu, pa se Spartak vratio u južnu Italiju u nadi da če se prebaciti brodovima za Siciliju.
U jesen, Senat je odlučio da se organizuje novi napad sa Markom Licinijem Krasom, najimućnijem čoveku u Rimu, dodelivši mu šest legija plus četiri konzularne. Kras je napao Spartaka koji se povukao u Regium ("prst Italije"), i pokušao da pređe u Siciliju, ali su ga Sicilijanski pirati izdali. U međuvremenu Senat je pozvao Pompeja i njegove legije iz Hispanije koji su započeli put kopnom. Marko Licinije Lukula ugnezdio se u Brundisijumu, u štikli Italije sa legijama iz Makedonije. Kada je Spartak konačno probio put iz vrha, nije mogao da uđe u Brundizijum zbog Lukule.
71. pne. Spartak je krenuo kao severu. Neki od Gala i Germana su se opet odvojili. Robovi su osvojili još jednu manju pobedu, pre nego što su Krasove trupe uspele da ih potuku na jugu Italije blizu reke Silarus. Veruje se da je Spartak poginuo u toj bici. Bilo je previše leševa i nije nađen. 6000 robova je palo u zarobljeništvo i razapeto na putu od Kapue do Rima. 5000 robova je pobeglo, ali ih je zarobila Pompejeva vojska na putu iz Hispanije.
Spartak je kao najpoznatiji vođa ustanka robova u Starom vijeku, odnosno klasičnoj antici, u kasnijim periodima postao snažnim simbolom borbe protiv ropstva i ugnjetavanja te je postao svojevrsni arhetip revolucionara. To je pogotovo slučaj bio u komunističkim državama, uključujući i bivšu Jugoslaviju, u kojima su brojne institucije dobile ime po njemu.
Gušenje Spartakove pobune je kroz vrijeme imalo za posljedicu otvaranje puta razmišljanju o ropskom stanju do mjere da se moglo uzeti u obzir mogućnost da rob bude oslobođen, da postane rimski građanin i da dostigne ravnopravan položaj svih građanin.
- Spartacus Arhivirano 2016-05-17 na Wayback Machine-u Article and full text of the Roman and Greek sources.
- "Spartacus"—Movie starring Kirk Douglas and Sir Peter Ustinov
- "Spartacus"—TV-Mini-series starring Goran Višnjić and Alan Bates l
- [1] Starz Mini-Series airing in 2010
