1 december

1 december is 'nen daag op de Gregoriaanse en Juliaanse kalender. 't Is d'n 335en daag vaan e gewoen jaor en d'n 336e vaan e sjrikkeljaor; heinao koume nog 30 daog. 1 december is de nationaole fiesdaag vaan de Centraol-Afrikaanse Rippubliek en Roemenië, zoewie Wereldaidsdag.

Gebäörtenisse

• 800 - Sjarel de Groete huurt in 't Vaticaon veur- en tegestanders vaan paus Leo III.
• 1247 - Oonder moslims in Aragon brik 'nen opstand oet. Es straof weure ze daonao oet 't land verbanne.
• 1420 - Hendrik V vaan Ingeland rijt Paries binne.
• 1640 - Eindj van de Iberische Unie: Jan IV wirt de nuje keuning van Portugal, de Habsburgers waere nao 60 jaor hiejmit aafgelos door 't Hoes Bragança. De Sjpaanse Habsburgers zulle de nuje Portugese dynastie pas in 1668 erkènne.
• 1783 - Natuurkundige Jacques Charles sjtieg op mèt eine door häöm óntwikkelde watersjtofballón.
• 1822 - Peter I weurt gekroend tot keizer vaan Brazilië.
• 1824 - Naotot ziech in 't keescolleesj gein miejerheid vörmp veur 'ne president vaan de VS krijg 't Hoes vaan Aofgeveerdegde de taak um eine aon te wieze.
• 1828 - Mèt 'ne staotsgreep vaan generaol Juan Lavalle begint in Argentinië de Decemberrevolutie.
• 1834 - In de Kaapkolonie weurt de slavernij aofgesjaf.
• 1865 - Shaw University, de ierste zwarte universiteit vaan de Vereinegde Staote, geit ope in Raleigh, North Carolina.
• 1885 - Eësjte versjiening van 't Bataviaasch Nieuwsblad.
• 1913 - Griekeland annexeert Kreta, tot daan touw deil vaan 't Osmaans Riek.
• 1913 - Henry Ford introduceert de loupende band.
• 1913 - De metro vaan Buenos Aires, 't ierste metrosysteem vaan 't Zuielek Haafrond, geit ope.
• 1918 - Roemenië annexeert Transsylvanië, wat tot daan touw bij Hongarije hoort.
• 1918 - 't Keuninkriek vaan Serve, Kroate en Slovene weurt gevörmp.
• 1918 - Iesland weurt e soeverein keuninkriek in personeel unie mèt Denemarke.
• 1933 - Rudolf Hess en Ernst Röhm waere es rieksminister zónger portefeuille aan de Duutsje regering toegevoog.
• 1934 - Sergej Kirov, lid vaan 't Politbureau vaan de Sovjet-Unie, weurt vermaord.
• 1941 - Twiede Wereldoorlog: Keizer Hirohito gief touwstumming um de Vereinegde Staote aon te valle.
• 1943 - De Conferentie vaan Teheran tösse Winston Churchill, Franklin Delano Roosevelt en Jozef Stalin weurt aofgeslote.
• 1955 - Rosa Parks weigert häör plaots in de bös aon 'ne blaanke aof te stoon; begin vaan proteste tege rassesegregatie in de Vereinegde Staote.
• 1958 - De Centraol-Afrikaanse Rippubliek krijg otonomie binne de Franse Unie.
• 1966 - Kurt Georg Kiesinger wirt gekaoze tot bóndjskanseleer van Wes-Duutsjlandj.
• 1964 - Vietnamoorlog: President Lyndon B. Johnson en zien adviseurs make planne um Noord-Vietnam te bombardere.
• 1969 - Vietnamoorlog: Veur 't iers sinds d'n Twiede Wereldoorlog weurt in de Vereinegde Staote geloot um in deens te mote.
• 1973 - Papoea Nui-Guinea krijg zelfbestuur vaan Australië.
• 1976 - José López Portillo lègk de eëd aaf es president van Mexico.
• 1981 - 'nen MD-80 stort neer op Corsica. Alle 180 inzittende koume um.
• 1988 - De Vereinegde Naties rope Wereldaidsdag oet.
• 1989 - De Oos-Duitse regering maak door 'n verandering van de wèt de weeg vrij veur verkezinge mèt mier partije.
• 1990 - De Kenaaltunnelboring tösse Groet-Brittannië en Fraankriek kump veerdeg.
• 1991 - De Oekraïense bevolking keus in e referendum veur oonaofhenkelekheid.
• 1997 - De extreemrechse Indiase beweging Ranvir Sena vermaord in de staot Bihar 63 lui vaan 'n lieger kaste.
• 1998 - 't Amerikaans Hoes vaan Aofgeveerdegde begint de aofzèttingsproceduur tege Bill Clinton.
• 2009 - 't Verdraag vaan Lissabon treujt in wèrking.

Gebore

• 1081 - Lowie VI vaan Fraankriek (gestorve 1137)
• 1525 - Tadeáš Hájek, Boheemsen astronoom (gestorve 1600)
• 1530 - Bernardino Realino, Italiaanse jezuïet (gestorve 1616)
• 1709 - Franz Xaver Richter, Moravische componis, violis en dirizjènt (gestorve 1789)
• 1716 - Étienne Maurice Falconet, Franse beeldhouwer (gestorve 1791)
• 1761 - Marie Tussaud, Frans-Britse waskunsteneres, stiechster vaan Madame Tussaud's (gestorve 1850)
• 1805 - Lungtok Gyatso, negende Dalai Lama (gestorve 1815)
• 1846 - Ledi Sayadaw, Burmese geisteleke (gestorve 1923)
• 1847 - Julia Moore, Amerikaanse diechteres (gestorve 1920)
• 1873 - Charles Ruijs de Beerenbrouck, Nederlands-Limbörgsen edelmaan en politicus (gestorve 1936)
• 1884 - Karl Schmidt-Rottluff, Duutsje expressionistische sjilder (gesjtórve 1976)
• 1886 - Pierre Kemp, Nederlands-Limbörgsen diechter (gestorve 1967)
• 1886 - Rex Stout, Amerikaanse sjriever (gesjtórve 1975)
• 1923 - Maurice De Bevere (Morris), Belzje sjtripteikenaer (Lucky Luke) (gesjtorve 2001)
• 1925 - Martin Rodbell, Amerikaanse fysioloog, Nobelpries in de Geneeskunde 1994 (gestorve 1998)
• 1933 - Lou Rawls, Amerikaanse zenger (gesjtorve 2006)
• 1935 - Woody Allen, Amerikaanse regisseur
• 1937 - Vaira Vīķe-Freiberga, Letse psychologe en politica
• 1940 - Richard Pryor, Amerikaanse acteur en komiek (gesjtorve 2005)
• 1945 - Bette Midler, Amerikaanse zengeres-sjriefster
• 1946 - Gilbert O'Sullivan (echte naam Raymond O'Sullivan), Britse zenger
• 1949 - Pablo Escobar, Colombiaansen drugsbaron en terroris
• 1951 - Fons van Katwijk, Nederlandse fitserenner
• 1954 - François Van der Elst, Belzje voetballer (gestorve 2017)
• 1964 - Salvatore Schillaci (Totò), Italiaanse voetballer
• 1985 - Janelle Monáe, Amerikaanse popzengeres
• 1992 - Marco van Ginkel, Nederlandse voetballer

Gesjtorve

• 660 - Eligius (72), Frankische bisjop en heilege
• 1135 - Hendrik I vaan Ingeland (ca. 67)
• 1241 - Isabella vaan Ingeland (ca. 27), keizerin vaan 't Heileg Roems Riek
• 1335 - Abu Sa'id Bahadur Khan (30), Mongoolse khan vaan 't Ilkhanaot
• 1374 - Magnus IV vaan Zwede (58)
• 1433 - Keizer Go-Komatsu (56)
• 1455 - Lorenzo Ghiberti (ca. 77), Italiaanse goudsmeed en beeldhouwer
• 1521 - Paus Leo X (45)
• 1633 - Isabella van Sjpanje (67)
• 1707 - Jeremiah Clarke ( ca. 33), Èngelsje compenis en orgenis
• 1755 - Maurice Greene (59), Èngelsje componis en organis
• 1813 - Ferdinando Bertoni (88), Italiaanse componist
• 1825 - Alexander I van Ruslandj (47)
• 1828 - Shaka Zoeloe (47)
• 1830 - Paus Pius VIII (69), (paus van 1829 pès 1830)
• 1866 - George Everest (76), Britse geograaf, naomgever vaan de Mount Everest
• 1885 - Joannes Pieters (80), Nederlandse hoofóngerwiezer en sjriever
• 1923 - Virginie Loveling (87), Belzje diechteres
• 1934 - Sergej Kirov (48), Sovjet-Russische politicus
• 1947 - Aleister Crowley (72), Britse occultis
• 1954 - Welles Hoyt (79), Amerikaanse atleet
• 1969 - Robert David Simons (84), Surinaamse juris, publicis en dichter
• 1973 - David Ben-Goerion (87), Pools-Israëlischen activis en politicus
• 1973 - Willem Hesselink (95), Nederlandse voetballer
• 1975 - Ernesto Maserati (77), Italiaansen inzjenieur en coureur
• 1987 - James Baldwin (63), Amerikaanse sjriever
• 1991 - George Stigler (80), Amerikaansen economoom, Nobelpries in de Economie 1982
• 1997 - Stéphane Grappelli (89), Franse jazzviolis
• 2004 - Bernhard vaan Lippe-Bisterfeld (93), prins-gemaol vaan de Nederlen
• 2010 - Adriaan Blaauw (96), Nederlandsen astronoom
• 2011 - Christa Wolf (82), (Oes-)Duutsje sjriefster
• 2015 - Rob Blokzijl (72), Nederlandse natuurkundege en informaticus
• 2018 - Pierre Cnoops (90), Nederlands-Limbörgse buuttereedner (80)