კამპო-ტენესეს ბრძოლა

კამპო-ტენესეს ბრძოლა
მესამე კოალიციის ომის ნაწილი
კამპო-ტენესე
თარიღი	9 მარტი, 1806
მდებარეობა	მორანო კალაბროს ჩრდილოეთ ნაწილი, იტალია
შედეგი	ფრანგების გამარჯვება
მხარეები
საფრანგეთი პოლონეთი შვეიცარია ნეაპოლის სამეფო
მეთაურები
ჟან რენიე როჯერ დამასი
ძალები
10,000 14,000
დანაკარგები
უცნობია 11,000-12,000
კამპო-ტენესეს ბრძოლა ვიკისაწყობში

კამპო-ტენესეს ბრძოლა (1806 წლის 9 მარტი) — ნაპოლეონის მესამე კოალიციის ომის ნაწილი. ბრძოლაში იყო ნეაპოლის საიმპერატორო ფრანგული არმიის ორი დივიზია ჟან რენიეს მეთაურობით, რომელმაც შეუტია სამეფო ნეაპოლიტანური არმიის მარცხენა ფრთას როჟე დე დამასის მეთაურობით. მიუხედავად იმისა, რომ დამცველები დაცული იყვნენ საველე სიმაგრეებით, საფრანგეთის ფრონტალურმა შეტევამ მობრუნებულ მოძრაობასთან ერთად სწრაფად გადალახა პოზიცია და მძიმე დანაკარგებით დაამარცხა ნეაპოლიტანელები. მოქმედება მოხდა კალაბრიის ჩრდილოეთით მდებარე მორანო კალაბროს მუნიციპალიტეტის პატარა მთიან სოფელში, კამპო-ტენესეში.

ნეაპოლის მეფის, ფერდინანდ IV-ის გადაწყვეტილების შემდეგ, დამეგობრებოდა ავსტრიის იმპერიას, რუსეთის იმპერიას, და გაერთიანებულ სამეფოს და ნაპოლეონის გადამწყვეტი გამარჯვების შემდეგ მოკავშირეებზე აუსტერლიცის ბრძოლაში, ნაპოლეონმა სამხრეთ იტალიაში ბურბონების მმართველობა გამოაცხადა. 1806 წლის თებერვლის მეორე კვირას საიმპერატორო საფრანგეთის არმია საზღვრის გასწვრივ გადავიდა. ორ ფრთად გაყოფილმა ნეაპოლიტანურმა არმიამ უკან დაიხია მათი მოწინააღმდეგეების უმაღლესი ძალების წინაშე. კამპო ტენესეზე დამასმა სცადა მარცხენა ფლანგთან დგომა, რათა მარჯვენა ფლანგისათვის მასთან შეერთების დრო მიეცა.

დამარცხების შემდეგ ნეაპოლიტანური არმია დაიშალა დეზერტირებისგან და მხოლოდ რამდენიმე ათასმა ჯარისკაცმა მოახერხა ბრიტანეთის სამეფო საზღვაო ძალების მიერ სიცილიაში ევაკუაცია. თუმცა, კონფლიქტი შორს იყო დასრულებამდე. გაეტის ალყა, ბრიტანეთის გამარჯვება მაიდაში და მწარე აჯანყება კალაბრიაში დაბრკოლება აღმოჩნდა საფრანგეთის გამარჯვებისთვის.

ფონი

1806 წლის დასაწყისში საფრანგეთის იმპერატორი ნაპოლეონი მოემზადა იტალიაში თავისი საკუთრების დასაცავად ავსტრიის იმპერიისგან. ამ მიზნით მან განალაგა 68,000 ჯარისკაცი მარშალ ანდრე მასენას მეთაურობით ჩრდილოეთში, 18,000 ჯარისკაცი დივიზიის გენერალ ლორან გუვიონ სენ-სირის მეთაურობით ცენტრალურ იტალიაში და 8,000 კაცი იტალიის სატელიტური სამეფოდან. თავის მხრივ, ავსტრიის არმია იტალიაში ერცჰერცოგ კარლის მეთაურობით 90 000 კაცს ითვლიდა. მეფე ფერდინანდის ნეაპოლიტანურმა ჯარმა მხოლოდ 22,000 ჯარისკაცი დაამატა. იმის შიშით, რომ სენ-სირის კორპუსს შესაძლოა გადაელახა მისი მიწები, მეფემ დადო ხელშეკრულება ნაპოლეონთან მესამე კოალიციის ომის დროს ნეიტრალიტეტის შესანარჩუნებლად.

1806 წლის იანვარში სენ-სირის კორპუსს “ნეაპოლის არმია” ეწოდა და მას ანდრე მასენა მეთაურობდა. ჯარი სამ ფრთად იყო დაყოფილი. დივიზიის გენერალი ჟან რენიე მეთაურობდა რომში შეკრებილი მარჯვენა ფრთის 7,500 ჯარისკაცს. მასენა ხელმძღვანელობდა ცენტრის 17,500 კაციან ჯარს, რომლებიც ასევე კონცენტრირდნენ რომში. მარცხენა ფრთის 5,000 კაცი დივიზიის გენერალ, ჯუზეპე ლეჩის მეთაურობით შეიკრიბა ანკონაში ადრიატიკის ზღვაზე. დივიზიის გენერალი გიომ ფილიბერ დუჰესმე ავსტრიიდან მიდიოდა დამატებით 7,500 კაციანი დივიზიით და ჩრდილოეთ იტალიიდან კიდევ 3,500 ჯარისკაცი იყო განკუთვნილი კამპანიისთვის. საერთო ჯამში მასენას არმია 41,000 კაცზე მეტს ითვლიდა. მიუხედავად იმისა, რომ იმპერიული საფრანგეთის არმიის საბრძოლო ეფექტურობა მაღალი იყო, ის არასათანადოდ იყო ადმინისტრირებული. მის ჯარს ცუდად ანაზღაურებდნენ - ეცვათ და იკვებებოდნენ, რის გამოც ჯარისკაცები ადგილობრივ მოსახლეობას ძარცვავდნენ. ამ ჩვევას ცუდი შედეგები მოყვებოდა. ფრანგული კოლონები 1806 წლის 8 თებერვალს საზღვრებს გადასცდნენ, ვერ ეწინააღმდეგებოდნენ და იწვევდნენ პანიკას ნეაპოლიტარულ სამეფო სასამართლოში. დედოფალმა კაროლინამ მიატოვა ნეაპოლი 11 თებერვალს და გაიქცა სიცილიაში. ფერდინანდი მანამდე წავიდა - 23 იანვარს. ლეჩის დივიზიამ ადრიატიკის ფოჯა მხოლოდ ერთი კვირის შემდეგ დაიკავა. მოგვიანებით, იტალიელმა გენერალმა გადალახა აპენინის მთები და ნეაპოლამდე მიაღწია.

ბრძოლა

ნეაპოლიტური არმია ორ ფრთად დაიყო. მარცხენა ფრთა როჯერ დე დამასის მეთაურობით შედგებოდა 15 ბატალიონისგან და ხუთი ესკადრილიისგან, ხოლო მარშალ როზენჰაიმის მარჯვენა ფრთას ჰყავდა 13 ბატალიონი და 11 ესკადრილია. როდესაც მიიღო ინფორმაცია, რომ ნეაპოლიტანური არმია სამხრეთით მდებარეობდა, რენიემ დატოვა ნეაპოლი და დაწინაურდა დაახლოებით 10,000 კაციანი ჯარით. ამასობაში, ნეაპოლიტანური ფრთები საფრანგეთის შემოსევამდე გადადგნენ. როზენჰაიმი, რომლის კოლონას თან ახლდა მემკვიდრე, პრინცი ფრანჩესკო, უკან დაიხია ლეჩის განყოფილების წინ აღმოსავლეთ სანაპიროზე, ხოლო დამასი ნეაპოლის სამხრეთით დაბრუნდა. როზენჰაიმის მარჯვენა ფრთაში გარკვეულწილად ნაკლები ჯარისკაცი იყო. ორივე ნეაპლოტანური ფრთის მეთაურს ჰქონდა იმედი, რომ გაეერთიანებინათ მათი ძალები კასანო ალიონის მახლობლად. დამასმა გადაწყვიტა, რომ მთებში დაეკავებინა პოზიცია, სანამ მისი კოლეგა არ მიაღწევდა რენდეზვოუსს. ფრანგებმა დაარბიეს მოწინააღმდეგეები 300 მსხვერპლით და ოთხი საარტილერიო დანაკარგით. 8 მარტს რენიეს სკაუტებმა დაადგინეს დამასის პოზიცია და მეორე დღეს ფრანგი გენერალი მოემზადა შეტევისთვის. 1806 წლის მარტში რენიეს ძალები შედგებოდა საკუთარი დივიზიისგან, და მეორე დივიზიისგან, ვერდიეს მეთაურობით. რენიეს სრულიად ფრანგული დივიზია მოიცავდა: 1-ელ მსუბუქ და 42-ე ხაზის ქვეით პოლკებს, I ბრიგადაში მე-6 ხაზის და 23-ე მსუბუქი ქვეითი პოლკებს მე-2 ბრიგადაში. ყველა პოლკს სამი ბატალიონი ჰყავდა. ვერდიეს დივიზია შედგებოდა სამი ბატალიონისგან: 1-ლი პოლონური ლეგიონისა და 1-ლი ბრიგადის, მე-4 შვეიცარიის პოლკის 1-ლი ბატალიონისაგან და მე-2 ბრიგადაში ფრანგული მე-10 ხაზის ქვეითი პოლკის სამი ბატალიონისგან. საარტილერიო მკლავს ჰქონდა სამი 6 ფუნტიანი ქვემეხი, ოთხი 3 ფუნტიანი ქვემეხი და ხუთი ჰაუბიცა.

დამასის მარცხენა ფრთა დაახლოებით 14000 ჯარისკაცს ითვლიდა და მათგან მხოლოდ ნახევარი იყო რეგულარული. მისმა კორპუსმა დაიკავა ძლიერი პოზიცია კამპოტენესის მახლობლად. ნეაპოლიტანელები განლაგდნენ 1,372 მ სიგანის ხეობაში ორივე ფლანგით მთებთან. ნეაპოლიტანელმა გენერალმა ცხრა ბატალიონი ჩააყენა პირველ რიგში, რომლებიც იცავდნენ სამ საარტილერიო რედუტს. მან გააძლიერა პირველი ხაზი კავალერიის მხარდაჭერით და დააბალანსა თავისი ჯარების მეორე ხაზზე.

შედეგები

იმ საღამოს რენიერის ჯარები დაბანაკდნენ სოფელ მორანო კალაბროში. ფრანგმა თვითმხილველმა, პოლ ლუი კურიერმა დაწერა, რომ გამოფიტული და მშიერი ჯარისკაცები ძარცვავდნენ, აუპატიურებდნენ და კლავდნენ მოსახლეობას. მოგვიანებით, კურიერმა აღწერა ომი, როგორც "ეშმაკი, რომელიც წარმოიშვა მრავალი წლის წინ". ფრანგებმა ერთი კვირის შემდეგ მიაღწიეს რეჯო კალაბრიას მესინის სრუტეს. პრინცი ფრენსისი გაიქცა მხოლოდ რამდენიმე საათით ადრე. სანამ რენიერი დასდევდა დამასის დაშლილ ფრთას, დუჰესმე და ლეჩი მისდევდნენ ფრთას, რომელსაც ხელმძღვანელობდნენ როზენჰაიმი და პრინცი. უკან დახევის დროს ნეაპოლიტანური არმია დაიშალა; დარჩა მხოლოდ 2000 ან 3000 მხედარი ორივე ფრთიდან გემით სიცილიიდან მესინაში გასაყვანად.

1806 წელს კალაბრიის დიდი ნაწილი განადგურებული იყო. 1783 წლის კალაბრიის მიწისძვრამ 50 000 ადამიანი იმსხვერპლა, რეჯოს დიდი ნაწილი ჯერ კიდევ 1813 წლის ბოლოს ნანგრევებში იყო და მრავალი ეკლესია არ იყო აღდგენილი 1806 წლისთვის. საიმპერატორო ჯარების ძარცვამ და საფრანგეთის სამოქალაქო ხელისუფლების დაუფლებამ სწრაფად გამოიწვია ამაყი კალაბრიელების აჯანყება. მეორე მხრივ, დიდი ქალაქების მაცხოვრებლები ეზიზღებოდა ნეაპოლიტანის სამეფო მთავრობას და ხშირად ემხრობოდნენ ფრანგებს. აჯანყებამ გარკვეული ინციდენტების შემდეგ იფეთქა. შილიანოში ფრანგებმა დატოვეს 50 ჯარისკაციანი რაზმი. ქალი გააუპატიურეს და სოფლის მაცხოვრებლებმა ფრანგების უმეტესობა დახოცეს. ფრანგ მეთაურებს მსგავს მოვლენებზე მხოლოდ ერთი პასუხი ჰქონდათ,- თავდასხმა, გაძარცვა და მოწინააღმდეგე სოფლის დაწვა. ამან პირდაპირ გამოიწვია სისასტიკისა და კონტრ-სისასტიკის საშინელი ციკლი.ახლად გამეფებული მეფე იოსები ცდილობდა სამართლიანი ყოფილიყო. მან ბრძანა ფრანგი ჯარისკაცების დახვრეტა სისხლის სამართლის დანაშაულისთვის და ფრანგი ჩინოვნიკების გასამართლება კორუფციის ბრალდებით. მიუხედავად ამისა, კალაბრიის აჯანყება მალევე გაქრა კონტროლიდან.გაეტას ალყა დაეკავებკნა ფრანგებს 26 თებერვლიდან 18 ივლისამდე.იმავდროულად, 4 ივლისს მაიდას ბრძოლა სერიოზულად დაემუქრება საფრანგეთის კონტროლს კალაბრიაზე.

ლიტერატურა

• Johnston, Robert Matteson (1904). The Napoleonic Empire in Southern Italy and the Rise of the Secret Societies. New York: The Macmillan Company. 
• Schneid, Frederick C. (2002). Napoleon's Italian Campaigns: 1805–1815. Westport, Conn.: Praeger Publishers. ISBN 0-275-96875-8. 
• Smith, Digby (1998). The Napoleonic Wars Data Book. London: Greenhill. ISBN 1-85367-276-9.