Паўднёвая Георгія
| Паўднёвая Георгія | |
|---|---|
| англ. South Georgia | |
 Мыс караля Эдварда | |
| Характарыстыкі | |
| Плошча | 3 755 км² |
| Насельніцтва | 26 чал. |
| Шчыльнасць насельніцтва | 0,01 чал./км² |
| Размяшчэнне | |
| 54°15′ пд. ш. 36°45′ з. д.HGЯO | |
| Акваторыя | Атлантычны акіян |
| Краіна | |
| Рэгіён | Паўднёвая Георгія і Паўднёвыя Сандвічавы астравы |
 | |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Паўднёвая Гео́ргія (англ.: South Georgia) — востраў на поўдні Атлантычнага акіяна. Уваходзіць у склад брытанскай заморскай тэрыторыі Паўднёвая Георгія і Паўднёвыя Сандвічавы астравы. Агульная плошча - 3755 км². Насельніцтва (2005 г.) - 26 чал.
Геаграфія
[правіць | правіць зыходнік]Востраў Паўднёвая Георгія месціцца на поўдні Атлантычнага акіяна ў 1510 км ад узбярэжжа Антарктыды, у 557 км на паўночны захад ад Паўднёвых Сандвічавых астравоў, 1345 км на паўднёвы ўсход ад Фалклендскіх астравоў, у 12260 км на паўднёвы захад ад Лондана. Агульная даўжыня - 174 км. Найбольшая шырыня - 37,5 км.
Востраў выцягнуты з паўночнага захаду на паўднёвы ўсход. Уздоўж усёй цэнтральнай часткі цягнецца горны хрыбет вышынёй да 2935 м. Усяго вылучаецца 45 вяршынь[1]. Берагі стромкія, скалістыя, парэзаныя шматлікімі фіёрдамі, да якіх прымыкаюць ледавіковыя даліны. Паўднёвая Георгія мае вулканічнае паходжанне. Складзена пераважна метамарфічнымі сланцамі і магматычнымі горнымі пародамі. Рэдка сустракаюцца граніт, вапняк і глеістыя адкладанні.
57% вострава займаюць ледавікі. Летняя мяжа ледавікоў знаходзіцца на вышыні 450 - 600 м, на поўначы крыху вышэй, чым на поўдні. На вялікіх высотах сустракаюцца зоны вечнай мерзлаты.
Клімат марскі субантарктычны, вельмі вільготны. Сярэднегадавая колькасць ападкаў — каля 1500 мм. Найбольш цёплым месяцам з'яўляецца люты, калі сярэдняя тэмпература дасягае +6 °C. У жніўні яна трымаецца каля -2 °C. Наогул, тэмпература рэдка бывае вышэй за +9,5 °C або ніжэй за -15 °C[2]. Пераважаюць вільготныя цёплыя паўночна-заходнія і прахалодныя паўднёва-ўсходнія вятры.
-
У сонечны дзень -
Летні вадаспад -
Фіёрд Дрыгальскага -
Ледавік Фартуна
Прырода
[правіць | правіць зыходнік]У прыбярэжнай паласе вострава Паўднёвая Георгія знойдзена 103 віды водарасцей, у тым ліку 9 відаў зялёных водарасцей, 35 відаў бурых водарасцей, 47 відаў чырвоных водарасцей. У глыбокіх месцах даўжыня некаторых відаў дасягае 40 м. 12 відаў — эндэмікі Паўднёвай Георгіі і Вогненнай Зямлі.
Наземная флора не адрозніваецца значным багаццем, блізкая па паходжанню да флоры Фалклендскіх астравоў, поўдню Патагоніі і Вогненнай Зямлі. Пераважаюць травы, папарацепадобныя, мохі і лішайнікі. Выяўлена 125 відаў мохаў і 150 відаў лішайнікаў. Дрэваў і сапраўдных хмызнякоў наогул няма[3]. Падчас летняга даследавання 2009 г. брытанскія вучоныя знайшлі 24 віды, выпадкова або спецыяльна завезеныя чалавекам. Асабліва на востраве распаўсюдзіліся дзьмухаўцы і ясколкі[4].
У выніку ізаляцыі Паўднёвай Георгіі ад кантынентаў, першародная фаўна сушы прадстаўлена амаль выключна птушкамі (пінгвіны, буравеснікападобныя, гарбаткавыя, качкі і інш.), якіх налічваецца каля 30 мільёнаў[5]. Галечныя пляжы прыцягваюць ластаногіх. Каля берагоў вострава шмат рыбы, ракападобных, часта сустракаюць кітоў[6].
Разам з чалавекам на Паўднёвую Георгію трапілі мышы і пацукі, былі ўвезены алені[7]. У пачатку XXI ст. колькасць аленяў перавышала 7 тысяч[8], што прывяло да значнага пашкоджання мясцовых флоры і фаўны, з'яўленню штучнай эрозіі ў выніку вынішчэння травы, утоптвання гнёздаў птушак. Яшчэ большую шкоду наносяць грызуны, якія ядуць яйкі і птушанят. З 2011 г. праводзіцца кампанія па вынішчэнню завезеных відаў[9][10][11]. Плануецца, што яна будзе завершана ў 2014 г.
-
Кветкі Паўднёвай Георгіі -
Птушкі -
Марскі слон і пінгвіны -
Касматыя цюлені
Гісторыя
[правіць | правіць зыходнік]Некаторыя даследчыкі лічаць, што востраў быў ўпершыню заўважаны Амерыга Веспучы яшчэ ў 1502 г.[12] Сапраўдным першаадкрывальнікам стаў англійскі гандляр, сын французскага гугенота Энтані дэ ла Рашэ, карабель якога падчас плавання ў Паўднёвую Амерыку ў 1675 г. быў выпадкова аднесены да Паўднёвай Георгіі[13], так што картографы доўгі час пазначалі яго як востраў Рашэ. Сучасная назва была дадзена ў 1775 г. знакамітым брытанскім падарожнікам Джэймсам Кукам у гонар Георга III. Джэймс Кук высадзіўся на востраве і абвясціў яго тэрыторыяй Вялікабрытаніі[14].
З 1786 г. на Паўднёвай Георгіі вялі здабычу цюленяў брытанскія і амерыканскія зверабоі[2]. З пачатку XX ст. востраў ператварыўся ў найбуйнейшы сусветны цэнтр здабычы кітоў. У 1904 г. была пабудавана першая сталая кітабойная база ў Грутвікене. Брытанскі ўрад выдаваў ліцэнзіі на адкрыццё часовых і сталых баз кітабоям з розных краін, у тым ліку нарвежцам, аргенцінцам, японцам, шведам. Спроба Нарвегіі абвясціць свой суверэнітэт над субантарктычнымі астравамі прывяла да адкрыцця ў 1908 г. афіцыйнага брытанскага прадстаўніцтва ў Грутвікене, якое ў сваю чаргу падпарадкоўвалася губернатару Фалклендскіх астравоў. Пасля II Сусветнай вайны здабыча кітоў згубіла камерцыйную прывабнасць. У сувязі з гэтым у 1966 г. была зачынена апошняя кітабойная база на Паўднёвай Георгіі[15].
Навуковае вывучэнне Паўднёвай Георгіі пачалося ў XIX ст. Востраў з'яўляўся прамежкавым пунктам некаторых антарктычных экспедыцый. Адным з самых знакамітых даследчыкаў, які знайшоў свой апошні прытулак на востраве ў 1922 г., быў Эрнэст Генры Шэклтан.
У 1980 г. аргенцінскі прадпрымальнік дамовіўся аб вывазе з вострава металалому, які застаўся пасля кітабояў. Аргенцінская база была адкрыта ў сакавіку 1982 г. на месцы былой кітабойнай станцыі Лейф-Харбар. Разам з рабочымі з Аргенціны прыбылі і ваенныя. З пачаткам Фалклендскай вайны 3 красавіка яны захапілі Грутвікен і абвясцілі Паўднёвую Георгію аргенцінскім уладаннем Ісла Сан-Педра. 21 красавіка брытанскія ваенна-марскія сілы пачалі ваенную аперацыю па вызваленню вострава. Яна скончылася 26 красавіка здачай аргенцінскіх салдат у палон[16].
У 1985 г. Паўднёвая Георгія была выведзена з-пад адміністрацыйнага падпарадкавання Фалклендскім астравам. Замест гэтага была створана асобная заморская тэрыторыя Паўднёвая Георгія і Паўднёвыя Сандвічавы астравы.
У наш час востраў фактычна не населены, хаця яго наведваюць навуковыя экспедыцыі і турыстычныя круізныя судны. Фармальна да вострава прыпісана крыху больш за 20 чалавек, якія працуюць у адміністрацыі заморскай тэрыторыі, але жывуць у Вялікабрытаніі.
-
Грутвікен у 1914 г. -
Кітабойная станцыя Лейф-Харбар, 1962 г. -
Разваліны старога кінатэатра ў Грутвікене -
Пахаванне аргенцінскіх салдат, загінулых у 1982 г.
Зноскі
- ↑ List of mountains Архівавана 21 лютага 2014.
- ↑ а б ndsu.edu
- ↑ Native flora
- ↑ Oxford Plant Systematics
- ↑ Terrestrial Wildlife Архівавана 24 лютага 2014.
- ↑ Marine Wildlife
- ↑ The birdlife of South Georgia is handed another chance
- ↑ South Georgia: Wildlife Wonderland Архівавана 13 жніўня 2013.
- ↑ South Atlantic Invasive Species Project
- ↑ South Georgia completes first phase of reindeer eradication: 1.900 animals
- ↑ Bird Island Research Station Архівавана 29 мая 2013.
- ↑ AMERIGO VESPUCCI Архівавана 28 лістапада 2012.
- ↑ Discovery of South Georgia Архівавана 27 лютага 2013.
- ↑ Second Voyage 1772- 1775(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 16 кастрычніка 2013. Праверана 9 лістапада 2013.
- ↑ Whaling
- ↑ War and conflict
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 12: Палікрат — Праметэй / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2001. — Т. 12. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0198-2 (т. 12).
Спасылкі
[правіць | правіць зыходнік]- South Georgia Website Архівавана 12 верасня 2012.
- South Georgia Heritage Trust
- Richard Alley, South Georgia Glaciers
- SOUTH GEORGIA MUSEUM
- South Georgia online encyclopedia Архівавана 17 студзеня 2010.
