4 jannewarie

4 jannewarie is 'nen daag op de Gregoriaanse en Juliaanse kalender. 't Is de veerden daag vaan 't jaor; in e gewoen koume daan nog 361 daog, in e sjrikkeljaor nog 362. 4 jannewarie is de nationaole fiesdaag vaan Birma.

Gebäörtenisse

• 46 v.Chr. - In de slaag bij Ruspina boke de Optimates oonder Titus Labienus 'n euverwinning op de Populares oonder Julius Caesar.
• 871 - E Deens invasieleger versleit de Angelsakse oonder Æthelred vaan Wessex in de slaag bij Reading.
• 1490 - Anna vaan Bretagne kundeg aon tot edereine dee ziech mèt de keuning vaan Fraankriek verbint ziech sjöldeg maak aon majesteitssjennis.
• 1642 - Karel I van Èngelandj perbeert 5 veuraansjtaonde lejee van 't Long Parliament te arresjtere, mer zie weite te óntsjnappe. Dit is de aanloup nao de Èngelsje Börgeraorlog.
• 1649 - 't Roompparlemint vaan Ingeland beslut veur Sjarel I te berechte.
• 1717 - Groet-Brittannië, de Rippubliek en Fraankriek slete de Tripel Alliantie um de Vrei vaan Utrech te bewoere.
• 1854 - Kaptein William McDonald oontdèk de McDonald-eilen.
• 1863 - James Plinton krit octrooi op de rolsjaats.
• 1865 - De Beurs vaan New York opent zien ierste permaninte ketoer aon Wall Street.
• 1871 - Frans-Pruusje Kreeg: Begin van de veurtdoende besjetinge van Paries door Pruusj gesjöt.
• 1871 - Beëidiging van 't Kabinèt-Thorbecke III in Nederlandj.
• 1878 - Russische legers pakke Sofia vaan 't Osmaans Riek.
• 1884 - In 't Vereinig Keuninkriek wirt door radicaal liberale en reformistische socialiste de Fabian Society opgerich.
• 1885 - Dr. William Grant veurt de eësjte gesjlaagde blènjedermoperatie oet op Mary Gartside.
• 1886 - In Amsterdam wirt door Pieter van Diggelen en angere de Zuderzeëvereiniging opgerich. De oprichtersj sjtreve nao aafsjluting van de Zuderzeë en de Waddezeë.
• 1886 - De classis van de Nederlandse Hervörmde Kirk in Amsterdam sjors 80 awwerlinge, kirkeraodsleje en predikante, woónger Abraham Kuyper.
• 1896 - Utah treujt es 45e staot touw tot de Vereinegde Staote vaan Amerika.
• 1918 - Rusland, Zwede, Duitsland en Fraankriek erkinne de Finse oonaofhenkelekheid.
• 1932 - De Amerikaanse dokter Frederic Eberson meldj es eësjte 't poliovirus in zichbare sjtaot te höbbe gebrach.
• 1944 - Twiede Wereldoorlog: Begin vaan Slaag bij de Monte Cassino.
• 1948 - Birma weurt oonaofhenkelek vaan 't Vereineg Keuninkriek.
• 1951 - Korea-oorlog: Noord-Koreaanse en Chinese legers vereuvere Seoul.
• 1958 - De Spoetnik 1 verbrent nao 92 daog bij trökkier in de Eerdse atmosfeer.
• 1959 - 't Sovjet-Russisch ruimtetuig Loena 1 vluig zjus aon de maon veurbij.
• 1966 - In Opper-Volta vint 'ne staotsgreep plaots.
• 1974 - President Richard Nixon weigert de senaotskemissie materiaol inzake de Watergate-affair euver te drage.
• 1976 - De Ulster Volunteer Force, 'n prottestantse terreurorganisatie in Noord-Ierland, sjut zès kathelieke börgers doed. De volgenden daag sjete leie vaan de IRA es vergelding tien prottestantse börgers doed.
• 1976 - De eësjte aaflevering van Sesamsjtraot wirt in Nederlandj oetgezónje.
• 1978 - Biej ein referendum ónger de bevolking van Chili stömp 75% veur met jao womit ze aangaeve achter president Augusto Pinochet te sjtaon veur verdediging van hun landj biej ein internasjenaal militair ingriepe.
• 1981 - De beröchte 'Yorkshire Ripper' (Peter Sutcliffe) wirt opgepak. Hae brach saer oktober 1975 dertieën vrouwluuj op gruwelike meneer óm 't laeve.
• 1990 - In Pakistan bóks 'nen euvervollen trein op 'ne lege geujertrein. Mèt 307 doeje en zoeget 700 gewoonde is dit 't doejelekste treinoongelök oet de Pakistaanse historie.
• 1997 - De 15e en woersjijnelek lèsten Èlfsteidetoch weurt gehawwe. Henk Angenent weurt de winner in 6 oor en 49 menute.
• 1998 - Terroriste, dinkelek vaan d'n islamistische beweging GIA, valle oonder de Ramadan drei dörpkes in Algerije aon. Minstens 172 lui koume um.
• 2004 - 't Amerikaans ruimtetuig Spirit land succesvol op Mars.
• 2004 - Nao aofloup vaan de Roezerevolutie weurt Micheil Saakasjvili gekoze tot president vaan Georgië.
• 2006 - D'n Israëlische premier Ariel Sharon weurt door 'n zwoer bereurte getroffe. Heer zal dao neet vaan herstèlle en oetindelek nao ach jaor coma sterve. Ehud Olmert volg häöm ad interim op.
• 2007 - 't Amerikaans Hoes vaan Aofgeveerdegde verkeus Nancy Pelosi es de ierste vrouweleke spreker.
• 2008 - De Paries-Dakarrally weurt einen daag veur de start aofgelas um de dreiging vaan terrorisme.
• 2010 - In Dubai geit de Burj Khalifa ope, 't hoegste gebouw t'r wereld.
• 2011 - Gedeiltelikke zónsverduustering óngerwiel dat de zón opkump in Europa.
• 2014 - In Gelaen weurt in 't hoes van 'ne verwarde man e compleet arsenaal aan (illegaal) waopes oet d'n Twiede Waereldoorlog gevónje.

Gebore

• 1077 - Zhezong, keizer vaan China (gestorve 1100)
• 1567 - François d'Aguilon, Zuid-Nederlandse jezuïet (gestorve 1617)
• 1643 - Isaac Newton, Ingelse natuurkundege (gestorve 1727)
• 1710 - Giovanni Battista Pergolesi, Italiaanse compenis, violis en orgenis (gesjtórve 1736)
• 1766 - Arnoldus van Gennep, Nederlands politicus (gesjtorve 1846)
• 1785 - Jacob Grimm, Duitsen taolkundege en volkskundege (gestorve 1865)
• 1809 - Louis Braille, Franse oetvènjer (gesjtorve 1852)
• 1813 - Isaac Pitman, Britsen touwgepas-taolkundege (gestorve 1897)
• 1839 - Carl Humann, Duitsen archeoloog (gestorve 1896)
• 1872 - Albert Tyler, Amerikaanse polssjtokhoagsjprènger (gesjtórve 1945)
• 1874 - Josef Suk, Boheemse daan wel Tsjecho-Slowaakse componis (gestorve 1935)
• 1879 - Piet Dickentman, Nederlandse fitserenner (gesjtórve 1950)
• 1881 - Wilhelm Lehmbruck, Duutsje expressionistische kunstenaer (gesjtórve 1919)
• 1883 - Johanna Westerdijk, Nederlandse dokter (gestorve 1961)
• 1889 - Albert van Dalsum, Nederlandjse acteur, teneëlleijer en kunssjilder (gesjtórve 1971)
• 1897 - Chen Cheng, Chinese politicus (gestorve 1965)
• 1912 of 1913 - Malietoa Tanumafili II, opperhoof vaan Samoa (gestorve 2007)
• 1929 - Günter Schabowski, Oos-Duitse politicus (gestorve 2015)
• 1934 - Rudolf Schuster, Slowaakse politicus
• 1935 - Floyd Patterson, Amerikaanse bókser (euverleje 2006)
• 1940 - Gao Xingjian, Chinese sjriever, Nobelpries in de Literatuur 2000
• 1940 - Helmut Jahn, Duits-Amerikaansen arsjitek
• 1940 - Brian Josephson, Britse natuurkundege, Nobelpries in de Natuurkunde 1973
• 1940 - Pim de la Parra, Surinaams-Nederlandse filmregisseur
• 1941 - Neil Diamond, Amerikaanse muzikant
• 1945 - Richard R. Schrock, Amerikaanse sjemicus, Nobelpries in de Sjemie 2005
• 1946 - Arthur Conley, Amerikaanse soulmuzikant (gestorve 2003)
• 1962 - André Rouvoet, Nederlandse politicus (ChristenUnie)
• 1963 - Till Lindemann, Duitse rockmuzikant (Rammstein)
• 1965 - Guy Forget, Franse tennisser
• 1971 - Junichi Kakizaki, Japanse kunstenaer
• 1973 - Frank Høj, Deense fitserenner
• 1990 - Toni Kroos, Duitse voetballer

Gestorve

• 871 - Æthelwulf, Angelsaksische veldhier
• 874 - Hasan al-Askari, èlfde vaan de Twelf Imams (27)
• 1066 - Keuning Eduard de Beliejer, Keuning vaan Ingeland (62)
• 1248 - Sancho II vaan Portugal (38)
• 1752 - Gabriel Cramer, Zwitserse wiskundeg (47)
• 1761 - Stephen Hales, Èngelsje dan wel Britse fysioloog, chemicus, botanicus en oetvènjer (73)
• 1782 - Ange-Jacques Gabriel, Fransen arsjitek (83)
• 1786 - Moses Mendelssohn, Duitse filosoof en theoloog (56)
• 1804 - Charlotte Lennox, Britse diechteres (ca. 73)
• 1821 - Elizabeth Ann Seton, Amerikaanse congregatiesjtichtster en heilige (46)
• 1825 - Ferdinand I vaan de Bei Siciliës (73)
• 1877 - Cornelius Vanderbilt, Amerikaanse zakemaan en filantroop (82)
• 1880 - Anselm Feuerbach, Duitse sjèlder (50)
• 1904 - Anna Winlock, Amerikaanse astronome (46)
• 1910 - Léon Delagrange, Franse lochvaartpioneer en beeldhouwer (37)
• 1919 - Georg von Hertling, Duitse gelierde en politicus (75)
• 1927 - Süleyman Nazif, Turksen diechter, politicus en gelierde (56)
• 1941 - Henri Bergson, Franse filosoof, Nobelpries in de Literatuur 1927 (81)
• 1952 - Constant Permeke, Belzje expressionistische kunstenaer (69)
• 1957 - Theodor Körner, Oasteriekse sjtaatsman (83)
• 1960 - Albert Camus, Franse sjriever, Nobelpries in de Literatuur 1957 (46)
• 1961 - Erwin Schrödinger, Oosteriekse natuurkundege, Nobelpries in de Natuurkunde 1933 (73)
• 1965 - T.S. Eliot, Britse sjriever, Nobelpries in de Literatuur 1948 (76)
• 1968 - Bouke Benenga, Nederlandse zjwömmer en waterpoloër (79)
• 1990 - Wim Volkers, Nederlandse vootballer (90)
• 2007 - Jan Schröder, Nederlands-Limbörgse fietsrenner (65)
• 2007 - Marais Viljoen, Zuid-Afrikaanse politicus (91)
• 2010 - Johan Ferrier, Surinaamse politicus (99)
• 2011 - Coen Moulijn, Nederlandse voetballer (73)
• 2011 - Ali-Reza Pahlavi, Iraanse prins, zoon van Shah Mohammed Reza Pahlavi en Farah Dibah (44, zelfmaord)
• 2011 - Gerry Rafferty, Britse muzekantj (63)
• 2017 - Georges Prêtre, Fransen dirizjent (92)
• 2018 - Ray Thomas, Britse rockmuzikant (76)