Laisizm
Laisizm — davlat diniy koʻrinishni jamiyat hayotidan chiqarib tashlashda faolroq rol oʻynaydigan siyosat va tamoyillarni anglatadi[1]. Laïcité atamasini 1871-yilda fransuz pedagogi, keyinchalik Tinchlik uchun Nobel mukofoti laureati Ferdinand Buisson tomonidan dinsiz maktab oʻquv dasturida ilgari surgan.
Fransiyada dunyoviylik oʻz koʻrinishida laikizm deb taʼriflangan[2].
Tarix
[tahrir | manbasini tahrirlash]Laisizm atamasi 19-asrda Fransiyada xristianlikning oʻziga emas, balki fransuz davlati masalalariga har qanday cherkov taʼsiriga qarshi boʻlgan antiklerikal pozitsiya uchun paydo boʻlgan. 1894-yilda Fransiyada Dreyfus ishi boshlandi. Ichki siyosiy gʻalayonlar, yashirin antisemitizm va klerikal-restoratsion doiralarning taʼsir oʻtkazishga urinishlari mamlakatda koʻp yillik ijtimoiy qutblanishga olib keldi. Tashqi siyosatda Fransiya va Vatikan oʻrtasidagi diplomatik munosabatlar 1904-yilda uzilgan. Ular 1921-yilgacha qayta tiklanmagan[3]. Mamlakatda 1905-yilda cherkov va davlatni ajratish toʻgʻrisidagi qonun kuchga kirdi, ayniqsa oʻsha paytdagi oʻrinbosar va keyinchalik bosh vazir Aristid Briand uni qabul qilish uchun ishlagan edi. Bu Buisson tomonidan yaratilgan printsipning birinchi aniq qoʻllanishi edi. Laïcité atamasi birinchi marta 1946-yilgi konstitutsiyada ishlatilgan. Uning 1-moddasida shunday deyiladi: La France est une République indivisible, laïque, démocratique et sociale (oʻzbekcha: Fransiya ajralmas, dunyoviy, demokratik va ijtimoiy respublikadir.)
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Kuru, Ahmet T.. Secularism and State Policies toward Religion. Cambridge University Press, 2009. DOI:10.1017/CBO9780511815096. ISBN 9780521517805.
- ↑ Winkler, Elizabeth (7 January 2016). „Is it Time for France to Abandon Laïcité?“. The New Republic. Qaraldi: 30 August 2022.
- ↑ Der Heilige Stuhl in den internationalen Beziehungen 1870 - 1939, Jörg Zedler, München, 2010 — 281-bet. ISBN 978-3-8316-4021-8. OCLC 700524159.
