Xiao'erjing
Xiao'erjing (ثِیَوْعَرݣٍْ; Çince (basitleştirilmiş): 小儿经; Çince (geleneksel): 小兒經; pinyin: Xiǎo'érjīng) ya da kısa ismiyle Xiaojing (Çince (basitleştirilmiş): 小经; Çince (geleneksel): 小經; pinyin: Xiǎojīng), kelime anlamıyla "çocuk yazısı"; Mandarin (özellikle Lanyin, Merkez Ova ve Kuzeydoğu lehçeleri) ya da Dunganca gibi Sinitik dilleri Arap harfleriyle yazma uygulaması.[1][2][3][4] "Özgün yazı" (Çince (basitleştirilmiş): 本经; Çince (geleneksel): 本經; pinyin: Běnjīng; Xiao'erjing: بٌکٍْ; Dunganca: Бынҗин, Вьnⱬin) ya da "gözden geçirilmiş yazı" (Çince (basitleştirilmiş): 消经; Çince (geleneksel): 消經; pinyin: Xiāojīng) olarak da bilinir. Başta Huiler, Donşianlar ve Salarlar olmak üzere Çin'de çoğunluğu İslâm dinine mensup etnik azınlıklara ait bireyler tarafından bazen kullanılır; eskiden Orta Asya'daki bu halkların torunları olan Dungan halkı tarafından da kullanılırdı. Sovyet yazı reformları nedeniyle Dunganlar, Xiao'erjing'in yerine Latin alfabesini, sonra da Kiril alfabesini kullanmaya zorunda kaldılar ve günümüzde Kiril alfabesini kullanmaya devam etmektedirler.
Tıpkı Fars-Arap yazı sistemini kullanan diğer dillerde olduğu gibi Xiao'erjing de sağdan sola yazılır. Xiao'erjing yazı sistemi, Arap yazısına dayalı yazı sistemlerinden farklı ve kendine özgün özelliklere sahip: kısa ünlü sesleri tam harflerle gösteren Uygur Arap Yazısı'ndan farklı olarak Xiao'erjing'de tüm ünlü sesler (hem uzun hem de kısa) her durumda harekelerle gösterilir. Xiao'erjing böylece has bir abugida sistemidir. Bu her iki uygulama; tıpkı Arapça, Farsça ya da Urduca gibi Arap yazı sisteminin kullanıldığı çoğu dilde kısa harflerin ihmal edilmesinden farklıdır. Bu muhtemelen Çince seslemlerinde ünlü seslerin önemli rol oynamasından dolayıdır.
Örnek metin
[değiştir | kaynağı değiştir]İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nin birinci maddesinin Xiao'erjing ile yazılışı; basitleştirilmiş ve geleneksel Çince karaketler, Hanyu Pinyin ve Türkçeyle beraber.
- Xiao'erjing
- «ژٍّ شٍْ عَر زِیُوْ، زَیْ ظٌیًا حَ کِیُوًالِ شَانْ ءِلِیُوِ پِیٍٔدٍْ. تَامٌ فُیُوْ لِثٍْ حَ لِیَانْثٍ، بِیٍٔ یٍ ءِ ثِیٌدِ قُوًاثِ دْ ݣٍْشٍ خُثِیَانْ دُوِدَیْ.»
- Basitleştirilmiş Çince
- “人人生而自由，在尊严和权利上一律平等。他们赋有理性和良心，并应以兄弟关系的精神互相对待。”
- Geleneksel Çince
- 「人人生而自由，在尊嚴和權利上一律平等。他們賦有理性和良心，並應以兄弟關係的精神互相對待。」
- Bopomofo
- 「ㄖㄣˊㄖㄣˊㄕㄥ¯ㄦˊㄗˋㄧㄡˊ，ㄗㄞˋㄗㄨㄣ¯ㄧㄢˊㄏㄜˊㄑㄩㄢˊㄌㄧˋㄕㄤˋㄧ¯ㄌㄩˋㄆㄧㄥˊㄉㄥˇ。ㄊㄚ ˙ㄇㄣㄈㄨˋㄧㄡˇㄌㄧˇㄒㄧㄥˋㄏㄜˊㄌㄧㄤˊㄒㄧㄣ ，ㄅㄧㄥˋㄧㄥㄧˇㄒㄩㄥ ㄉㄧˋㄍㄨㄢ ㄒㄧˋ˙ㄉㄜㄐㄧㄥ ㄕㄣˊㄏㄨˋㄒㄧㄤ ㄉㄨㄟˋㄉㄞˋ。」
- Pinyin
- Türkçe
- "Bütün insanlar özgür, onur ve haklar bakımından eşit doğarlar. Akıl ve vicdana sahiptirler, birbirlerine karşı kardeşlik anlayışıyla davranmalıdırlar."
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Xiaojing alphabet ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Michael Dillon (1999). China's Muslim Hui community: migration, settlement and sects. Richmond: Curzon Press. s. 155. ISBN 0-7007-1026-4. 27 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2010.
- ^ Howard Yuen Fung Choy (2008). Remapping the past: fictions of history in Deng's China, 1979–1997. BRILL. s. 92. ISBN 90-04-16704-8. 27 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2010.
- ^ Daftar-i Muṭālaʻāt-i Siyāsī va Bayn al-Milalī (Iran) (2000). The Iranian journal of international affairs, Volume 12. Institute for Political and International Studies. s. 52. 9 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2010.
- ^ Centre for the Study of Religion and Communism (2003). Religion in communist lands, Volume 31. Centre for the Study of Religion and Communism. s. 13. 9 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2010.