Gargalak
Gargalak, okyanus, deniz ve göllerde dalgaların kıyıya sürüklediği ağaç dalları ve kütüklerine verilen isimdir. Halk arasında gargalak dışında yalos, Lodos tahtası, selinti de denir.
Oluşumu
[değiştir | kaynağı değiştir]Çeşitli nedenlerle gövdesinden kopan ağaç parçaları akarsulara ulaştıktan sonra, akarsu içindeki yolculukta kaya ve taşlara çarpma ve sürtünme sonucunda zayıf bölümlerini kaybede. Denize genel olarak farklı biçimlerde, ama cilalanmış gibi bir görünümde ulaşır. Denize ulaşan ulaşan ağaç parçaları tuzlu su içinde dalgalar tarafından sürüklenmeye devam eder. Dalgalar zaman zaman bu parçaları kıyıya sürükler. Tekrar karayla buluşan ve değişik biçimlere sahip odun parçaları bu aşamada gargalak olarak adlandırılır.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]
İskandinav mitolojisine göre ilk insanlar olan Ask ile Embla, tanrı Odin ve kardeşleri Vili ve Vé tarafından, biri dişbudak diğeri karaağaç olmak üzere dalgaların karaya sürüklediği iki ağaç parçasından yaratılmıştır.[1] Vikingler karaya çıkmadan önce denize tahta atarlardı. Ziyafet veya misafir ağrılama salonlarını tahtanın karaya vurduğu yerde inşa ederleri. Söz konusu tahtalar salonun ortasına konan geleneksel tahtın iki yanındaki direği oluştururdu.[2]
Kuzey Kutbu nehirleri tarafından taşınan ve dalgaların kıyıya sürüklediği odunlar, Avrupalı tüccarlarla düzenli temasa geçene kadar ağaçların büyüyebildiği habitat hattının kuzeyinde yaşayan bazı İnuitler ve diğer Kuzey Kutbu halkları için ana ya da bazen tek odun kaynağıydı. Kayık benzeri ve derilerle kaplanmış geleneksel İnuit tekneleri iskeletleri, dalgaların karaya attığı odunlardan yapılırdı. İnuitler dalgaların karaya attığı odunları, her biri kendine özgü malzeme ve görsel özelliklere sahip yedi farklı türde sınıflandırmışlardır.[3]
Dalgaların karaya sürüklediği gargalaklar, iyi durumdaysa ve gerilme esnekliğine sahipse, yay yapımında kullanılırdı. Bu yaylar kirişlerle güçlü hale getirilirdi. İnuitler dalgaların karaya attığı odunlardan ok da yaparlardı.[4]
Kullanım alanları
[değiştir | kaynağı değiştir]Gargalak yakıldığında zehirli gazlar çıkarmasına karşın odun olarak kullanılmaktadır. Dalgaların sürüklediği söz konusu ahşaplardan heykel, hediyelik eşya ve hobi ürünleri yapılmaktadır.
"Kumulların Diana'sı" olarak tanınan ve gargalakların karaya vurduğu Indiana Kumulları'nı korumak için mücadele veren Alice Gray, kurduğu koleje "Driftwood" (Gargalak) adını vermiş ve tüm mobilyalarını dalgaların karaya attığı odunlardan yapmıştır.[5]
Türkiye'de, Fatsa kentinde, Mayıs-Haziran 2023 tarihinden itibaren iki ayda bir yayımlanan şiir ve edebiyat dergisi de Gargalak adını taşımaktadır.[6]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Ask". Godchecker.com. 12 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2020.
- ^ "Pagan Religious Practices of the Viking Age". Hurstwic. 11 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2020.
- ^ Walls, Matthew (2013). "Wood use and kayak construction: Material selection from the perspective of carpentry". Études/Inuit/Studies. 36: 49-62. doi:10.7202/1015953ar
.
- ^ Sheelandt, Stéphanie; Bhiry, Najat; Marguerie, Dominique; Desbiens, Caroline; Napartuk, Minnie; Desrossiers, Pierre M. (2013). "Inuit knowledge and use of wood resources on the west coast of Nunavik, Canada" (PDF). Études/Inuit/Studies. 7 (1): 147-174. 12 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Ekim 2020.
- ^ Smith, S. & Mark, S. (2006). Alice Gray, Dorothy Buell, and Naomi Svihla: Preservationists of Ogden Dunes. The South Shore Journal, 1. "South Shore Journal - Alice Gray, Dorothy Buell, and Naomi Svihla: Preservationists of Ogden Dunes". 13 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2012.
- ^ ""Gargalak Dergisi yayında" - Ünye Kent". 7 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2023.