กระทรวงทหารเรือ

กระทรวงทหารเรือ
ภาพรวมหน่วยงาน
ก่อตั้ง	11 ธันวาคม พ.ศ. 2453
ยุบเลิก	8 พฤศจิกายน พ.ศ. 2474
เขตอำนาจ	ประเทศสยาม
สำนักงานใหญ่	จังหวัดพระนคร ประเทศสยาม

กระทรวงทหารเรือ เป็นอดีตหน่วยงานราชการระดับกระทรวงของไทย จัดตั้งขึ้นเมื่อวันที่ 11 ธันวาคม พ.ศ. 2453 ในช่วงต้นรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว โดยมีหน้าที่รับผิดชอบดูแลรักษาผลประโยชน์ของชาติทางทะเล โดยมีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ ให้ยกกรมทหารเรือซึ่งในขณะนั้นมีพลเรือโทสมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธุ์ กรมขุนนครสวรรค์วรพินิต เป็นผู้บัญชาการกรมขึ้นเป็นกระทรวง ทำให้กรมขุนนครสวรรค์วรพินิตทรงเป็นองค์ปฐมเสนาบดีกระทรวงทหารเรือ

ในคราวเดียวกันได้โปรดเกล้าฯ ให้ยุบเลิกกรมยุทธนาธิการเสียแล้วรวมเข้ากับกระทรวงกลาโหม พร้อมกับให้เสนาบดีกระทรวงกลาโหมทำหน้าที่เป็นผู้บัญชาการทหารบก โดยโปรดเกล้าฯ ให้พลเอกพระเจ้าพี่ยาเธอ พระองค์เจ้าจิระประวัติวรเดช กรมหมื่นนครไชยศรีสุรเดช ผู้บัญชาการกรมยุทธนาธิการ เป็นเสนาบดีกระทรวงกลาโหมแทนพลเอกสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ กรมพระภาณุพันธุวงศ์วรเดช ซึ่งโปรดเกล้าฯให้เป็นจเรทัพบก ในคราวนี้ยังได้โปรดเกล้าฯ ให้จัดตั้งสภาป้องกันราชอาณาจักรที่ได้เป็นต้นแบบของสภาความมั่นคงแห่งชาติในเวลาต่อมา

ส่วนสาเหตุการตั้งกระทรวงทหารเรือเกิดขึ้นจากการที่พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงมีพระราชดำริว่าการปกครองและการฝึกทหารเป็นระเบียบแบบแผนเรียบร้อย สมควรที่จะยกขึ้นเป็นกระทรวงที่มีเสนาบดีดูแล แต่ในเวลาต่อมาด้วยสภาพเศรษฐกิจของสยามในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวไม่สู้จะดีนักอันเป็นผลมาจากสงครามโลกครั้งที่หนึ่ง ทำให้พระองค์มีพระราชดำริว่าสมควรที่จะรวมกิจการทหารบกและทหารเรือเข้าด้วยกันเพื่อเป็นการประหยัดงบประมาณและเพื่อให้กิจการป้องกันพระราชอาณาจักรประสานกันดีขึ้นตามสมควรแก่กาลสมัยจึงได้มีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ ให้ยุบเลิกกระทรวงทหารเรือและรวมเข้ากับกระทรวงกลาโหมเมื่อวันที่ 8 พฤศจิกายน พ.ศ. 2474 โดยมีพลเรือเอกพระเจ้าพี่ยาเธอ พระองค์เจ้าวุฒิไชยเฉลิมลาภ กรมหลวงสิงหวิกรมเกรียงไกร เป็นเสนาบดีกระทรวงทหารเรือพระองค์สุดท้าย^[1]

รายพระนามเสนาบดีกระทรวงทหารเรือ

กำกับราชการกระทรวงทหารเรือ
ลำดับ (สมัย)	รูป	รายพระนาม	เริ่มวาระ	สิ้นสุดวาระ
1		สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธุ์ กรมหลวงนครสวรรค์วรพินิต	11 ธันวาคม 2453	18 มิถุนายน 2463
–		สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช	19 มิถุนายน 2463
ผู้ทำการแทนเสนาบดีกระทรวงทหารเรือ
–		หม่อมเจ้าตุ้ม สนิทวงศ์		12 ตุลาคม 2465
–		พระเจ้าพี่ยาเธอ พระองค์เจ้าอาภากรเกียรติวงศ์ กรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์	13 ตุลาคม 2465