Malawi
Malawi（馬拉威）
u Malawi sa i labu nu Africa, itiza i 13 30 S, 34 00 E.
u ahebal nu lala' mapulung sa 118,484 km2.
u ahebal nu lala'ay sa 94,080 km2, u ahebal nu nanumay sa 24,404 km2.
hamin nu tademaw sa 18,570,321.
kakalukan umah sa 59.20%, kilakilangan umah sa 34%, zumaay henay umah sa 6.80%
tapang tusu nu kanatal (首都)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]u tapang tusu nu kanatal sa u Lilongwe (利隆圭).
kakinginan nu kanatal demiad (國家紀念日)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]kakinging nu kanatal demiad sa 6 bulad 6 demiad.
tabakiay a tapang nu kanatal (元首)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]u tabakiay a tapang nu kanatal (congtung) ayza sa ci Lazarus Chakwera (Lacalese．Cakewiyela 拉扎勒斯·查克維拉), 1955 a mihca 4 a bulad 5 a demiad nalecuhan. u tabakiay a tapang nu kanatal (congtung) nu Malawi (馬拉威) ayza, micakat a demiad sa i 2020 a mihca 6 bulad 28 demiad.
likisi (歷史)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]十九世紀中葉，葡萄牙、英國殖民者相繼侵入；1891年淪為英國保護國；1904年英國政府直接管轄，名尼亞薩蘭。
inuteban nu sabaw tu siwa (19) a seci, Portugal (葡萄牙), Untied Kingdom (英國) a tademaw makakilul mabulaw midebung. cacay a malebut walu a lasubu siwa a bataan idaw ku cacay (1891) a mihcaan u Untied Kingdom (英國) tu masimaway tina kanatalan, cacay a malebut siwa a lasubu idaw ku sepat (1904) a mihcaan Untied Kingdom (英國) a sifu kasenun sa mikuwan, panganga han tu Niya-salan (尼亞薩蘭).
1953年成為中非聯邦一部分；1964年7月6日獨立，改名馬拉威。
cacay a malebut siwa a lasubu lima a bataan idaw ku tulu (1953) a mihcaan mala Africa (中非) linpan a kanatal,cacay a malebut siwa a lasubu enem a bataan idaw ku sepat (1964) a mihcaan pitu a bulad enem a demiad misiteked, sumad han ku ngangan u Malawi (馬拉威).
demiad (氣候)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]馬拉威差不多整個國家都處於高山之上，所以大部份地區的氣候垂直差異顯著，為熱帶乾濕季氣候區的高地氣候，普遍來說高山平原的氣溫十分溫和和穩定，但冬天的氣溫可以低至攝氏4度。
Malawi (馬拉威) kitidaan itida namin i pabaw nu buyu' kina kanatal, sisa u demiad nuheni mahicaay kiya masaduma, u kacaledesan kalasengetan a kitidaan nu talakaway a enalan nu demiad, nuitidaay a talakaw nu buyu a demiad kapah kunika dihekuan, nika i kasienawan han micidek kuka selep nu caypiwac sepat a tu'an 4℃.
而盆地的氣溫較為悶熱，最熱的時候可以攝氏39度，而每年的降雨量也因地理環境而有所差別，平均由600mm至3000mm不等。
enal a demiad diheku halemhem , sacaledasay makaala tu 39℃, nu mihmihcaan nikaudadan u lala' nu kitidaan ku sausi nuheni, hikin han naw enen a lasubu nu mm katukuh tu tuluay a malebut nu mm sa.
通常雨季由11月開始至5月，而5月至11月的降雨量很低。馬拉威因處於高原地帶，所以極少受到颶風、洪水等威脅。
kaudad han namaka sabaw tu cacay a bulat malingatu katukuh tu sakatusa a mihcaan nu lima a bulat, lima a bulat katukud tu sabaw tu cacay a bulat adidi kuni ka udad. talakaw ku Malawi (馬拉威) a sisa, inayay ku balangbangan a bali, atu balad mi'disay.
sakaudip (經濟)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]馬拉威曾被聯合國評為世界上最不發達的國家之一，全國約有55%的人生活在貧窮線以下，人均國民生產總值只有600美元，是全世界最低收入的一群。
Malawi (馬拉威) hantu itini i lanhe-kuo (聯合國) sausi nu kitakit sapakuyucay nu kanatal, nina kanatal idaw ku lima a bataan idaw ku lima a kilac (55%, pasentu) u pakuyucay ku katuuday, hikin nu sakaudip pulung han hatida enem a lasubu nu Amilika a kalisiw, u saadidi'ay nu kitakit a nikaudipan.
本國政府長期舉債度日，國債佔國民生產總值的228.3%。因受愛滋病及高生育率影響，馬拉威勞動力人口比例過低，大概只有50%的人處於15-64歲之間。加上人民的教育程度很低，國內低技術勞工過剩，但同時嚴重缺乏高技術人才。
nina cen-hu (政府) u tadah ku sakaudip nuheni, u tadah nu cen-hu han miala tu sakaudip a tusa a lasubu tusa a bataan idaw ku walu tian (點) tulu a kilac (228.3%, pasentu). tunika maala nu AIDS (愛滋病) atu nikayadah nuni ka siwawaan, Malawi (馬拉威) numikuliya a tademaw caay ka hacica, adidi' kumi kuliay lima a bataan a kilacan (50%) i sabaw tu lima katukuh tu enem a bataan idaw ku sepat a mihcaan, caay namin picudad ku yadahan, tada milakuuytu ku caaya pikuli, micidek kuni kainai tu sigigicuay a tademaw.
該國經濟長期倚賴於農產品出口，農業人口超過90%，因而國家經濟很容易受農產品的國際價格影響。農民主要種植菸草、棉花、玉米等，是非洲主要菸草生產國之一，菸草出口占國家外匯收入70%。
nina kanatal miida tu sakatahekel nu kaliwmahan a tuudan, numalukay a tademaw makaala tu siwa a bataan a kilac (90%) nu pasintu, sisa nina kanatal hina maala nutaw a sakaudip nu kaliwmaah a aca'. nipalumaan itida nu tada papalumaan han u langaw nu tabaku, kupa a langaw, kupkup sa, u tada Africa (非洲) nu angangan ku sakasilaculan a tabaku nu kanatal, tabaku sakatahekal mikikaka tu sakasilaculan a kanatal nu sakaudip a kalisiw tu pitu a bataan a kilac (70%, lasubu nu pasentu),
如果農產品收成時候價格回落，農民只能以低價出售。新總統最近推出多項措施改善國家經濟，包括發展市場經濟、反貪污及加強國民教育。
anu la’cus kuni pisiwkacean alahican mahetik ku nidang nu aca', malukay hantu ahicannaca kyahaw saselep satu tu aca' a pacakay. baluhay a Cong-tun (總統) idaw kuni patahekal tu sapisumadaw tu sakaudip nu kanatal, pasu sapalekal tu icibaay a sakaudip, mibelin tu maanupay atu micunus tu nipicudadan nu wawa anipicudad.
cence (政治)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]馬拉威是眾非洲國家中其中一個政局最穩定的國家，也是少數沒有受內戰影響的非洲國家，該國於1966年7月6日改制共和，為總統制。
Malawi (馬拉威) u hatidaay nu Africa (非洲) a kanatal u satanektekay a kanatal kunuheni, u caay kalalid nu labuay anikalepacawan nu Africa (非洲) a kanatal, nina kanatal i cacay a malebut siwa a lasubu enem a bataan idaw ku enem (1966) a mihcaan pitu a bulad enem a demiad misumad tu ngangan mala Kunhe (共和) u Cung-tun ce (總統制).
馬拉威總統為國家元首、最高行政首長及軍事統帥，以選舉方式產生，任期五年，每五年舉行一次普選。
Malawi (馬拉威) Cung-tun u sakakaway nu kanatal, u sakakaway nu sin-cen (行政) a sakakaway atu nu hitay a sakakaway, sinkiwen nanay ku nuheni, lima ku mihcaan nuheni mikawaw, katukuh tu lima a mihcaan amisikiwac.
總統下設一至兩位副總統，內閣閣員由總統直接任免。國會採一院制，稱「國民議會」。地方政府則分設北、中、南，全國共有26個縣。
u Cung-tun idaw kuni patideng tu tusaay a Hu-cung-tun (副總統), ilabuway a sakakaay u Cung-tun ku mituduay. kuo-hua han u cacayay ku yung ce (院制), pangangan han tu kuo-min-yi-huay (國民議會). niyadu'ay a cen-hu han idaw kuni patideng tu amis, teban, timul, pulung nu kanatal makaala tu tusa a bataan idaw ku enem a niyadu'an a kenis (縣).
2012年4月5日，時任總統賓古·瓦·穆塔里卡因突發心臟病去世。6日晚政府稱副總統喬伊斯·班達因脫離執政黨，不具備接任總統資格。
tusa a malebut cacay a bataan idaw ku tusa (2012) a mihcaan sepat a bulad lima a demiad, tawyaay a Cung-tun ci Bingu wa Mutharika (賓古·瓦·穆薩里卡) bahal saan masatidip ku balucu' mapatay. enemay a demiad u Hu-cung-tun (副總統) ci Joyce Banda (喬伊斯·班達) namiales tu ce-cen-tan (執政黨), acaay pikilul mala Cung-tun cinida.
但在7日，喬伊斯·班達宣誓就任，成為馬拉威歷史上首位女總統。
itini i pituway a demiad, ci Joyce Banda (喬伊斯·班達) mihapu mala Cung-tun sa, mala Malawi (馬拉威) itini i likisi nu sayaway a tataynaan a Cung-tun.
2013年10月，馬政壇曝出公職人員貪污公款的「現金門」醜聞，歐盟、挪威、國際貨幣基金組織宣布暫停對馬預算援助，至今尚未恢復。
tusa a malebut cacay a bataan idaw ku tulu (2013) a mihcaan cacay a bataan a bulad, u Malawi (馬拉威) mikuliya i cen-huay a tademaw maanup miwaiku tu kalisiw nu cen-hu (panan nu kalisiw) a kawaw, u Europe a malasacabayay (歐盟), Norway (挪威) kanatal nu kalisiw a ci-cinhuo-pi masakaputay (國際貨幣基金組織), sakamusa a pasaluemeng ku sapatayda i Malawi (馬拉威) tu nipipadangan tu kalisiw, katukuh ayda caay hinay ka kapah kuni ka talumaan.
2014年總統選舉中班達被彼得·穆塔里卡擊敗，穆塔里卡成為第5任馬拉威總統。
tusa a malebut cacay a bataan idaw ku sepat (2014) a mihcaan misinkiwsatu mademec ci Joyce Banda (喬伊斯·班達) mademec ni Peter Mutharika (彼得穆塔里卡), ci Mutharika (穆塔里卡) maala mala sakalima a Malawi (馬拉威) nu Cung-tun ayda.