Vaseljenski patrijarh Atinagora
| Atinagora I | |
|---|---|
| vaseljenski patrijarh Carigrada | |
 | |
| Postavljen | 1. novambar 1948 |
| Stolovanje završilo | 7. jul 1972 |
| Prethodnik | Maksim V |
| Nasljednik | Demetrije I |
| Lični detalji | |
| Ime po rođenju | Aristocles Spyrou |
| Rođenje | 6 April [S.K. 25 March] 1886 Vasilikón, Epir, Grčka |
| Smrt | 7. 7. 1972. (dob: 86) Phanar, Istanbul, Turska |
Vaseljenski patrijarh Atinagora (25. mart 1886 — 7. jul 1972) je bio vrhovni poglavar Vaseljenske pravoslavne crkve od 1948. do 1972. godine.
Prvo obrazovanje je stekao u lokalnim školama, a potom, 1903. išao na Teološki fakultet u Halki, na kojem je diplomirao 1910. i iste godine rukopoložen je za đakona. Jula 1910. zaposlio se kod mitropolita Pelagonije i monastirija Stefana, gde je ostao osam godina služeći i njegovom nasledniku Hrisostomu. Marta 1919. postao je đakon i sekretar arhiepiskopije kod Meletija, arhiepiskopa Atine. Decembra 1922. izabran je za mitropolita Krfa i Paksona, rukopoložen za sveštenika i potom episkopa. Avgusta 1930. proglašen je za arhiepiskopa Severne i Južne Amerike gde je služio osamnaest godina. Za vaseljenskog patrijarha u Konstantinopolju proglasio ga je 1. novembra 1948. Sveti sabor Vaseljenske patrijaršije.
Crkvena politika, po dolasku Atinagore na patrijaršijski presto, se promenila. Do tog vremena Vaseljenska patrijaršija se oslanjala više na grčki narod, a manje na ostale pravoslavne crkve, ali Atinagora, koji je dugo živeo u Americi, odlučio je da bi Vaseljenska patrijaršija trebalo drugačije da definiše svoju ulogu i da pokuša da obuhvati celokupno hrišćanstvo. Taj pokušaj nametanja pravoslavne crkve je smetao rimokatolicima, do 1958. kada je arhiepiskop Amerike Jakov, posetio papu u Rimu, da bi kasnije nuncije Testa uzvratio posetu vaseljenskom patrijarhu. Na tim susretima se odlučilo da vaseljenska patrijaršija može pomoći u približavanju i pomirenju svih hrišćanskih crkava. Onda je papa Jovan XXIII pozvao sve pravoslavne Crkve da učestvuju na 1962. sazvanom «vaseljenskom saboru» (Drugom vatikanskom saboru) pod njegovim vođstvom.
U međuvremenu, nakon posete svih pravoslavnih patrijaršija i autokefalne pravoslavne crkve Konstantinopolju, Atinagora je krenuo na proputovanje po Bliskom istoku da bi pripremio svepravoslavni kongres koji je uspeo da sazove na Rodosu septembra 1960, koji je svugde na svetu okarakterisan kao jedan od najvažnijih akata hrišćanstva, jer nakon punih deset vekova su sve pravoslavne Crkve sele za isti sto. Atinagora nije učestvovao na Drugom vatikanskom saboru jer su razlike sa rimo-katolicima ostale velike.
Uspeh svepravoslavnog kongresa leži u tome što:
- su pomerene etničke razlike i što je ujedinio pravoslavce pod raznim političkim sistemima da bi verifikovali svoje ujedinjenje i saradnju nakon deset vekova,
- po formulisanju srpskog teologa Trojana Kostića priznato je, de jure, pravo vaseljenskog patrijarha da saziva vaseljenske ili svepravoslavne sabore,
- na kongresu na Rodosu pravoslavlje je uspelo da bude epicentar svih pokušaja približavanja protestanata i rimokatolika prevazilazeći striktno grčki karakter patrijaršije,
- preko tešnje buduće saradnje svih pravoslavnih Crkava smanjuje se značaj države, što otvara nove mogućnosti organizacije pravoslavnog stada,
- došlo je do tesnijih kontakata i saradnje pravoslavlja i jeretičkih monofizitskih crkava Istoka.
Za tu svoju politiku patrijarh Atinagora je primio negativne kritike, a u isto vreme i pohvale.
Neke osobe u grčkim vladama je, zbog ličnih ambicija, prebacivalo neuspehe grčke politike sa Turskom na Atinagoru, ali mora da se uzme u obzir da je posle povelje u Lozani koja ne pruža zaštitu internacionalnog prava za patrijarha nego ga prepušta unutrašnjim zakonima Turske, njegov položaj bio znatno otežan. U svakom slučaju nedostaje naučno i temeljito argumentovan rad po pitanju šta će biti sa pravoslavljem, sa tim velikim ciljevima Atinagore, tako da je mudrije sačekati da vreme pokaže uspeh ili neuspeh. U eri brze komunikacije, minimalizacije daljina, velike političke promene i velike globalne kontradikcije koje najviše utiču na male zemlje, Atinagorina vaseljenska i svehrišćanska politika ima svoje prednosti. Njegova reorganizacija arhiepiskopije Konstantinopolja je isto veoma važna kao i njegov rad u Americi, gde je uspeo da izgradi puno hramova i da stvori istobrojno nove parohije. Uspeo je da proradi vaseljenska štamparija osnovana za vreme vaseljenskog patrijarha Ćirila Lukareosa i reorganizovao Teološki fakultet u Halki koji je bio pred propašću. Ali, nažalost, ogromna problematika oko Kipra rezultirala je time da se veliki deo njegovog programa zaustavi.