آئن
هڪ آئن (Ion) خالص برقي چارج سان هڪ ائٽم يا ماليڪيول هوندو آهي.[1]اليڪٽران جي چارج کي ڪنوينشن طرفان منفي سمجهيو ويندو آهي ۽ اهو چارج هڪ پروٽان جي چارج جي برابر ۽ مخالف هوندو آهي، جنهن کي ڪنوينشن طرفان مثبت سمجهيو ويندو آهي. آئن جو خالص چارج صفر نه هوندو آهي ڇاڪاڻ ته ان جي اليڪٽرانن جو ڪل تعداد ان جي پروٽانن جي مجموعي تعداد جي برابر نه هوندي آهي.
ڪيٽ آئن (Cation) هڪ مثبت طور تي چارج ٿيل آئن آهي جنهن ۾ پروٽان جي ڀيٽ ۾ گهٽ اليڪٽران آهن [2] (مثال طور +K، پوٽاشيم آئن) جڏهن ته هڪ اين آئن هڪ منفي طور تي چارج ٿيل آئن آهي جنهن ۾ پروٽان کان وڌيڪ اليڪٽران هوندا آهن. [3] (مثال طور -Cl، ڪلورائڊ آئن ۽ -OH، هائيڊروڪسائيڊ آئن). مخالف برقي چارجز هڪ ٻئي ڏانهن اليڪٽرو اسٽيٽڪ قوت ذريعي ڇڪيا ويندا آهن، تنهنڪري ڪيٽ آئن ۽ اين آئن هڪ ٻئي ڏانهن متوجه ٿيندا آهن ۽ آساني سان آئني مرکبات ٺاهيندا آهن. جيڪڏهن صرف هڪ + يا - موجود آهي، اهو اشارو ڪري ٿو 1+ يا 1- چارج (2+ اشارو +2، 2- اشارو چارج -2). +2 ۽ -2 چارج هن طرح نظر اچن ٿا: 2-2 O (منفي چارج، پر آڪسائيڊ) 2+He (مثبت چارج، الفا ذرو).[4]
صرف هڪ ايٽم تي مشتمل آئن کي ايٽمي يا مونو ائٽمڪ آئنز چئبو آهي، جڏهن ته ٻه يا وڌيڪ ايٽم وارا ماليڪيولر آئنز يا پولي ائٽومڪ آئنز ٺاهيندا آهن. هڪ سيال (گيس يا مائع) ۾ طبيعي آئنائيزيشن جي صورت ۾، "آئن جو جوڙو" ماليڪيولن جي ٽڪرن جي ذريعي ٺاهيا ويندا آهن، جتي هر ٺاهيل جوڙو هڪ آزاد اليڪٽران ۽ هڪ مثبت آئن تي مشتمل آهي.[5] آئن پڻ ڪيميائي بانڊ جي ذريعي ٺاهيا ويا آهن، جهڙوڪ مائع ۾ لوڻ (NaCl) جو ملائڻ. يا ٻين طريقن سان، جهڙوڪ هڪ هلندڙ برقي محلول ذريعي سڌو سنئون گذرڻ ۽ هڪ حل ٿيندڙ اينوڊ جي آئيونائزيشن جي ذريعي.
دريافت جي تاريخ
[سنواريو]لفظ، "ion" يوناني لفظ، "ἰέναι" (اينائي) جي حال جاري مان ٺهيل آهي. يعني ”وڃڻ“. ڪيٽ آئن اها آئن آهي جيڪا هيٺ هلندو آهي (يوناني: κάτω، kato، معنيٰ "هيٺ") ۽ اين آئن اها آئن آهي جيڪا مٿي هلندو آهي (يوناني: ἄνω، ano، معنيٰ ”مٿي“). انهن کي ان ڪري سڏيو ويندو آهي ڇاڪاڻ ته آئنز مخالف چارج جي اليڪٽروڊ ڏانهن منتقل ٿيندا آهن. هي اصطلاح (انگريزي پوليميٿ وليم ويول جي تجويز کان پوءِ) 1834ع ۾ انگريز طبيعيات دان ۽ ڪيميادان مائيڪل فيراڊئي (Michael Faraday) پاران ان وقت جي اڻڄاتل شيئن لاءِ متعارف ڪرايو ويو، جيڪي هڪ اليڪٽروڊ کان ٻئي تائين پاڻيءَ جي وچولي ذريعي وڃن ٿيون. فيراڊئي کي انهن شيئن جي نوعيت جي خبر نه هئي، پر هو ڄاڻندو هو ته جڏهن ڌاتو هڪ اليڪٽروڊ ۾ حل ٿي ۽ ان ۾ داخل ٿئي ٿي ۽ ٻئي اليڪٽرروڊ جي محلول مان نئين ڌاتو نڪتي؛ اهو آهي ته ڪنهن قسم جو مادو موجوده محلول ذريعي منتقل ڪيو آهي. هي مادي کي هڪ هنڌ کان ٻئي هنڌ پهچائي ٿو. فيراڊئي سان گڏ خط و ڪتابت ۾، ويول (Whewell) لفظ اينوڊ (anode) ۽ ڪيٿوڊ (cathode) کي به ٺهرايو، ان سان گڏوگڏ اين آئن ۽ ڪيٽ آئن به شامل ڪيا ويا آهن، جيڪي اليڪٽروڊن ڏانهن متوجه ٿين ٿا.
ساوانت آرهينيئس (Svante Arrhenius)، پنهنجي 1884ع واري مقالي ۾، ان حقيقت جي وضاحت ڪئي ته ٺهڪندڙ ڪرسٽل نم ڳوڙها ڳاڙيندڙ ذرڙن ۾ ورهائجي ويندا آهن، جڏهن ان کي حل ڪيو ويندو آهي، جنهن لاءِ هن کي ڪيمسٽري ۾ سال 1903ع جو نوبل انعام مليو. آرهينيئس جي وضاحت اها هئي ته حل ٺاهڻ ۾، لوڻ فيراڊئي جي آئنز ۾ ورهائي ٿو، هن تجويز ڪيو ته آئن برقي ڪرنٽ جي غير موجودگي ۾ به ٺهندا آهن.
خاصيتون
[سنواريو]لاڳاپيل ٽيڪنالاجي
[سنواريو]ڪيمسٽري
[سنواريو]پڻ ڏسو
[سنواريو]حوالا
[سنواريو]- ↑ سانچو:Cite Collins Dictionary "Archived copy". وقت 2013-12-24 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 2013-12-21. Unknown parameter
|url-status=ignored (مدد). - ↑ سانچو:Cite Merriam-Webster "Archived copy". وقت 2021-10-06 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 2021-10-06. Unknown parameter
|url-status=ignored (مدد). - ↑ سانچو:Cite Merriam-Webster "Archived copy". وقت 2021-10-06 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 2021-10-06. Unknown parameter
|url-status=ignored (مدد). - ↑ "What Is an Ion? Definition and Examples". ThoughtCo. حاصل ڪيل 2024-08-26.
- ↑ Knoll, Glenn F. (1999). Radiation Detection and Measurement (3rd ed.). New York: Wiley. ISBN 978-0-471-07338-3.