Jump to content

Cunfederatzione Polacu-Lituana

Dae Wikipedia, s'entziclopedia lìbera.
Custu artìculu est iscritu cun sa grafia Limba Sarda Comuna. Abbàida sas àteras bariedades gràficas:

campidanesu · logudoresu · nugoresu

Corona de su Regnu de Polònia e Granducadu de Lituània
Corona de su Regnu de Polònia e Granducadu de Lituània – Bandera Corona de su Regnu de Polònia e Granducadu de Lituània - Istemma
Bandera de sa Cunfederatzione Polacu-Lituana
Motu: Si Deus nobiscum quis contra nos

"Si Deus [est] cun nois, chie [at a èssere] contra de nois?"

Corona de su Regnu de Polònia e Granducadu de Lituània - Localizatzione
Datos amministrativos
Limbas ufitziales polacu e latinu
Limbas chistionadas polacu, lituanu, rutenu
Innu Gaude Mater Polonia
Capitale Cracòvia (1569-1596)
Varsàvia (1596-1795)
Polìtica
Forma de Istadu Monarchia
Forma de guvernu Monarchia ereditària (1569–1573)
Monarchia eletiva

(1573–1791 / 1792–1795)
Monarchia costitutzionale (1791–1792)

Nàschida 1569
Càusa Unione de Lublin
Fine 1795
Càusa Sa de tres Ispartziduras de sa Polònia
Territòriu e populatzione
Mannària màssima 1.100.000 km² in su 1650 in su
Populatzione 12.000.000 in su 1772 in su
Economia
Valuta Złoty
Religione e sotziedade
Religione de Istadu Catolitzèsimu
Religiones de minoria Ortodossia, Luteranèsimu, Calvinismu, Ebraismu, Islam
Corona de su Regnu de Polònia e Granducadu de Lituània - Mapa
Sa Cunfederatzione is su 1714
Evolutzione istòrica
Istadu antepostu Regnu de Polònia

Granducadu de Lituània

Istadu imbeniente Regnu de Prùssia

Regnu de Galìtzia e Lodomìria
Impèriu Russu

Como est parte de bandera Bielorùssia
bandera Estònia
bandera Letònia
bandera Lituània
bandera Moldàvia
bandera Polònia
bandera Rùssia
bandera Ucraina

Sa Cunfederatzione polacu-lituana (in polacu: Rzeczpospolita Obojga Narodów; in lituanu: Abiejų tautų respublika; in bielorussu: Рэч Паспаліта; in ucràinu: Річ Посполита; in latinu: Res Publica Utriusque Nationis), formalmente nodida comente Corona de su Regnu de Polònia e Granducadu de Lituània[1] o Repùblica de is Duas Natziones[2][3] e, a pustis de su 1791, Cunfederatzione de Polònia, fiat un'istadu federale cumpostu dae Polònia e Lituània guvernadu dae unu gurrei comunu in unione reale, chi agiat siat in calidade de soberanu de Polònia siat de granduca de Lituània.[4] Durante su perìodu in cale fiat esìstidu, fiat rennèssidu a divènnere una de is entidades natzionales prus populosas e mannas de Europa intre is sèculos XVI e XVII.[5][6] Insu tempus de tirada prus manna, a su cumintzu de su sèculu XVII, sa Cunfederatzione s'iscampiaiat pro unos 1.100.000 de km²[7] e in su 1772 faghiat registrare a livellu demogràficu una populatzione de unos 12 milliones de bividores.[8] Su polacu e su latinu nde fiant is duas limbas ufitziales, mentras intre is prus àteras prus ispainadas si contaiant su lituanu, su rutenu e su yiddish.

Sa Cunfederatzione aiat bidu sa lughe cun s'Unione de Lublin in su mese de trìulas de su 1569, ma sa Corona de su Regnu de Polònia e su Granducadu de Lituània fiant giai in un'unione personale de facto dae su 1386 cun sa coja de sa reina polaca Jadwiga e su granduca de Lituània Władysław, chi fiat istadu incoronadu re jure uxoris Władysław II Jagiełło de Polònia. Sa prima ispartzidura in su 1772 e sa segunda in su 1793 aiant menguadu in manera notàbile sa mannària de s'Istadu e sa Cunfederatzione diat isparèssere de is mapas de su continente europeu cun sa de tres ispartziduras in su 1795.

S'Unione possediat caraterìsticas medas ùnicas intre sos Istados canteapares: su sistema polìticu si distinghiat pro cuntrollos chìrdinos subra de su pòdere monàrchicu, gràtzias a unu sistema de leges (sejm) compidada dae sa nobilesa locale (szlachta). Custu sistema idiosincràticu, nointames antitzipadore de unos cantos sistemas modernos de democratzia[9] e comintzende dae su 1791 fatu a monarchia costitutzionale,[10][11] non fiat istadu capatzu de s'opònnere a is atacos de potèntzias lacanàrgias, sende chi s'agataiat iscuncordadu in currentadas polìticas internas cuntrapostas.[12] Cund totu ca is duos Istados cumponidores de sa Cunfederatzione ammuntaiant unu rolu uguale in sa gerarchia, sa Polònia costituait in manera sentzilla sa metade dominadora de s'unione.[13]

Intre sos aspetos prus caraterizadores de sa Cunfederatzione polacu-lituana s'agataiant livellos artos de diversidade ètnica e baliadura religiosa relativa, afiantzados dae s'atu de Varsàvia de su 1573.[14] In beridade, su gradu de libertade religiosa fiat variadu in su cursu de su tempus. Sa Costitutzione de su 1791 reconnoschiat su catolitzèsimu comente "religione dominadora", a diferèntzia de sa Cunfederatzione de Varsàvia, ma fiat ancora cuntzèdida sa libertade de religione.

A pustis de deghes de annos vàrios de prosperidade,[15][16] aiat acaradu unu tempus perlongada de declinu polìticu,[17][18] non prus militare e econòmicu.[19] Sa debilesa semper prus manna aiat portadu a sa partzidura de s'istadu intre is istados a làcana suos (Àustria, Prùssia e Rùssia) durante sa fine de su sèculu XVIII. Pagu in antis de s'iscontzu suo, sa Cunfederatzione aiat promulgadu una reforma massitza, gràtzias a s'introduida de sa Costitutzione de su 3 maju, sa prima a èssere codificada in s'istòria europea moderna e sa segunda in s'istòria de su mundu modernu (a pustis de sa de sos Istados Unidos).[20][21][22]

  1. (IT) Gli italiani in Polonia dal IX secolo al XVIII, in books.google.it.
  2. (IT) Le guerre polacco-ottomane (1593-1699), vol. 1: Le forze in campo, in books.google.it.
  3. (IT) L’età di Kiev e la sua eredità nell’incontro con l’Occidente, in books.google.it.
  4. (IT) La circolazione del sistema francese di decentramento regionale nell' Europa centro-orientale, in books.google.it.
  5. (EN) Nordic, Central, and Southeastern Europe 2019-2020, in books.google.it.
  6. (IT) L’età di Kiev e la sua eredità nell’incontro con l’Occidente, in books.google.it.
  7. (EN) Taagepera, Rein, Expansion and Contraction Patterns of Large Polities: Context for Russia, in UC Irvine.
  8. A History of Eastern Europe 1740-1918: Empires, Nations and Modernisation, in books.google.it.
  9. (IT) La circolazione del sistema francese di decentramento regionale nell' Europa centro-orientale, in books.google.it.
  10. (IT) Storia moderna, in books.google.it.
  11. (IT) L'identità europea alla fine del XX secolo, in books.google.it.
  12. (IT) Antonio Canova: il principe Henryk Lubomirski come Amore, in books.google.it.
  13. (IT) Peter B. Brown, THE FORMATION OF THE POLISH-LITHUANIAN COMMONWEALTH IN CONTEMPORARY AMERICAN SCHOLARSHIP, in The Polish Review, vol. 30, nº 4, 1985.
  14. (IT) Fra l'orso russo e l'aquila prussiana: La Polonia dalla Repubblica Nobiliare alla IV Repubblica (1506 - 2006), in books.google.it.
  15. (EN) Nordic, Central, and Southeastern Europe 2019-2020, in books.google.it.
  16. (EN) Poland, in britannica.com.
  17. Antonio Canova: il principe Henryk Lubomirski come Amore, in books.google.it.
  18. (EN) Republicanism, in books.google.it.
  19. (IT) La circolazione del sistema francese di decentramento regionale nell' Europa centro-orientale, in books.google.it.
  20. (EN) The federalist papers, in archive.org.
  21. (IT) La tradizione giuridica occidentale: Testo e materiali per un confronto civil law common law., in books.google.it.
  22. (IT) Pedagogia speciale in Europa: problematiche e stato della ricerca, in books.google.it.
Controllu de autoridadeVIAF (EN280847926 · BAV (IT) ADV12266248 · GND (DE1060577984 · NKC (ENCSxx0271930 · WorldCat Identities (EN280847926
pFad - Phonifier reborn

Pfad - The Proxy pFad of © 2024 Garber Painting. All rights reserved.

Note: This service is not intended for secure transactions such as banking, social media, email, or purchasing. Use at your own risk. We assume no liability whatsoever for broken pages.


Alternative Proxies:

Alternative Proxy

pFad Proxy

pFad v3 Proxy

pFad v4 Proxy