Ucrain-a
 |
Vos an lenga piemontèisa |
| Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì. |
 LStamp:'Ucrain-a (an ucrain: Україна, trasliterà Ukrajina, [ukrɑˈjinɑ]) a l'é në stat ëd l'Euròpa dl'Est. Da na mira literal, sò nòm a veul dì "Tera 'd confin". L'Ucrain-a a confina con la Russia a est e nòrd-est, con la Bielorussia a nòrd-òvest, con la Polònia, la Slovachia e l'Ungherìa a òvest, con la Romanìa e la Moldavia e sud-est, con ël Mar Nèir a sud e 'l Mar d'Azov a sud-est. A l'ha na surfassa ëd 603,628 km2, ch'a la rend ël pais pì grand dont ël teritòri a resta tut an Euròpa. Ël teritòri dl'Ucrain-a a l'é stàit abità për la prima vira almen 44 mila agn fa, e a podrìa esse stàit sia 'l prim pòst anté ch'a son stàit anlevà dij cavaj, sia l'Urheimat (leu d'orìgin) dla lenga pròto-indo-europenga. Ant l'Età ëd mes la zòna a l'é vnùa 'l sénter dla coltura est-slava, për la chërsùa dël potent stat ëd Rus' ëd Kiev. Apress la fin dël sécol ch'a fà XIII, l'Ucrain-a a l'é stàita pretendùa, goernà e spartìa da vàire podèj. L'Hetmanà Cosach a l'ha predominà e a l'ha fiorì durant ij sécoj XVII e XVIII, ma l'Ucrain-a dësnò a l'é sémper restà spartìa fin-a a soa constitussion da repùblica soviética dël sécol XX, dventand në stat independent mach dël 1991. L'Ucrain-a a l'é stàita për vàire temp un grané për tut ël mond grassie a sò seul dru. Dël 2011 a l'era 'l ters pì grand esportator ëd forment, quand che 'l 2011 a l'é stàit n'ann pì produtiv che 'l sòlit. L'Ucrain-a a l'é un-a dle region pì anteressante da la mira dle tère agrarie. An dzorpì, ël pais a l'ha dësvlupà n'industria con dij pich d'ecessional tecnologìa ant l'angegnerìa reospassial e ant j'angign industriaj. L'Ucrain-a a l'é në stat unitari fàit da 24 oblast (provinse), na repùblica autònoma (Crimea) e doe sità con statù special: Kiev, capital e sità pi granda, e Sebastòpoj, anté ch'a stà la Flòta dël Mar Nèir dle fòrse armà russe, apress n'acòrd ëd locassion. An Ucrain-a a-i é 'n sistema semi-pressidensial con branche legislativa, esecutiva e giudissiaria separà. Da la dissolussion dl'Union Soviética, l'Ucrain-a a l'ha la sconda forsa armà pì numerosa d'Euròpa, apress cola dla Russia. Ant ël pais a vivo 44,6 milion ëd përson-e, dont ël 77,8% a son d'etnìa ucrain-a, con pcita presensa ëd russ (17%), bieloruss e romen. L'ucrain a l'é la lenga ufissial dl'Ucrain-a; sò alfabet a l'é sirìlich. Ël russ a l'é ëdcò tant parlà. Le doe lenghe a së smijo motobin. La religion pì spantià a l'é l'cristianésim ortodòss, ch'a l'ha motobin anfluensà la coltura, la mùsica e l'architetura ucrain-e. Anté ch'as treuva[modìfica | modifiché la sorgiss] Nòm[modìfica | modifiché la sorgiss]Ël nòm Ucrain-a a ven dal vej slav d'est ukraina, formà da u "dapé" e la rèis slava kraj, visadì tèra. Donch ukraina a veul dì "a la bordura", o "ch'a confin-a". An ucrain krajina a veul dì mach "pais, tèra". Stòria[modìfica | modifiché la sorgiss]Orìgin[modìfica | modifiché la sorgiss]J'uman dantorn e andrinta l'Ucrain-a a armonto al 32 mila aGC, con preuve ëd la coltura gravetian-a sij mont ëd Crimea. Dël 4500 aGC la Coltura Cucuteni-Trypilian-a a l'é chërsùa ant na larga zòna ch'a comprend dij tòch ëd la moderna Ucrain-a, dont Trypilia e l'antrega region dël Dnìper-Dnìster. Durant l'età dël fer la tèra a l'é stàita abità daj Cimerian, da jë Sìtich e dai Sarmàtich. Fra 'l 700 aGC e 'l 200 aGC a l'é stàita part dël regn sìtich, Sitia. Pì tard, le colònie dl'Antica Grecia, dl'Antica Roma e dl'Imperi Bisantin, 'me Tira, Òlbia Pòntica e Tmutarkan, a son stàite fondà, a ancaminé dal sécol VI aGC, arlongh la còsta nord-est dël Mar Nèir, e a son dësvlupasse bin fin-a 'l sécol VI dGC. Ij Gòt a son stàit sì ma peui a son passà j'Unn da j'agn 370 dGC. Dël sécol VII dGC la region dl'atual Ucrain-a d'est a l'era ël sènter dla Veja Granda Bulgarìa. A la fin dël sécol, la pipart dle tribù bùlgare a son migrà vers ëd diression diferente, e ij Casar a l'han pijà ste tère. Conomìa[modìfica | modifiché la sorgiss]La valuda dl'Ucrain-a a l'é la hryvnia. Organisassion polìtica[modìfica | modifiché la sorgiss]L'Ucrain-a a l'é na repùblica. Anliure esterne[modìfica | modifiché la sorgiss]
|
