Zbigniew Wójcik (historyk)

Zbigniew Wójcik

Data i miejsce urodzenia	29 października 1922 Warszawa
Data i miejsce śmierci	22 marca 2014 Warszawa
Zawód, zajęcie	historyk
Tytuł naukowy	profesor historii
Alma Mater	Uniwersytet Warszawski
Uczelnia	Instytut Historii PAN
Rodzice	Walenty, Stanisława
Odznaczenia

Grób profesora Zbigniewa Wójcika na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie

Zbigniew Stanisław Wójcik (ur. 29 października 1922 w Warszawie, zm. 22 marca 2014 tamże) – polski historyk, profesor nauk humanistycznych. Znawca nowożytnej historii Polski XVII wieku, zwłaszcza stosunków polsko-ruskich w okresie wojen kozackich, specjalizował się też w polityce zagranicznej I RP oraz dziejach Rosji w nowożytności. Żołnierz AK.

Życiorys

Syn Stanisławy oraz chorążego Walentego Wójcika, przybocznego Józefa Piłsudskiego. Ukończył szkołę powszechną w Warszawie, następnie uczęszczał do Gimnazjum i Liceum im. Króla Stefana Batorego, tam też zdał maturę (w ramach tajnego nauczania) i w roku akademickim 1943–1944 rozpoczął konspiracyjne studia na tajnym Uniwersytecie Warszawskim. Następnie od 1944 r. kontynuował je już w trybie jawnym na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim oraz ponownie na UW. Studia historyczne ukończył w 1947 r. Był uczniem Władysława Tomkiewicza i Janusza Wolińskiego. W 1950 r. uzyskał stopień doktora (praca Ukraina w latach 1660–1663). W 1960 r. habilitował się na Uniwersytecie Warszawskim. Tytuł profesora (nadzwyczajnego) otrzymał w 1971 r. W latach 1948–1961 pracował w państwowej służbie archiwalnej, a od 1959 r. w Instytucie Historii PAN.

Autor licznych publikacji historycznych, głównie z zakresu historii Polski w XVII w. – zwłaszcza jej polityki międzynarodowej oraz stosunków polsko-kozackich. Jego Jan Sobieski był pierwszą polską syntezą naukową obejmującą cały okres panowania Jana III. Za książkę tę otrzymał nagrodę Fundacji Jurzykowskiego. Autor syntezy dziejów powszechnych w XVI i XVII w., do dziś wznawianej i stanowiącej jeden z podstawowych podręczników akademickich. Napisał też jeden tom historii Rosji.

Uczestnik wielu międzynarodowych konferencji naukowych. Wykładał jako visiting professor na Uniwersytecie Harvarda (1972) i jako Senior Research Fellow na Uniwersytecie Columbia (1979). Przeprowadzał również studia archiwalne w ZSRR, Francji, Austrii, Wielkiej Brytanii. Członek Polskiej Akademii Nauk i Towarzystwa Naukowego Warszawskiego.

W czasie II wojny światowej walczył w Armii Krajowej. W latach 80. współorganizował Duszpasterstwo Legionistów i POW-iaków, a w 1989 był współtwórcą Związku Piłsudczyków, w którym od 2001 był członkiem Rady Programowej.

Był odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1993).

W PRL informacje na temat Zbigniewa Wójcika podlegały cenzurze. W 1977 roku jego nazwisko znajdowało się na specjalnej liście osób pod szczególną kontrolą cenzury. Zalecenia cenzorskie dotyczące jego osoby zanotował Tomasz Strzyżewski, który w swojej książce o peerelowskiej cenzurze opublikował notkę informacyjną z 7 stycznia 1977 roku Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk. Wytyczne dla cenzorów wymieniały jego nazwisko z adnotacją: „Wszelkie próby popularyzowania w środkach masowego przekazu (prasa codzienna, radio, TV, tygodniki społeczno-polityczne) niżej wymienionych osób należy sygnalizować kierownictwu GUKPPiW”. Zalecenia cenzorskie zezwalały jedynie na publikacje w prasie specjalistycznej, naukowej oraz skryptach itp.

Publikacje

• Traktat andruszowski 1667 roku i jego geneza, 1959.
• Dzikie Pola w ogniu. O Kozaczyźnie w dawnej Rzeczypospolitej, 1960.
• Historia powszechna XVI-XVII wieku, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1968 (wiele wydań, ost. wyd. – 2006).
• Dzieje Rosji: 1533–1801, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1971 (wyd. 2 – 1981).
• Rzeczpospolita wobec Turcji i Rosji 1674–1679. Studium z dziejów polskiej polityki zagranicznej, 1976.
• Rola Józefa Piłsudskiego w odzyskaniu niepodległości Polski, Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych 1981.
• Aleksander Czekanowski, Lublin: Wydawnictwo Lubelskie 1982.
• Jan Sobieski: 1629–1696, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1983.
• Wojny kozackie w dawnej Polsce, Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza 1989.
• Jan III Sobieski, Warszawa: Zamek Królewski 1991.
• Liberum veto, Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza 1992.
• Jan Kazimierz Waza, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1997.
• Józef Piłsudski 1867–1935, 1999.
• Hadży Mehmed Senai z Krymu, Historia Chana Islam Gereja III, przeł. Zygmunt Abrahamowicz, oprac. Olgierd Górka i Zbigniew Wójcik, Warszawa: PWN 1971.

Bibliografia

• Michał Kozłowski, Pro memoria – dwóch badaczy dziejów Europy Wschodniej: Władysław Andrzej Serczyk (23 VII 1935 – 5 I 2014) i Zbigniew Wójcik (29 X 1922 – 22 III 2014), „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej” 50 (2015), z. 1, s. 233–240 [1].
• Michał Kozłowski, Zbigniew Wójcik (29 X 1922 – 22 III 2014), „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 13 (2015), z. 1, s. 259–266 [2].
• TomaszT. Strzyżewski TomaszT., Wielka księga cenzury PRL w dokumentach, Warszawa: Prohibita, 2015, ISBN 978-83-61344-70-4 .

Linki zewnętrzne

• Michał Kozłowski, Zbigniew Wójcik (29 X 1922 – 22 III 2014) [3]
• http://www.studium.uw.edu.pl/?post/18623
• http://www.zaiks.org.pl/764,111,nie_zyje_zbigniew_wojcik