Icchok Lejb Perec

Icchok Lejb Perec
Data i miejsce urodzenia	20 maja 1851 albo 18 maja 1852 ; Zamość
Data i miejsce śmierci	3 kwietnia 1915 ; Warszawa
Narodowość	polska
Dziedzina sztuki	literatura piękna, publicystyka
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Ten artykuł od 2010-09 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.

Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Mauzoleum Trzech Pisarzy: Szymona An-skiego, Icchaka Lejba Pereca, Jakuba Dinezona na cmentarzu żydowskim w Warszawie

Icchok Lejb Perec lub Icchok Lejbusz Perec (jid. ‏יצחק לײב פּרץ‎; ur. 20 maja 1851 albo 18 maja 1852^[1] w Zamościu, zm. 3 kwietnia 1915 w Warszawie) – polski i żydowski pisarz, jeden z głównych twórców literatury jidysz, adwokat i działacz społeczny. Zajmował się również krytyką literacką i teatralną.

Życiorys

Urodził się w Zamościu w rodzinie żydowskiej, jako syn Jehudy Pereca (1825–1898) i Rywki z domu Lewin (1828–1914). Bogata twórczość literacka Pereca obejmuje poezję, prozę (głównie nowele), dramaturgię i publicystykę. Pisał w języku jidysz, hebrajskim i polskim. Już za życia uznano go za klasyka literatury żydowskiej, przede wszystkim z powodu świetnych nowel.

Perecowie pochodzili z odłamu sefardyjskich Żydów (wyodrębnionego w Hiszpanii). Pod koniec XVI wieku osiedlili się w Zamościu. Icchok Lejb Perec ukończył cheder i jesziwę, a w domu uzupełniał wykształcenie o świecką literaturę (w języku jidysz, francuskim, hebrajskim, niemieckim, polskim i rosyjskim), historię, filozofię i socjologię.

Niespełna 20-letni próbował sił w biznesie (zakładał szkołę, piwiarnię, młyn), ale bez powodzenia. W 1876 (po kursach w Warszawie) zdał egzamin i zdobył koncesję na prowadzenie kancelarii adwokackiej. Prowadził ją w Zamościu przez 11 lat. Koncesję władze rosyjskie odebrały mu z powodu zarzutów (formułowanych głównie przez żydowskich religijnych ortodoksów) o używanie i propagowanie języka polskiego i bronienie polskich „buntowników”.

Po wyjeździe do Warszawy (1888^[2]) od 1890 przez następne 25 lat pracował jako urzędnik w gminie żydowskiej. Mieszkał przy ul. Ceglanej 1 obecnie noszącej jego imię. W 1899 został aresztowany i spędził kilka miesięcy w cytadeli warszawskiej. W 1908 roku był uczestnikiem konferencji w Czerniowcach^[3].

Po wybuchu I wojny światowej organizował pomoc dla ofiar wojny. Współpracował z prasą związaną z Bundem i Żydowską Organizacją PPS.

Jest pochowany w Mauzoleum Trzech Pisarzy w alei głównej cmentarza żydowskiego przy ulicy Okopowej w Warszawie (kwatera 44)^[4]. Na jego pogrzeb przyszło ponad 100 tys. ludzi. Oddelegowany urzędnik gminy, nieświadomy wielkości swego współpracownika jako pisarza, chwalił zmarłego słowami: „To był wspaniały człowiek. Przez dwadzieścia pięć lat ani razu nie spóźnił się do pracy”^[5].

Rodzina:

żona Sara Lichtenfeld (1870, rozwód w 1875); synowie – Lucjan (zm. 1918, pochowany na tym samym cmentarzu, co ojciec, kwatera 44a-3-12)^[6] i Jaakow (zmarł w dzieciństwie).
żona (od 1878) Helena (Nechama Rachela) Ringelhejm (1860–1938^[7]); nie mieli dzieci.

Wybrane dzieła

Ba nacht afn altn mark 1907 (Nocą na starym rynku) (wyd. polskie 1973)
Bilder fun a prowincrajze 1891 (Obrazki z podróży po prowincji)
Bakante bilder (Znane scenki)
Chsidisz (Motywy chasydzkie) (wyd. polskie 1997)
Churbn bejs cadek 1907 (Upadek dworu cadykowego)
Di goldene kejt 1909 (Złoty łańcuch)
Folkstimleche geszichtn (Opowiadania ludowe) (wyd. polskie 1997)
Monisz 1888 (wyd. polskie 1983)

Pozostawił nieukończone:

Majne zichrojnes 1913-1914 (Moje wspomnienia)

Upamiętnienie

W październiku 1951 zmieniono nazwę ulicy Ceglanej w Warszawie, przy której mieszkał i tworzył, na Icchoka Lejba Pereca^[8]^[9]. Jego nazwiskiem nazwano także ulice w Kutnie, Piotrkowie Trybunalskim, Zamościu i Wrocławiu.

Przypisy

↑ Obie daty według Wielkiej encyklopedii PWN; Polski Słownik Biograficzny i Wielka encyklopedia powszechna PWN podają datę 18 V 1852, zaś Polski słownik judaistyczny oraz Nowa encyklopedia powszechna PWN – datę roczną 1851. Na grobowcu widnieje data roczna 1851.
↑ Jagielski podaje 1886.
↑ RafałR. Żebrowski RafałR., konferencja w Czerniowcach [online], delet.jhi.pl [dostęp 2024-03-23] (pol.).
↑ Cmentarze m. st. Warszawy. Cmentarze żydowskie. Warszawa: Rokart, 2003. ISBN 83-916419-3-7.
↑ Anna Ciałowicz. Na myśl o gminie psuje mi się humor. „Słowo Żydowskie”. 441-442, s. 9, 15-30 grudnia 2008 r. ZG TSKŻ. ISSN 0867-8421.
↑ Grób Lucjana Pereca w bazie danych Cmentarza Żydowskiego przy ul. Okopowej w Warszawie.
↑ Jagielski podaje 1858-1937.
↑ Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 383. ISBN 83-86619-97X.
↑ Uchwała nr XLVI/1262/2012 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 8 listopada 2012 r. w sprawie nazw niektórych ulic i skwerów w Dzielnicy Wola m.st. Warszawy. [w:] Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego poz. 7879 [on-line]. edziennik.mazowieckie.pl, 21 listopada 2012. s. 1. [dostęp 2014-04-28].

Bibliografia

Jan Jagielski: Przewodnik po cmentarzu żydowskim w Warszawie przy ul. Okopowej 49/51. Z. 1, Kwatery przy Alei Głównej. Warszawa: Towarzystwo Opieki nad Zabytkami. Społeczny Komitet Opieki nad Cmentarzami i Zabytkami Kultury Żydowskiej w Polsce, 1996, s. 63-64. ISBN 83-90-66296-5.

Linki zewnętrzne

Utwory Pereca w serwisie Wolne Lektury
Utwory Icchoka Lejba Pereca w serwisie Polona

[1] Obie daty według Wielkiej encyklopedii PWN; Polski Słownik Biograficzny i Wielka encyklopedia powszechna PWN podają datę 18 V 1852, zaś Polski słownik judaistyczny oraz Nowa encyklopedia powszechna PWN – datę roczną 1851. Na grobowcu widnieje data roczna 1851.

[2] Jagielski podaje 1886.

[3] RafałR. Żebrowski RafałR., konferencja w Czerniowcach [online], delet.jhi.pl [dostęp 2024-03-23] (pol.).

[4] Cmentarze m. st. Warszawy. Cmentarze żydowskie. Warszawa: Rokart, 2003. ISBN 83-916419-3-7.

[5] Anna Ciałowicz. Na myśl o gminie psuje mi się humor. „Słowo Żydowskie”. 441-442, s. 9, 15-30 grudnia 2008 r. ZG TSKŻ. ISSN 0867-8421.

[6] Grób Lucjana Pereca w bazie danych Cmentarza Żydowskiego przy ul. Okopowej w Warszawie.

[7] Jagielski podaje 1858-1937.

[8] Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 383. ISBN 83-86619-97X.

[9] Uchwała nr XLVI/1262/2012 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 8 listopada 2012 r. w sprawie nazw niektórych ulic i skwerów w Dzielnicy Wola m.st. Warszawy. [w:] Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego poz. 7879 [on-line]. edziennik.mazowieckie.pl, 21 listopada 2012. s. 1. [dostęp 2014-04-28].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]