Przejdź do zawartości

Feliks Tych

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Feliks Tych
Imię i nazwisko urodzenia

Fiszel Szpiro

Data i miejsce urodzenia

31 lipca 1929
Warszawa

Data i miejsce śmierci

16 lutego 2015
Warszawa

Miejsce spoczynku

cmentarz żydowski w Warszawie (Wola)

Zawód, zajęcie

historyk

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi
Multimedia w Wikimedia Commons
Grób Feliksa Tycha na cmentarzu żydowskim przy ul. Okopowej w Warszawie
Facing the Nazi genocide (Metropol Verlag, 2004)

Feliks Tych, ur. jako Fiszel Szpiro (ur. 31 lipca 1929 w Warszawie, zm. 16 lutego[1] 2015 tamże[2]) – polski historyk i publicysta, badacz Holocaustu i ruchu robotniczego, biografista, w latach 1995–2006 dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się jako Fiszel Szpiro, syn Abrama Mojżesza Szpira i Estery Chai z domu Szpichler, najmłodszy z dziewięciorga rodzeństwa[3].

Dzieciństwo spędził w Radomsku, gdzie jego ojciec posiadał niewielką fabrykę wyrobów metalowych. W okresie jego dzieciństwie rodzina doświadczyła ciężkiej sytuacji materialnej[4]. W wieku kilku lat zapisał się do biblioteki miejscowego oddziału Organizacji Młodzieży Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego. W wieku 6 lat jego starszy brat – Pinkus, zapisał go do szkoły powszechnej. Jakiś czas spędził w Warszawie, gdzie rodzice wysłali go do Kliniki Chorób Dziecięcych w związku z częstymi atakami astmy[5].

Po wybuchu II wojny światowej, w grudniu 1939 roku, rodzina Szpirów znalazła się w getcie w Radomsku, gdzie zakwaterowano ich w 12–metrowym mieszkaniu na poddaszu drewnianego domu[5]. 31 lipca 1942 roku w getcie zorganizowano mu bar micwę, a we wrześniu tego samego roku, niedługo przed likwidacją getta, opuścił getto i udał się do Warszawy, gdzie po aryjskiej stronie mieszkała jego siostra[6]. Następnie trafił pod opiekę Wandy Koszutskiej (córki Bronisława Koszutskiego)[6], z którą zamieszkał w Miedzeszynie. W tym czasie przyjął nazwisko Feliks Tych, pochodzące od barona von Tycha, antagonisty jednego z dziecięcych komiksów[7]. W czasie Holocaustu zginęli jego rodzice (zamordowani w obozie zagłady w Treblince) i część rodzeństwa wraz z ich rodzinami.

Jesienią 1944 roku wraz z Koszutską i innymi dziećmi, którymi się opiekowała, trafił do Lublina. W tym czasie poznał Lucynę Berman[8], wstąpił także do Związku Walki Młodych[9]. W 1945 roku przeniósł się do Łodzi, gdzie spotkał się z ocalałym rodzeństwem. Jako jedyny ocalały członek rodziny pozostał następnie w Polsce[10]. Uczęszczał do Gimnazjum i Liceum im. Tadeusza Kościuszki w Łodzi, gdzie w 1948 roku zdał maturę. Jako licealista angażował się w działalność Związku Walki Młodych, a następnie Związku Młodzieży Polskiej[9]. W 1948 roku należał do Polskiej Partii Robotniczej i od 1948 roku do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej[11].

W 1948 roku rozpoczął studia historyczne na Uniwersytecie Warszawskim, pracę magisterską obronił w 1951[12] lub 1952[13] roku. Po ukończeniu studiów otrzymał stypendium na studia podyplomowe na Uniwersytecie Moskiewskim. W 1955 roku doktoryzował się na podstawie pracy na temat rewolucji 1905 roku w Królestwie Polskim[12].

W 1956 roku rozpoczął pracę w Instytucie Historii Polskiej Akademii Nauk, gdzie był także członkiem Rady Naukowej Instytutu. Pracował także w Wydziale Historii Partii i Zakładzie Historii Partii przy KC PZPR[14]. W 1959 roku habilitował się na podstawie pracy PPS-Lewica w latach wojny 1914–1918[14][15].

W latach 60. XX wieku był rozpracowywany przez Służbę Bezpieczeństwa[15]. W 1968 roku na fali antysemickiej nagonki, będącej efektem wydarzeń marcowych, został zwolniony z pracy w Instytucie Historii PAN[16]. Od 1970 roku profesor nadzwyczajny, a od 1982 roku profesor zwyczajny, w latach 1971–1987 pracował w Centralnym Archiwum Komitetu Centralnego PZPR[17][18].

Od 1990 roku wykładał kolejno na uniwersytetach w Getyndze, Darmstadt, Fryburgu, Zentrum für Antisemitismusforschung Uniwersytetu Technicznego w Berlinie i Franz-Rosenzweig-Gastprofessur Uniwersytetu w Kassel. W 1990 roku został laureatem Austriackiej Nagrody Państwowej im. Victora Adlera.

W 1995 roku Marian Turski przekazał mu propozycję kierowania Żydowskim Instytutem Historycznym, którą następnie przyjął[18]. W 2000 roku, na jego wniosek, Wanda Koszutska została uhonorowana tytułem Sprawiedliwej wśród Narodów Świata[19].

27 stycznia 2010 roku wygłosił przemówienie okolicznościowe na uroczystym posiedzeniu Bundestagu, w związku z obchodami Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu[20].

Należał do Komitetu Redakcyjnego Polskiego Słownika Biograficznego, był również wieloletnim redaktorem naczelnym kwartalnika Z Pola Walki (od pierwszego numeru pisma w 1958 do 1971 roku – łącznie przez 54 numery)[21] oraz Słownika biograficznego działaczy polskiego ruchu robotniczego[22]. Był członkiem zarządu Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Polsce[23] i członkiem Rady Muzeum Historii Żydów Polskich.

Był żonaty z Lucyną, córką Jakuba Bermana[24], z którą miał jednego syna[25]. Zmarł w Warszawie. 20 lutego 2015 roku został pochowany na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej[25][19].

Publikacje

[edytuj | edytuj kod]

Był autorem 5 monografii i 26 tomów publikacji źródłowych. Część z nich ukazała się w przekładach zagranicą (Niemcy, Francja, Włochy, Hiszpania, Japonia). Autor ponad 300 prac naukowych ogłoszonych w periodykach naukowych oraz edycjach materiałów konferencyjnych w Polsce i za granicą.

Wybrane prace z dziedziny historii ruchu robotniczego:

  • 1963: Problematyka wydawnictw źródłowych z zakresu historii najnowszej
  • 1976: Czwarte powstanie czy pierwsza rewolucja. Lata 1905–1907 na ziemiach polskich
  • 1981: Działalność pierwszych organizacji robotniczych w Żyrardowie
  • 1982: Druga Międzynarodówka (1889-1914) wobec kwestii narodowej
  • 1982: Socjalistyczna irredenta. Szkice z dziejów polskiego ruchu robotniczego pod zaborami
  • 1983: Encyklopedystyka ruchu robotniczego (historia, stan obecny, perspektywy)
  • 1983: Szkic programu Polskiej Partii Socjalistycznej (maj 1893)
  • 1985: W osiemdziesiątą rocznicę rewolucji 1905-1907
  • 1985: Stan źródeł do dziejów polskiego ruchu robotniczego. Materiały sympozjum zorganizowanego przez Centralne Archiwum KC PZPR 18.II.1983
  • 1986: Historia ruchu a historia jego uczestników. Kilka uwag
  • 1990: Rok 1905 (W cyklu „Dzieje Narodu i Państwa Polskiego”)

Wybrane prace z dziedziny historii Holocaustu:

  • 1999: Długi cień zagłady. Szkice historyczne
  • 2011: Monika Adamczyk-Garbowska i Feliks Tych (red.): Następstwa zagłady Żydów. Polska 1944-2010

Odznaczenia i nagrody

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Feliks Tych – nekrolog. nekrologi.wyborcza.pl. [dostęp 2019-04-10].
  2. ↑ Zum Tod des polnisch-jüdischen Historikers Feliks Tych. Jüdische Allgemeine, 17 lutego 2015. [dostęp 2015-02-17]. (niem.).
  3. ↑ Sierwierski 2021 ↓, s. 264.
  4. ↑ Sierwierski 2021 ↓, s. 265.
  5. ↑ a b Sierwierski 2021 ↓, s. 266.
  6. ↑ a b Sierwierski 2021 ↓, s. 267.
  7. ↑ Sierwierski 2021 ↓, s. 268.
  8. ↑ Sierwierski 2021 ↓, s. 272.
  9. ↑ a b Sierwierski 2021 ↓, s. 275.
  10. ↑ Sierwierski 2021 ↓, s. 274.
  11. ↑ Kto jest kim w Polsce 1984. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984, s. 5. ISBN 83-223-2073-6.
  12. ↑ a b Sierwierski 2021 ↓, s. 276.
  13. ↑ Tomasz Wituch, Bogdan Stolarczyk: Studenci Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego 1945-2000, wyd. Arkadiusz Wingert, Kraków 2010, s. 643.
  14. ↑ a b Sierwierski 2021 ↓, s. 277.
  15. ↑ a b Sierwierski 2021 ↓, s. 278.
  16. ↑ Sierwierski 2021 ↓, s. 279.
  17. ↑ Tadeusz Rutkowski, Nauki historyczne w Polsce 1944-1970. Zagadnienia polityczne i organizacyjne, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2007, s. 248, przyp. 553, ISBN 978-83-235-0318-7.
  18. ↑ a b Sierwierski 2021 ↓, s. 280.
  19. ↑ a b Sierwierski 2021 ↓, s. 282.
  20. ↑ Pamięć o Holokauście sprawą całej Europy. www.dw.com/pl/, 27 stycznia 2010. [dostęp 2021-10-15].
  21. ↑ Z życia Instytutu Ruchu Robotniczego. 25-lecie kwartalnika „Z Pola Walki”. Posiedzenie Komitetu Redakcyjnego, w: Z Pola Walki, nr 3/1984, s. 201–207.
  22. ↑ Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego, t. 1: A-D, red. nacz. Feliks Tych, Warszawa: „Książka i Wiedza” 1978, s. 4.
  23. ↑ Zarząd. Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny w Polsce. [dostęp 2014-11-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-07)].
  24. ↑ Anna Sobór-Świderska: Jakub Berman. Biografia komunisty. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2009, s. 492. ISBN 978-83-7629-090-4.
  25. ↑ a b Feliks Tych. nekrologi.wyborcza.pl, 19 lutego 2015. [dostęp 2015-02-20].
  26. ↑ „Życie Partii”, nr 3 (541), 9 lutego 1989, s. 20.
  27. ↑ Doroczne nagrody "Trybuny Ludu", "Trybuna Ludu", nr 233, 1 października 1983, s. 2.
  28. ↑ Nagrody "Trybuny Ludu" 1985 r., "Trybuna Ludu", nr 144, 22 czerwca 1985, s. 2.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Feliks_Tych&oldid=75858310”
pFad - Phonifier reborn

Pfad - The Proxy pFad of © 2024 Garber Painting. All rights reserved.

Note: This service is not intended for secure transactions such as banking, social media, email, or purchasing. Use at your own risk. We assume no liability whatsoever for broken pages.


Alternative Proxies:

Alternative Proxy

pFad Proxy

pFad v3 Proxy

pFad v4 Proxy