Działania poszukiwawczo-ratownicze

Search and rescue

Śmigłowiec SAR CH-149 Cormorant należący do Kanadyjskich Sił Zbrojnych podczas ćwiczeń

Fiński okręt SAR

Ćwiczenia ratownicze w terenie górskim

Działania poszukiwawczo-ratownicze, poszukiwanie i ratownictwo lub po prostu ratownictwo sensu stricto (ang. search and rescue, SAR) – działania polegające na odnalezieniu ludzi w niebezpieczeństwie, zapewnieniu im pomocy i dostarczeniu ich w bezpieczne miejsce.

Rodzaje

Termin ten odnosi się do:

• walki z pożarami,
• walki z katastrofami, klęskami żywiołowymi i zdarzeniami nadzwyczajnymi,
• ratownictwa technicznego,
• ratownictwa chemicznego i ochrony środowiska,
• ratownictwa narciarskiego,
• ratownictwa górskiego,
• ratownictwa jaskiniowego,
• ratownictwa górniczego,
• ratownictwa wodnego,
• ratownictwa lodowego,
• lotniczych i morskich działań poszukiwawczo-ratowniczych (air-marine search and rescue, AMSAR):
  • morskich działań poszukiwawczo-ratowniczych( (marine search and rescue, MSAR),
  • lotniczych działań poszukiwawczo-ratowniczych (aerial search and rescue, ASAR),
• ratownictwa medycznego – tylko w zakresie tzw. „ratownictwa przedmedycznego”, czyli udzielania pierwszej pomocy i kwalifikowanej pierwszej pomocy, do czasu podjęcia przez zespół ratownictwa medycznego lub MEDEVAC medycznych czynności ratunkowych; te ostatnie (czyli ratownictwo medyczne sensu stricto) leżą poza zakresem pojęcia działań poszukiwawczo-ratowniczych.

W zależności od rodzaju działań, można prowadząc je stosować określony znaki ochronne ustanowione w międzynarodowym prawie humanitarnym. Znaki te to:

• międzynarodowy znak obrony cywilnej – niebieski trójkąt równoboczny na pomarańczowym tle, nie dotykający wierzchołkami krawędzi,
• międzynarodowy znak Czerwonego Krzyża i znaki mu równoważne, którymi są: Czerwony Półksiężyc, Czerwona Gwiazda Dawida, Czerwony Lew i Słońce oraz Czerwony Kryształ,
• międzynarodowy znak ochrony zabytków - Błękitna Tarcza.

Bojowe działania poszukiwawczo-ratownicze (combat search and rescue, CSAR) są pokrewnym, lecz odrębnym pojęciem – stosowanie ww. międzynarodowych znaków ochronnych jest w ich przypadku zabronione, z uwagi na bojowy charakter.

Działania poszukiwawczo-ratownicze w Polsce

Działania poszukiwawczo-ratownicze (SAR) w Polsce zapewnia krajowy system ratowniczo-gaśniczy (KSRG):

• wiodącą służbą odpowiadającą za działania poszukiwawczo-ratownicze jest Państwowa Straż Pożarna, której Komenda Główna prowadzi Krajowe Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludności (KCKRiOL), kierujące działaniami poszukiwawczo-ratowniczymi w skali kraju, któremu podlegają centra wojewódzkie i powiatowe. PSP, która wspierana jest przez jednostki Wojskowej Ochrony Przeciwpożarowej, zakładowe straże pożarne oraz ochotnicze straże pożarne (OSP); odpowiada bezpośrednio za:

1. walkę z pożarami,
2. walkę z katastrofami, klęskami żywiołowymi i zdarzeniami nadzwyczajnymi,
3. ratownictwo techniczne,
4. ratownictwo chemiczne i ochrony środowiska,

• • autonomicznie od KCKRiOL zorganizowana jest koordynacja służb odpowiedzialnych za lotnicze i morskie działania poszukiwawczo-ratownicze (AMSAR) oraz za ratownictwo górnicze:
    • wiodącą służbą w zakresie morskich działań poszukiwawczo-ratowniczych (MSAR) jest Morska Służba Poszukiwania i Ratownictwa, prowadząca Morskie Ratownicze Centrum Koordynacyjne w Gdyni oraz Morskie Pomocnicze Ratownicze Centrum Koordynacyjne w Świnoujściu, wspierane przez Polish Rescue Radio Urzędu Morskiego w Gdyni; wsparcie lotnicze zapewniają ponadto jednostki SAR Brygady Lotnictwa Marynarki Wojennej;
    • wiodącą służbą w zakresie lotniczych działań poszukiwawczo-ratowniczych (ASAR) jest Polska Agencja Żeglugi Powietrznej, prowadząca Cywilno-Wojskowy Ośrodek Koordynacji Poszukiwania i Ratownictwa Lotniczego (ARCC); wsparcie zapewniają jednostki SAR podległe 3. Skrzydłu Lotnictwa Transportowego (1 Grupa Poszukiwawczo-Ratownicza w Świdwinie, 2 Grupa Poszukiwawczo-Ratownicza w Mińsku Mazowieckim, 3 Grupa Poszukiwawczo-Ratownicza w Krakowie), a także jednostki SAR Brygady Lotnictwa Marynarki Wojennej;
    • wiodącą jednostką w zakresie * ratownictwa górniczego jest Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego (CSRG) – jednoosobowa spółka Skarbu Państwa
  • ratownictwo wodne, lodowe, narciarskie, górskie i jaskiniowe opierają się o organizacje społeczne:
    • wiodące organizacje ratownictwa wodnego i lodowego to:
      • Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (WOPR) – działające na wodach śródlądowych i przybrzeżnych,
      • Mazurska Służba Ratownicza (MSR) – działająca na wodach śródlądowych Krainy Wielkich Jezior Mazurskich,
    • wiodące organizacje ratownictwa narciarskiego, górskiego i jaskiniowego to:
      • Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (GOPR),
      • Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (TOPR).

Odrębną kategorię stanowią bojowe działania poszukiwawczo-ratownicze (combat search and rescue, CSAR); w Polsce odpowiadają za nie: 2. eskadra śmigłowców CSAR 56 Bazy Lotniczej w Inowrocławiu, Powietrzna Jednostka Operacji Specjalnych w Powidzu oraz jednostki CSAR Grupy Lotniczej Darłowo 44 Bazy Lotnictwa Morskiego.

Służby współpracujące

Ponadto odrębnie od krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego działają m.in.:

• system Państwowe Ratownictwo Medyczne
• Morska Służba Asysty Telemedycznej

Zobacz też

• Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca
• Polski Czerwony Krzyż
• Pokojowy Patrol
• Harcerska Szkoła Ratownictwa ZHP
• Harcerskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe ZHR
• Maltańska Służba Medyczna
• Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe