Aretha Franklin

Aretha Franklin

Aretha Franklin (1968)
Imię i nazwisko	Aretha Louise Franklin
Data i miejsce urodzenia	25 marca 1942 Memphis
Data i miejsce śmierci	16 sierpnia 2018 Detroit
Przyczyna śmierci	rak trzustki
Typ głosu	mezzosopran
Gatunki	soul, R&B, gospel, jazz, pop
Zawód	wokalistka
Aktywność	1956–2017
Wydawnictwo	Columbia, Atlantic, Arista
Powiązania	The Sweet Inspirations, Carolyn Franklin, Erma Franklin, Cissy Houston
Odznaczenia
Strona internetowa

Aretha Louise Franklin (ur. 25 marca 1942 w Memphis, zm. 16 sierpnia 2018 w Detroit) – amerykańska piosenkarka soulowa i bluesowa. Była nazywana „Królową soulu” (Queen of Soul) i jedną z najwybitniejszych przedstawicielek tego gatunku obok wykonawców, takich jak: Sam Cooke, Ray Charles, Marvin Gaye, Stevie Wonder, Nina Simone czy Al Green.

Zdobyła 18 nagród Grammy. Była pierwszą kobietą, która została przyjęta do Rock and Roll Hall of Fame.

Do jej największych przebojów należą słynne utwory: „Respect”, „I Say a Little Prayer”, a także „(You Make Me Feel Like) A Natural Woman”, „Day Dreaming”, „Jump to It”, „Freeway of Love” czy „A Rose Is Still a Rose”.

Życiorys

Wczesne lata

Aretha Louise Franklin urodziła się w Memphis w Tennessee jako córka Barbary Vernice Franklin (z domu Siggers; 1917–1952), pianistki i wokalistki, i Clarence’a LaVaughna „C. L.” Franklina (z domu Walker; 1915–1984), baptystycznego kaznodziei i obrońcy praw człowieka z Shelby. Miała dwie siostry – Ermę i Carolyn oraz brata Cecila. W 1944, kiedy miała dwa lata wraz z rodziną przeprowadziła się do Buffalo. Przed jej piątymi urodzinami, w 1946 na stałe przeniosła się z rodzicami do Detroit, gdzie jej ojciec został pastorem w New Bethel Baptist Church. W 1948 małżeństwo jej rodziców ostatecznie rozpadło się. Miała 10 lat gdy jej matka zmarła na atak serca. Arethę wychowywała głównie babcia. Miała muzyczne pasje. Śpiewała w chórze kościelnym, w kościele, w którym jej ojciec był pastorem. Sama, ze słuchu, nauczyła się grać na fortepianie. W kościele prowadzonym przez jej ojca poznała wokalistki gospel takie jak Albertina Walker, Mahalia Jackson i Clara Ward.

Kariera

Mając 14 lat, zaczęła nagrywać piosenki w profesjonalnym studiu. W wieku 19 lat podpisała swój pierwszy kontrakt z wytwórnią CBS. Śpiewała głównie gospel, koncertowała na środkowym wschodzie USA. Szerszy rozgłos przyniosły jej piosenki jazzowe z elementami popu: „Operation Heartbreak”, „Won't Be Long”, „Rock-A-Bye Your Baby with a Dixie Melody” i „Runnin’ Out of Fools”.

Aretha Franklin podczas występu w Białym Domu, kwiecień 2015

Sława przyszła wraz z nowym kontraktem z Atlantic Records. W latach 60. XX wieku wylansowała takie przeboje jak „Respect”, „I Never Loved a Man”, „Chain of Fools”, „Baby I Love You”, „I Say a Little Prayer”, „Think” i „The House That Jack Built”. Swym głębokim, ciepłym głosem i zdolnością interpretacji zwiększyła popularność gatunku soul. Śpiewała też w innych stylach, począwszy od tanecznego popu, gospel do wokalnego jazzu.

W 1967 zaczęto nazywać artystkę „Królową Soulu”. Za singiel „Respect” otrzymała dwie nagrody Grammy, jej nazwisko znalazło się na szczycie „Billboardu”. W styczniu 1987 nagrała singiel „I Knew You Were Waiting (For Me)” w duecie z George’em Michaelem, za który otrzymała Grammy.

3 stycznia 1987 została wprowadzona do Rock and Roll Hall of Fame, a jej piosenka „Respect” znalazła się na piątym miejscu na liście 500 utworów wszech czasów wg magazynu „Rolling Stone”. Zajęła pierwsze miejsce w zestawieniu 100 najlepszych wokalistów wszech czasów wg pisma „Rolling Stone”. W całej karierze zgarnęła w sumie 18 nagród Grammy.

Wystąpiła w kilku filmach, w tym w komedii muzycznej Johna Landisa The Blues Brothers (1980) jako pani Murphy u boku Johna Belushi i Dana Aykroyda, a także jej sequelu Blues Brothers 2000 (2000).

W 2005 została odznaczona przez ówczesnego prezydenta USA George’a W. Busha Prezydenckim Medalem Wolności, najwyższym cywilnym odznaczeniem Stanów Zjednoczonych. W styczniu 2009 zaśpiewała na inauguracji pierwszego w historii USA czarnoskórego prezydenta Baracka Obamy. W przeszłości występowała też na inauguracjach dwóch innych amerykańskich prezydentów – Jimmy’ego Cartera i Billa Clintona.

Po raz ostatni zaśpiewała w listopadzie 2017 w Nowym Jorku na gali fundacji Eltona Johna, wspierającej walkę z AIDS.

Śmierć

W 2010 zdiagnozowano u niej raka. Zespół lekarzy orzekł, że jest to rak nieoperacyjny.

Zmarła 16 sierpnia 2018 w wieku 76 lat po ciężkiej chorobie w swoim domu w Detroit na raka trzustki. W dniach 28-29 sierpnia fani mogli pożegnać artystkę w Muzeum Historii Afroamerykanów Charlesa H. Wrighta w Detroit, gdzie wystawiono trumnę z ciałem Franklin. Prywatna ceremonia pogrzebowa odbyła się 31 sierpnia 2018 w Greater Grace Temple i była transmitowana w telewizji. Królowa soulu spoczęła na cmentarzu Woodlawn w Detroit.

Życie prywatne

Miała czterech synów. Pierwszego, Clarence’a, urodziła 28 stycznia 1955, mając 12 lat, a drugiego, Edwarda, 31 sierpnia 1957, w wieku 15 lat. Ojcem obu chłopców był Edward Jordan, a dzieci nosiły nazwisko matki. Wychowaniem zajmowały się babcia Franklin, Rachel, oraz jej siostra, Erma, podczas gdy Aretha rozwijała karierę muzyczną, choć regularnie odwiedzała dzieci. Franklin unikała tematu swoich wczesnych ciąż w wywiadach. W lutym 1964 urodziła trzeciego syna, Teda White’a Jr., z jej małżeństwa z Tedem White’em. Najmłodszy syn, Kecalf Cunningham, urodził się w kwietniu 1970, a jego ojcem był menedżer Franklin, Ken Cunningham.

Była dwukrotnie rozwiedziona. W latach 1961–1969 jej mężem był Ted White, a w latach 1978–1984 – aktor Glynn Turman.

Była wyznania baptystycznego.

Dyskografia

• 1956 – Songs of Faith
• 1962 – The Electrifying Aretha Franklin
• 1963 – Laughing on the Outside
• 1964 – Unforgettable – A Tribute to Dinah Washington
• 1964 – Songs of Faith Checker
• 1965 – Once in a Lifetime
• 1967 – I Never Loved a Man the Way I Love You
• 1967 – Aretha Arrives
• 1967 – Take It Like You Give It
• 1967 – Lee Cross
• 1968 – Lady Soul
• 1968 – Aretha Now
• 1968 – Aretha in Paris (live)
• 1969 – Aretha Franklin – Live!
• 1969 – I Say a Little Prayer
• 1969 – Soul ’69
• 1970 – This Girl’s in Love with You
• 1970 – Don't Play That Song
• 1970 – Sweet Bitter Love
• 1970 – Spirit in the Dark
• 1971 – Aretha Live at Fillmore West
• 1971 – Young, Gifted & Black
• 1972 – Amazing Grace
• 1973 – Hey Now Hey (The Other Side of the Sky)
• 1974 – Let Me In Your Life
• 1974 – With Everything I Feel in Me
• 1975 – You
• 1976 – Sparkle
• 1977 – Satisfaction
• 1977 – Sweet Passion
• 1977 – Most Beautiful Songs
• 1978 – Almighty Fire
• 1979 – La Diva
• 1980 – Aretha (1980)
• 1980 – Aretha Sings the Blues
• 1981 – Love All the Hurt Away
• 1982 – Jump to It
• 1983 – Get It Right
• 1984 – Never Grow Old
• 1985 – First Lady of Soul
• 1985 – Who's Zoomin' Who?
• 1986 – Aretha (1986)
• 1986 – Soul Survivor
• 1987 – One Lord, One Faith, One Baptism
• 1989 – Through the Storm
• 1991 – What You See Is What You Sweat
• 1998 – A Rose Is Still a Rose
• 2003 – So Damn Happy
• 2007 – Jewels in the Crown: All-Star Duets with the Queen
• 2008 – This Christmas, Aretha
• 2009 – Aretha: A Woman Falling Out of Love

Linki zewnętrzne

• Aretha Franklin w bazie IMDb (ang.)
• Aretha Franklin w bazie Notable Names Database (ang.)
• Aretha Franklin w bazie Filmweb
• Aretha Franklin w bazie Discogs.com (ang.)