Kwas folinowy
| |||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||
| Ogólne informacje | |||||||||||||||||||||||||||||
| Wzór sumaryczny |
C20H23N7O7 | ||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Masa molowa |
473,45 g/mol | ||||||||||||||||||||||||||||
| Identyfikacja | |||||||||||||||||||||||||||||
| Numer CAS | |||||||||||||||||||||||||||||
| PubChem | |||||||||||||||||||||||||||||
| DrugBank | |||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) | |||||||||||||||||||||||||||||
| Klasyfikacja medyczna | |||||||||||||||||||||||||||||
| ATC | |||||||||||||||||||||||||||||
| Stosowanie w ciąży |
kategoria C[3] | ||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||
Kwas folinowy (łac. acidum folinicum) – wielofunkcyjny organiczny związek chemiczny, stosowany jako lek wspomagający w zapobieganiu toksycznemu działaniu antagonistów kwasu foliowego oraz wspomagający działanie 5-fluorouracylu.
Historia
[edytuj | edytuj kod]W 1948 r. amerykańscy badacze Howerde E. Sauberlich oraz C. A. Baumann zauważyli brak wzrostu szczepu bakteryjnego Leuconostoc citrovorum ATCC 8081 na podłożach zawierających wszystkie znane aminokwasy i czynniki wzrostu, natomiast wzrost obserwowano po podaniu niewielkiej ilości wyciągu z wątroby lub drożdży[5][6]. W następnym roku zespół w składzie Thomas J. Bond, Thomas J. Bardos, Margaret Sibley, William Shive uzyskał skoncentrowany wyciąg aktywnego czynnika i po raz pierwszy użył nazwy kwas folinowy na jego określenie[5][7]. W 1951 roku John C. Keresztesy i Milton Silverman[8], a rok później także Howerde Sauberlich[9] uzyskali krystaliczną postać kwasu folinowego[5]. W 1950 roku opracowano syntezę kwasu folinowego z kwasu foliowego[5].
Mechanizm działania
[edytuj | edytuj kod]Folininan wapnia zapobiega toksycznemu działaniu antagonistów kwasu foliowego w dwóch mechanizmach[4]. Pierwszym z nich jest kompetycyjne użycie tego samego transportera błonowego, co dodatkowo pobudza usuwanie antagonistów kwasu foliowego z komórki, natomiast drugim jest dostarczanie substratu dla koenzymów kwasu foliowego[4].
Folinian wapnia zwiększa działanie 5-fluorouracylu poprzez stabilizację kompleksu 5-FU z monofosforanem deoksyurydyny, syntazą tymidylanową oraz kofaktorem 5’10’ metylenotetrahydrofolinowym (Me-THP), zapobiegając śladowemu uwalnianiu syntazy tymidylanowej[4].
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]- ochronnie podczas stosowania antagonistów kwasu foliowego, takich jak metotreksat w celu zmniejszenia toksyczności cytostatyku u pacjentów dorosłych i u dzieci[4]
- przedawkowanie antagonistów kwasu foliowego (trimetreksat, trimetoprym, pirymetamina) u pacjentów dorosłych i u dzieci[4]
- w terapii skojarzonej z 5-fluorouracylem w leczeniu cytostatycznym pacjentów z zaawansowaną postacią raka jelita grubego[4]
- jatrogenne niedokrwistości megaloblastyczne[10]
- niedobory kwasu folinowego po leczeniu kotrimoksazolem[10]
- niedobory kwasu foliowego, w przypadkach w których nie można podać kwasu foliowego doustnie (ciężki zespół złego wchłaniania, całkowite żywienie pozajelitowe)[4]
Folinian wapnia znajduje się na wzorcowej liście podstawowych leków Światowej Organizacji Zdrowia (WHO Model Lists of Essential Medicines) (2017)[11] i jest dopuszczony do obrotu w Polsce (2018)[12].
Działania niepożądane
[edytuj | edytuj kod]Działania niepożądane kwasu folinowego są rzadkie i występują z częstością mniejszą niż 0,01%: reakcje alergiczne, zwiększenie częstości napadów u pacjentów z padaczką; po podaniu dużych dawek – bezsenność, pobudzenie, zaburzenia depresyjne, zaburzenia żołądkowo-jelitowe; po podaniu dożylnym – gorączka[4][10].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c CID 6006, [w:] PubChem [online], United States National Library of Medicine, CID: 6006 (ang.).
- ↑ Folinic Acid Calcium Salt (Leucovorin) SC-205701 Material Safety Data Sheet. Santa Cruz Biotechnology. [dostęp 2018-07-25]. (ang.).
- ↑ Drugs and Supplements Leucovorin (Oral Route, Intravenous Route, Injection Route). Mayo Foundation for Medical Education and Research, 2018-02-01. [dostęp 2018-07-25]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j Leucovorin Ca Teva, 10 mg/ml, roztwór do wstrzykiwań – Charakterystyka Produktu Leczniczego. Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia Rejestr Produktów Leczniczych. [dostęp 2018-07-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-25)].
- ↑ a b c d M.L. Anson, Kenneth Bailey, John T. Edsall: Advances in Protein Chemistry. T. VIII. Nowy Jork: Academic Press, 1952, s. 28-29. ISBN 978-0-08-058181-1. (ang.).
- ↑
H. E. Sauberlich, C. A. Baumann. A factor required for the growth of Leuconostoc citrovorum.. „J Biol Chem”. 176 (1). s. 165-73. PMID: 18886154. (ang.).
- ↑ Thomas J. Bond, Thomas J. Bardos, Margaret Sibley, William Shive. The folinic acid group, a series of new vitamins related to folic acid. „J. Am. Chem. Soc.,”. 71 (11), s. 3852–3853, 1949. DOI: 10.1021/ja01179a521. (ang.).
- ↑ John C. Keresztesy, Milton Silverman. Crystalline citrovorum factor from liver.. „J. Am. Chem. Soc.,”. 73 (11), s. 5510, 1951. DOI: 10.1021/ja01155a574. (ang.).
- ↑ HE. Sauberlich. Comparative studies with the natural and synthetic citrovorum factor.. „J Biol Chem”. 195 (1), s. 337-49, 1952. PMID: 14938385.
- ↑ a b c
Jan K. Podlewski, Alicja Chwalibogowska-Podlewska: Leki współczesnej terapii online. Medical Tribune Polska. [dostęp 2018-07-25].
- ↑ WHO Model List of Essential Medicines 20th List. Światowa Organizacja Zdrowia, 2017. s. 26. [dostęp 2018-07-25]. (ang.).
- ↑ Obwieszczenie Prezesa Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych z dnia 16 kwietnia 2018 r. w sprawie ogłoszenia Urzędowego Wykazu Produktów Leczniczych Dopuszczonych do Obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia, 2018-04-16. [dostęp 2018-07-25].
