1874
rok kalendarzowy w XIX wieku, zwykły (nieprzestępny)
Rządzący państwami w 1874
Wydarzenia w Polsce
edytuj- 17 stycznia – w Drelowie na Podlasiu 13 unitów zostało zastrzelonych przez żołnierzy rosyjskich.
- 3 lutego – kardynał Mieczysław Ledóchowski zostaje na polecenie władz pruskich aresztowany i uwięziony w Ostrowie Wielkopolskim.
- 2 marca – odbyło się ostatnie nabożeństwo w kościele w Trzęsaczu, zniszczonego następnie w wyniku podmywania klifu przez Bałtyk.
- 30 maja – otwarto tunel kolejowy w Łupkowie na granicy polsko-słowackiej.
- 2 lipca – Mikołaj Zyblikiewicz został prezydentem Krakowa.
Wydarzenia na świecie
edytuj- 4 lutego – II wojna Brytyjczyków z Aszanti: wojska brytyjskie odniosły decydujące zwycięstwo, zdobywając i paląc miasto Kumasi na Złotym Wybrzeżu (obecnie Ghana).
- 15 marca – cesarz Annamu podpisał w Sajgonie traktat z Francją, w którym Wietnam, utrzymując suwerenność, zobowiązał się uzgadniać politykę zagraniczną z Francją i uznał jej panowanie w Kochinchinie.
- 18 marca – austriacki astronom Johann Palisa odkrył planetoidę (136) Austria.
- 21 marca – w Królestwie Węgier powstał rząd Istvána Bittó.
- 31 marca – papież Pius IX utworzył Metropolię Melbourne.
- 5 kwietnia – w Wiedniu miała swoją premierę operetka Johanna Straussa syna – Zemsta nietoperza.
- 12 kwietnia – austro-węgierska wyprawa polarna odkryła przylądek Fligely na Wyspie Rudolfa w archipelagu Ziemia Franciszka Józefa, najdalej na północ wysunięty punkt Europy i całej Eurazji.
- 17 kwietnia – została odkryta kometa Coggia.
- 21 kwietnia – astronom Johann Palisa odkrył planetoidę (137) Meliboea.
- 9 maja – uruchomiono tramwaje konne w Bombaju.
- 17 maja – na Węgrzech założono Partię Niepodległości.
- 22 maja – Ernest Courtot de Cissey został premierem Francji.
- 14 czerwca – Michel Dominique został prezydentem Haiti.
- 20 lipca – zdobyto szczyt zachodni Elbrusu.
- 9 października – w szwajcarskim Bernie założono Powszechny Związek Pocztowy.
- 1 listopada – odbył się pierwszy pogrzeb na Cmentarzu Centralnym w Wiedniu.
- 2 listopada – ukazało się pierwsze wydanie japońskiego dziennika „Yomiuri Shimbun”.
- 17 listopada – 469 osób zginęło na południowym Atlantyku, w wyniku pożaru i zatonięcia płynącego z Anglii do Nowej Zelandii statku „Cospatrick”. Po 10 dniach uratowano trzech rozbitków.
- 24 listopada – Amerykanin Joseph Farwall Glidden opatentował drut kolczasty.
- 29 grudnia – Alfons XII został królem Hiszpanii; przywrócenie monarchii w kraju.
- W Paryżu miała miejsce pierwsza wystawa impresjonistów.
- Zakończono budowę opery Garnier.
- Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska została rozwiązana.
Urodzili się
edytuj- 1 stycznia – Hugo von Hofmannsthal, austriacki pisarz (zm. 1929)
- 2 stycznia – Aleksander Prystor, polski polityk, marszałek Senatu, premier RP (zm. 1941)
- 4 stycznia – Maria Patrocinio od św. Jana Giner Gómis hiszpańska karmelitanka klaretynka, męczennica, błogosławiona katolicka (zm. 1936)
- 5 stycznia – Joseph Erlanger, amerykański fizjolog (zm. 1965)
- 12 stycznia – Marta Wiecka, polska szarytka, błogosławiona katolicka (zm. 1904)
- 15 stycznia:
- Birger Gustafsson, szwedzki żeglarz, olimpijczyk (zm. 1969)
- Tadeusz Łopuszański, pedagog, twórca i dyrektor szkoły eksperymentalnej w Rydzynie, minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego (zm. 1955)
- 20 stycznia – Helena, rosyjska mniszka prawosławna (zm. 1950)
- 21 stycznia – Wincenty Witos, polski polityk, działacz ruchu ludowego, czterokrotny premier Rzeczypospolitej Polskiej (zm. 1945)
- 23 stycznia:
- Józef González Huguet, hiszpański duchowny katolicki, męczennik, błogosławiony (zm. 1936)
- Juliusz Twardowski, polski prawnik, polityk (zm. 1945)
- 25 stycznia – William Somerset Maugham, pisarz i dramaturg angielski (zm. 1965)
- 7 lutego:
- Józef Brudziński, polski neurolog, pediatra, wykładowca akademicki, działacz społeczny i polityczny (zm. 1917)
- Jan Miklaszewski, polski leśnik (zm. 1944)
- 9 lutego - Amy Lowell, amerykańska poetka (zm. 1925)
- 15 lutego – Ernest Shackleton, irlandzki podróżnik i odkrywca, badacz Antarktydy (zm. 1922)
- 16 lutego – Helena Ottawowa, polska pianistka, pedagog (zm. 1948)
- 18 lutego – Leon Supiński, polski prawnik, polityk, minister sprawiedliwości, pierwszy prezes Sądu Najwyższego (zm. 1950)
- 24 lutego – Pacyfik Salcedo Puchades, hiszpański kapucyn, męczennik, błogosławiony katolicki (zm. 1936)
- 26 lutego – Helena d’Abancourt de Franqueville, polska historyk sztuki, bibliotekarka (zm. 1942)
- 3 marca – Władysław Pilars de Pilar, polski historyk literatury, wykładowca akademicki, poeta (zm. 1952)
- 8 marca – Herbert Loveitt, brytyjski rugbysta, medalista olimpijski (zm. 1909)
- 12 marca – Zofia Atteslander, polska malarka (zm. ok. 1928)
- 13 marca – Wincenty Rubiols Castelló, hiszpański duchowny katolicki, męczennik, błogosławiony (zm. 1936)
- 18 marca – Alice Gurschner, austriacka poetka, pisarka i felietonistka (zm. 1944)
- 24 marca – Harry Houdini, amerykański iluzjonista (zm. 1926)
- 26 marca – Robert Frost, amerykański poeta (zm. 1963)
- 28 marca – Stanisław Downarowicz, polski inżynier, polityk, minister spraw wewnętrznych (zm. 1941)
- 30 marca – Charles Lightoller, drugi oficer na RMS Titanic (zm. 1952)
- 15 kwietnia – Johannes Stark, niemiecki fizyk (zm. 1957)
- 18 kwietnia – Ivana Brlić-Mažuranić, chorwacka poetka, dziennikarka i eseistka (zm. 1938)
- 25 kwietnia – Guglielmo Marconi, włoski konstruktor radia, laureat Nagrody Nobla z fizyki w roku 1909 (zm. 1937)
- 4 maja – Juliusz Bonati, albański jezuita, męczennik, błogosławiony katolicki (zm. 1951)
- 8 maja – Inessa Armand, rosyjska komunistka pochodzenia francuskiego, kochanka Włodzimierza Lenina (zm. 1920)
- 9 maja:
- Howard Carter, brytyjski archeolog, egiptolog (zm. 1939)
- Witold Celichowski, polski działacz polityczny, adwokat (zm. 1944)
- 10 maja – Mojżesz Schorr, rabin Wielkiej Synagogi w Warszawie, prawnik, historyk i orientalista, senator II RP (zm. 1941)
- 23 maja – Antoni Fertner, polski aktor (zm. 1959)
- 26 maja – Laura Montoya, kolumbijska zakonnica, święta katolicka (zm. 1949)
- 29 maja – Gilbert Keith Chesterton, pisarz angielski (zm. 1936)
- 1 czerwca – Helena Zamenhof, polska esperantystka pochodzenia żydowskiego (zm. 1940)
- 2 czerwca – E. Alyn Warren, amerykański aktor (zm. 1940)
- 6 czerwca – Jan Carbonell Mollá, hiszpański duchowny katolicki, męczennik, błogosławiony (zm. 1936)
- 12 czerwca – Charles L. McNary, amerykański polityk, senator ze stanu Oregon (zm. 1944)
- 18 czerwca – Jerzy Tupou II, król Tonga (zm. 1918)
- 19 czerwca:
- Michał de la Mora y de la Mora, meksykański duchowny katolicki, męczennik, święty (zm. 1927)
- Jörg Lanz von Liebenfels, niemiecki badacz zajmujący się rasami (zm. 1954)
- 3 lipca – Jean Collas, francuski rugbysta, medalista olimpijski (zm. 1928)
- 7 lipca – Władysław Grabski, ekonomista, polityk i historyk (zm. 1938)
- 14 lipca – Jerzy Żuławski, polski pisarz (zm. 1915)
- 28 lipca – Ernst Cassirer, niemiecki filozof (zm. 1945)
- 29 lipca – Auguste Giroux, francuski rugbysta, medalista olimpijski (zm. 1953)
- 2 sierpnia – Antoni Kucharczyk, polski poeta ludowy (zm. 1944)
- 13 sierpnia – Hagbart Steffens, norweski żeglarz, olimpijczyk (zm. 1932)
- 16 sierpnia:
- Gerhard Hessenberg, niemiecki matematyk (zm. 1925)
- Dmitrij Uljanow, radziecki lekarz, rewolucjonista, polityk (zm. 1943)
- Aleksander Własow, białoruski działacz narodowy, polityk, senator RP (zm. 1941)
- 18 sierpnia – Anna Czarnogórska, czarnogórska królewna (zm. 1971)
- 23 sierpnia – Wacław Szokalski, polski generał brygady (zm. 1956)
- 24 sierpnia – Aniela Bogusławska, polska aktorka (zm. 1931)
- 25 sierpnia – Ludwik Gdyk, polski polityk, wicemarszałek Sejmu (zm. 1940)
- 27 sierpnia:
- Carl Bosch, niemiecki inżynier-chemik, laureat Nagrody Nobla (zm. 1940)
- John Burt, nowozelandzki rugbysta (zm. 1933)
- 16 września – Edward Puchalski, polski reżyser i scenarzysta filmowy, pionier polskiej kinematografii (zm. 1942)
- 1 października – Ignacy Król, polski taternik, turysta, narciarz, pedagog i przyrodnik (zm. 1951)
- 4 października – Félix Picon, francuski żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1922)
- 8 października – István Bethlen, węgierski arystokrata, mąż stanu oraz premier Węgier w latach 1921–1931 (zm. 1946)
- 10 października – Jadwiga Dziubińska, polska działaczka ruchu ludowego, posłanka na Sejm Ustawodawczy (zm. 1937)
- 15 października – Selma Kurz, austriacka sopranistka (zm. 1933)
- 21 października – Stanisław Kostka Łukomski, polski duchowny katolicki, biskup łomżyński (zm. 1948)
- 29 października – Adam Marceli Piwowar, polski geolog i polarnik, samorządowiec, prezydent Dąbrowy Górniczej (zm. 1939)
- 10 listopada – Donald Baxter MacMillan, amerykański żeglarz, podróżnik i badacz polarny (zm. 1970)
- 11 listopada – Bernard Fanning, nowozelandzki rugbysta (zm. 1946)
- 14 listopada:
- Adolf Brand, niemiecki działacz gejowski, dziennikarz i anarchista (zm. 1945)
- Johann Schober, polityk austriacki, kanclerz Austrii, pierwszy prezydent Interpolu (zm. 1932)
- 16 listopada – Aleksandr Kołczak (ros. Александр Васильевич Колчак), rosyjski oficer marynarki, admirał, badacz polarny, był jednym z organizatorów oraz przywódców białej armii (zm. 1920)
- 27 listopada – Chaim Weizman, izraelski naukowiec, polityk, pierwszym prezydentem Izraela (zm. 1952)
- 30 listopada:
- Winston Churchill, polityk brytyjski (zm. 1965)
- Lucy Maud Montgomery, pisarka kanadyjska (zm. 1942)
- 2 grudnia – Joseph Olivier, francuski rugbysta, medalista olimpijski (zm. 1901)
- 3 grudnia – Piotr Poveda Castroverde, hiszpański karmelita, założyciel Instytutu Terezjańskiego, męczennik, święty katolicki (zm. 1936)
- 4 grudnia – Edwin Sidney Broussard, amerykański polityk, senator ze stanu Luizjana (zm. 1934)
- 7 grudnia – Alice V. Morris, amerykańska działaczka społeczna (zm. 1950)
- 12 grudnia – Jadwiga Kowalczykówna, nauczycielka, która wraz z Jadwigą Jawurkówną założyła prywatną szkołę dla dziewcząt w Warszawie (zm. 1944)
- 18 grudnia – André Guerrier, francuski żeglarz, medalista olimpijski
- 21 grudnia:
- Paweł Bienias, działacz polonijny (zm. 1934)
- Tadeusz Boy-Żeleński, polski pisarz (zm. 1941)
- 26 grudnia – Rosa Albach-Retty, austriacka aktorka (zm. 1980)
Data dzienna nieznana:
- Anna An (z domu Jiao), chińska męczennica, święta katolicka (zm. 1900)
- John Henry Birtles, brytyjski rugbysta, medalista olimpijski (zm. 1935)
- Nina Niovilla, pierwsza polska reżyserka (zm. 1966)
Zmarli
edytuj- 16 stycznia – Max Schultze, niemiecki anatom i histolog (ur. 1825)
- 17 stycznia – Chang i Eng Bunker, urodzili się złączeni tkanką chrzęstną w okolicy mostka, że zaś pochodzili z Królestwa Syjamu przyjęło się określenie tej wady rozwojowej mianem „bliźnięta syjamskie” (ur. 1811)
- 19 stycznia – August Heinrich Hoffmann von Fallersleben, autor tekstu hymnu niemieckiego (ur. 1798)
- 9 lutego – Jules Michelet, francuski historyk, pisarz i filozof (ur. 1798)
- 23 lutego – Edward Rastawiecki, polski historyk sztuki (ur. 1804)
- 8 marca – Millard Fillmore, trzynasty prezydent USA (ur. 1800)
- 28 marca – Peter Andreas Hansen, niemiecki astronom (ur. 1795)
- 22 maja – Maria Kalergis-Muchanow, polska pianistka i mecenas sztuki, hrabianka (ur. 1822)
- 8 czerwca – Cochise, wódz Apaczów (ur. ok. 1810–1815)
- 16 września – Maksymilian Gierymski, polski malarz (ur. 1846)
- 26 października – Peter Cornelius, niemiecki kompozytor, poeta (ur. 1824)
- 17 listopada – Rudolf von Carnall, niemiecki inżynier, geolog (ur. 1804)
- 7 grudnia – Konstantin von Tischendorf, niemiecki protestancki biblista, odkrywca ponad dwudziestu kodeksów majuskułowych (ur. 1815)
- 27 grudnia – Ernst Litfaß, niemiecki wydawca i drukarz, wynalazca słupa ogłoszeniowego (ur. 1816)
Zdarzenia astronomiczne
edytujŚwięta ruchome
edytuj- Tłusty czwartek: 12 lutego
- Ostatki: 17 lutego
- Popielec: 18 lutego
- Niedziela Palmowa: 29 marca
- Wielki Czwartek: 2 kwietnia
- Wielki Piątek: 3 kwietnia
- Wielka Sobota: 4 kwietnia
- Wielkanoc: 5 kwietnia
- Poniedziałek Wielkanocny: 6 kwietnia
- Wniebowstąpienie Pańskie: 14 maja
- Zesłanie Ducha Świętego: 24 maja
- Boże Ciało: 4 czerwca
Zobacz też
edytuj
Przypisy
edytuj- ↑ Urania – Postępy Astronomii 1/2012, ISSN 1689-6009, s. 9.