Kiribati
| |||
| Devisa nacionala: Te Mauri, Te Raoi ao Te Tabomoa | |||
| Lengas oficialas | gilbertés, anglés | ||
| capitala populacion (an) |
Tarawa Sud 36 717 abitants (2001) | ||
| |||
| President | Taneti Maamau | ||
| Superfícia | 811 km² | ||
| Populacion Densitat |
105 432 (2005) 137 ab./km² | ||
| Independéncia - Jorn |
(del Reialme Unit) 12 de julhet de 1979 | ||
| Moneda | Dolar australian | ||
| Ora | UTC+12, UTC+13, UTC+14 | ||
| Imne nacional | Teirake Kaini Kiribati | ||
| Còde ISO 3166 | KI | ||
| Domeni Internet | .ki | ||
| Còde telefonic | +686 | ||
La Republica de Kiribati, anteriorament coneguda coma Illas Gilbert (pel capitani anglés que las environèt pel primièr còp), es un archipèla e un estat insular de l'Ocean Pacific.
Las Kiribati se tròban prèp de l'Eqüator terrèstre e la linha del cambiament de data, apertenenta a l'encòp a la Polinesia e a la Micronesia, al sud de las Illas Marshall e de Hawaii e al nòrd de Tuvalu, Samoa, las illas Cook e la Polinesia Francesa.
Las Kiribati son constituidas per tres archipèlas principals, que comprenon 32 atòls e una illa isolada:
- Illas Gilbert
- Illas Fènix (Phoenix Islands)
- Illas de la Linha (Line Islands)
- Banaba
Malgrat que las tèrras emergidas ne fan un dels païses pus pichons del mond, lor dispersion los permet de reivindicar una immensa zòna maritima de 3 550 000 km².
Las illas son abitadas dempuèi 2500 ans. La creissença de la populacion es un problèma recurrent qu'a forçat redistribucions forçadas per garantir l'equilibri entre illas. En 1999 foguèt admés coma Estat de plen drech a l'ONU.
Lo gentilici es kiribatian -a (o kiribatenc -a).
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]Los I-Kiribati o gilberteses colonizèron las illas que se nomenarián Gilbert fa entre 3000 e 2000 ans. Las invasions posterioras d'abitants de Samoa e Tonga introdusiguèron d'elements de la cultura polinesiana dins la cultura micronesiana prèviament establida. Aital meteis, d'invasions de fijians introdusiguèron d'elements melanesians. Los crosaments entre las diferentas etnias donèron coma resultat una populacion rasonablament omogenèa en aspècte, idiòma e tradicions.
Kiribati foguèt abitat per un grop etnic de Micronesia que parlava la meteissa lenga durant mai de 2000 ans abans de dintrar en contacte amb los europèus. Las illas foguèron descobèrtas per de vaissèls britanics e nòrd-americans a la fin del sègle XVIII e començament del sègle XIX. Lo 1820, las illas foguèron nomenadas illas Gilbert per l'almiral rus Adam Johann von Krusenstern, en onor al capitani britanic Thomas Gilbert, que crosèt l'archipèla en 1788 ('Kiribati' es la prononciacion dels illencs del plural de 'Gilberts').
Lo primièr establiment anglés se fondèt en 1837. Dempuèi 1892, las illas Gilbert foguèron un protectorat britanic amassa amb las illas Ellice vesinas, situadas mai al sud. Ambedós archipèlas se convertiguèron en colònias en 1916. L'atòl Kiritimati (Christmas) faguèt partida de la colònia en 1919 e las illas Fènix s'apondèron en 1937.
Tarawa e d'autras illas del grop Gilbert foguèron ocupadas per Japon durant la Segonda Guèrra Mondiala. Tarawa foguèt lo luòc ont se desvolopèt una de las batalhas pus sagnantas en l'istòria del Còrs de Marinas dels Estats Units. Las marinas desembarquèron lo 20 de novembre de 1943, la batalha de Tarawa se liurèt dins la capitala de Kiribati: Bairiki, en l'atòl de Tarawa.
Dins lo decenni de 1950, l'illa Christmas foguèt lo scenari de tres grands ensages nuclears del govèrn britanic.
Las illas Gilbert e Ellice atenguèron l'autonomia en 1971 e se separèron en 1975. Sèt ans après, en 1978, las Ellice proclamèron la siá independéncia amb lo nom de Republica de Tuvalu, del temps que las illas Gilbert esperèron un an mai e se convertiguèron dins un Estat independent lo 12 de julhet de 1979. Dempuèi aquel moment, Estats Units quitèt de reclamar las illas Fènix, un archipèla del Pacific al sud-èst de las illas Gilbert e d'autras tres illas d'aquela meteissa zòna. Totas elas se convertiguèron dempuèi alavetz en partida del territòri de Kiribati. Aquelas separacions foguèron emparadas en las diferéncias etnicas e culturalas dels abitants per lo qu'es dels kiribatians.
En lo decènni de 1980, la superpoblacion èra un problèma fòrça grèu: en 1988 s'anoncièt que 4700 residents del grop principal d'illas serián forçats a residir dins illas mens pobladas. Per aqueles ans, Kiribati foguèt soslinhat per l'ONU coma un dels païses pus paures del mond; aiçò precipitèt l'arribada de recorses umanitaris dempuèi divèrses païses. Un autre informe de l'ONU de 1989 demostrèt que Kiribati serà un dels primièrs païses a desaparéisser coma consequéncia de l'elevacion del nivèl de la mar per causa de l'escalfament global.
En 1994, Teburoro Tito foguèt elegit president. En 1995, i aguèt un movement amb l'objectiu de desplaçar la Linha Internacionala de Cambiament de Data cap a l'èst, per que las illas de la Republica de Kiribati foguèsson pas divididas per aquela linha imaginària, qu'en aquel moment generava controvèrsia. Lo movement, que compliguèt amb una de las promesas de la campanha del president Tito, aviá las intencions que Kiribati foguèsse lo primièr país en veire l'an nòu lo 1èr de genièr de 2000 e recebre la data per començar lo tresen millenni dC, un eveniment de significacion pel torisme. Tito foguèt reelegit en 1998. En 1999, Kiribati comencèt a far partida de l'ONU.
En 2002, a Kiribati se produsiguèt una polemica a causa d'una lei per barrar totes los periodics. La legislacion provoquèt la creacion del primièr periodic non governamental. Tito foguèt reelegit en 2003, mas en març de 2003, foguèt destituit de la siá carga per un vòte de desfisança e remplaçat per un Conselh d'Estat. En julhet de 2003, Boutokaan Te Koaua, del partit opausant, foguèt escuelhut per succedir a Tito.
Actualament, l'archipèla risca de desaparéisser a causa de la pujada del nivèl de l'Ocean Pacific provocat pel cambiament climatic.[1] Lo president Anote Tong a anonciat que l'illa desapareisserà e a començat una virada internacionala per trobar una pàtria d'adopcion per lo sieu pòble, que fins ara solament Nòva Zelanda i a respondut.[2]
Politica
[modificar | Modificar lo còdi]Kiribati es una republica.
Geografia
[modificar | Modificar lo còdi]
Economia
[modificar | Modificar lo còdi]- De veire: Economia de Kiribati.
Cultura
[modificar | Modificar lo còdi]Referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]
|
|
