Europees Ikkenomisch Gebeed
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Valkebergs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
't Europees Ikkenomisch Gebeed of de Europese Ikkenomische Ruumte (Ingelsj: European Economic Area ofwaal de EEA) ies e door e verdraag oetgezat gebeed in Europa wat de Europese Unie (EU) häören interne merret toelaot um ziech oet te breie nao lidsjtate van de Europese Vriejhandelsassociate (de European Free Trade Association ofwaal de EFTA). 't EEA, zoawie de officieel Ingelsje aafkorting gilt veur 't ikkenomisch gebeed, link de lidsjtate van de EU mèt de drie EFTA-lidsjtate Iesland, Liechtenstein en Noorwege, woadoor ze eine gezameliken interne merret mèt dezelfde basisreigels vörme. Dees reigels höbbe es buut um de vriej bewaeging van wirkers, goojere, deenste en kapitaal te verzekere binne d'n Europesen interne merret - woa-ouch de vriejheid um residentie te keze in dat gebeed deil van oetmaak. De EEA moet neet weure verward mèt de Europese Ikkenomische Gemeinsjap, de veurgenger van de EU (1967 bies 1993).
't EEA ies opgeriech op 1 jannewarie 1994. Kroatië ies lang lid gewaes van 't EEA es veurbereiing van zien allewiel lidmaatsjap van de EU. Zjweitserland ies, in tegesjtilling tot wat väöl luuj verwachte, gei lid van 't EEA. In plaats daovan krieg Zjweitserland toegank tot d'n interne merret via 'n apaart Zjweitsers-Europees akkoord. 't Vereineg Keuninkriek (VK) waor lid van 't EEA via zien EU-lidmaatsjap. Nao de Brexit trooj 't VK oet de EU. Lang woort gehoup vanoet 'n deil van de Britse en Europese polletiek dat 't VK in de EEA zouw blieve ('n zoagenaamde Soft Brexit geheesje). Dat is ivvels oetindelik neet gebeurt, woadoor 't VK gans en al oet d'n interne merret trooj ('n zoagenaamde Hard Brexit geheesje).
't EEA moet ziech in alle belangrieke punte sjikke nao 't Europees rech. Hiedoor geuf 't ouch väöl kritiek op 't EEA vanoet Europsceptisch en anti-EU sjtumme in EFTA-lidsjtate. Zoa weurt 't EEA dieks gezeen es e gebeed wat praktisch deil oetmaak van de EU umdat 'nen EFTA-lidsjtaat Breuselse wètgeving neet kin negere es hae deil wil blieve oetmake van 't EEA. In zekere zin kin me zelf zigke dat 'nen EFTA-lidsjtaat aafhenkeleker ies van de EU es EU-lidsjtate zelf. EU-lidsjtate make namelik deil oet van d'n Europese Raad en höbbe dao bienao altied veto-rech. Ze zin daoneve via aafgeveerdigde vertegeweurdig in 't Europees Parlemint. EFTA-lidsjtate zin dat neet.