ამედეო პრეციოზი
| ამედეო პრეციოზი | |
|---|---|
 | |
| დაიბადა | 2 დეკემბერი, 1816[1] [2] |
| დაბადების ადგილი | მალტა |
| გარდაიცვალა | 27 სექტემბერი, 1882[2] (65 წლის) |
| გარდაცვალების ადგილი | Yeşilköy |
| ჟანრი | პეიზაჟი, პორტრეტი და საჟანრო ფერწერა |
ამედეო პრეციოზი (ინგლ. Amedeo Preziosi დ. 2 დეკემბერი 1816 — გ. 27 სექტემბერი 1882 ) — მალტელი მხატვარი და მოგზაური, რომლის გრავიურები და აკვარელით შესრულებული ნამუშევრები ეძღვნებოდა ბალკანეთს, ოსმალეთის იმპერიას და რუმინეთს.
ბიოგრაფია
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ამედეო პრეციოზი დაიბადა 1816 წელს მალტელი დიდებულების ოჯახში. მამას, ჯოვანი ფრანჩესკო პრეციოზის, მაღალი თანამდებობები ეკავა ადგილობრივ ადმინისტრაციაში. 1802 წელს იგი გამოდიოდა მალტელი ხალხის სახელით ამიენის საზავო ხელშეკრულების მოლაპარაკებების დროს. ამედეოს დედა, მარგარეტა რეინო, ფრანგი იყო.[3]
ამედეო პირველი შვილი იყო პრეციოზის ოჯახში. იგი მოინათლა წმინდა დომინიკას ბაზილიკაში და მიიღო სახელი ალოიზიუს-როზარი-ამადეუს- რაიმუნდ -ანდრეასი. [4] მისი უმცროსი ძმა ლეანდრო პრეციოზი მალტაზე ადრეული ფოტოგრაფიის ერთ-ერთი პიონერი იყო. [5]
ამედეო ადრეული ასაკიდან დაინტერესდა ხელოვნებით. მისი მასწავლებელი იყო მალტის უაღრესად საპატივსაცემო მხატვარი ჯუზეპე ჰიზლერი. მამას სურდა ამედეოს სამართალი შეესწავლა და გაგზავნა სორბონაში იურიდიულ ფაკულტეტზე სამართლის შესასწავლად. მაგრამ ამედეოს უფრო ხელოვნება აინტერესებდა და სწავლა განაგრძო Ecole des Beaux-Arts- ში ფერწერის განხრით. [6] სახლში დაბრუნების შემდეგ ამედეომ მალტაზე ვერ იპოვა შემოქმედებისთვის შესაფერისი გარემო. მამამ არ მოიწონა მისი კარიერის არჩევანი. ამიტომ ამედეომ გადაწყვიტა დაეტოვებინა კუნძული და გადასულიყო ახლო აღმოსავლეთში, რეგიონში, რომელსაც პარიზის კოლეგა-მხატვრები ადიდებდნენ . ზუსტი თარიღი უცნობია, როდის დატოვა მალტა და გაემგზავრა სტამბოლში, მაგრამ ითვლება, რომ ეს მოხდა 1840-1842 წლებში. [6]
პრეციოზის სტამბოლის პერიოდის ყველაზე ადრეული შემორჩენილი ნახატები 1842 წლის ნოემბრით თარიღდება. ორი წლის შემდეგ, 1844 წელს რობერტ კერზონმა, სტამბოლში ბრიტანეთის ელჩის, ლორდ სტრატფორდ კენინგის კერძო მდივანმა, პრეციოზის დაავალა შექმნა ალბომი სახელწოდებით The Costumes of Constantinople . ეს ალბომი ამჟამად ინახება ბრიტანეთის მუზეუმის კოლექციაში.[7]
იმ დროს, როდესაც ღია ბარათები და ფოტოგრაფია ფეხს იდგამდა, პრეციოზი ევროპელ ტურისტებს და სტუმრებს სთავაზობდა ნახატებს ქალაქ სტამბულის და მისი შემოგარენის შესახებ. 1858 წელს მან გადაწყვიტა გამოექვეყნებინა თავისი ყველაზე პოპულარული ნამუშევრები ლითოგრაფიის სახით ლემერსიეს პარიზულ სახელოსნოში. ქრომოლითოგრაფიის ალბომი სახელწოდებით სტამბოლი, აღმოსავლური ცხოვრების მოგონებები, ხელახლა გამოქვეყნდა 1861 წელს, როგორც სტამბული, აღმოსავლეთის სუვენირი, დახატული იყო თავად პრეციოზის მიერ ლითოგრაფიულ ქვაზე. მოგვიანებით მხატვარმა გამოაქვეყნა მეორე ალბომი სახელწოდებით „კაიროს სუვენირი,“ რომელშიც შედიოდა ეგვიპტეში მოგზაურობის დროს შესრულებული ნახატები.[7]
პრეციოზიმ ცოლად შეირთო ბერძენი ქალი სტამბოლიდან. მათ ოთხი შვილი შეეძინათ: მატილდა, ჯულია, ეკატერინე და რობერტო. ოჯახი ჯერ პერეში (ბეიოღლუ — რაიონი სტამბოლის ევროპულ ნაწილში) ჰამალბაში სოკაგიში ცხოვრობდა, შემდეგ კი გადავიდა წყნარ სოფელ სან სტეფანოში (დღევანდელი იეშილკოი ), მოშორებით ქალაქის აურზაურისგან. [8]
პრეციოზი საუბრობდა როგორც რეგიონის ბერძნულ და თურქულ, ასევე ევროპულ — ინგლისურ, ფრანგულ და იტალიურ ენებზე. მსახურობდა დრაგომანის მოადგილედ ბრიტანეთის საელჩოში და ბერძნული მისიის პირველ დრაგომანად. [8]
პრეციოზის სახელოსნოს რეგულარულად სტუმრობდნენ ტურისტები, რომლებსაც სურდათ სტამბოლიდან სუვენირის წაღება სახლში. 1869 წლის აპრილში მას ეწვია ედუარდ VII, უელსის პრინცი, გაერთიანებული სამეფოს მომავალი მეფე, რომელმაც მისგან რამდენიმე აკვარელი იყიდა. 1866 წელს, როდესაც რუმინეთის ახალი პრინცი, კაროლ I ჩავიდა სტამბულში, შეხვდა პრეციოზის და მიიწვია რუმინეთში, აკვარელის პეიზაჟების და ქვეყნის მცხოვრებთა პორტრეტების შესაქმნელად. [9]
პრეციოზი ჩავიდა რუმინეთში 1868 წლის ივნისში. აკეთებდა ჩანახატებს როგორც ბუქარესტის, ასევე მთელი ქვეყნის მასშტაბით. რამდენიმე ნახატზე გამოსახულია პრინცი კაროლ I. მოგვიანებით მან დახატული ესკიზები საკუთარ სახელოსნოში სტამბოლში აკვარელებად აქცია და შემდეგ რუმინეთის პრინცს მიჰყიდა 300-დან 1200 ფრანკამდე. [10] მომდევნო წელს, 30 მაისიდან 15 ივლისამდე, პრეციოზი კვლავ ეწვია რუმინეთს. მის მიერ ფანქრით, მელნითა და აკვარელით შესრულებული ნახატების ნახვა შესაძლებელია ჩანახატების წიგნში "La Valachie par Preziosi", რომელიც ამჟამად ბუქარესტის მუნიციპალურ მუზეუმში ინახება. [11]
რუმინეთში ბოლო მოგზაურობიდან დაბრუნების შემდეგ, პრეციოზის ცხოვრების შესახებ ცოტა რამ არის ცნობილი. იგი კვლავ ხელოვნებით იყო დაკავებული, მაგრამ ფოტოგრაფიის გავრცელებასთან ერთად მისი აკვარელი სულ უფრო ნაკლებად მომგებიანი ხდებოდა. ფოტოგრაფიამ შესაძლებელი გახადა ერთი გამოსახულების იაფი და შეუზღუდავი ასლების გაკეთება. [12]
პრეციოზი დაიღუპა ნადირობისას იარაღიდან შემთხვევითი გასროლილი ტყვიის შედეგად. ის დაკრძალეს ეშილკეის კათოლიკურ სასაფლაოზე სტამბოლში.
მემკვიდრეობა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]მხატვრის გარდაცვალების შემდეგ მისი ნამუშევრები ათწლეულების განმავლობაში დავიწყებას მიეცა. 1934 წელს ისინი კვლავ წარუდგინეს საზოგადოებას ბუქარესტში. 1985 წელს ზოგიერთი მათგანი გამოიტანეს მისადმი მიძღვნილ გამოფენაზე ლონდონის ვიქტორიასა და ალბერტის მუზეუმში. 2003 წელს ბუქარესტის მუზეუმში მოეწყო მისი ნახატების კიდევ ერთი გამოფენა. [13]
გალერეა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]-
დიდი ბაზარი -
აბრეშუმის ბაზარი -
ეტლი არაბული ხარით -
კაფე სტამბულში -
სამას რიტუალი -
სტამბულის ნავები -
ბუქარესტის მდინარე დამბოვიცა -
მეფე კაროლ I-ისვიზიტივლახეთის პასერეას მონასტერში -
ალბანელი დაქირავებულები -
თურქულ პარკში -
ჩაის გამყიდველი "სუვენირი კაიროდან" (1862)
ლიტერატურა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]Adrian-Silvan Ionescu, Preziosi în România, Noi Media Print, 2003, ISBN 973-85881-6-2
სქოლიო
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ↑ Amadeo Preziosi
- ↑ 2.0 2.1 SNAC — 2010.
- ↑ Ionescu, p. 14
- ↑ Ionescu, p. 14-15
- ↑ Times of Malta, Leandro Preziosi
- ↑ 6.0 6.1 Ionescu, p. 15
- ↑ 7.0 7.1 Ionescu, p. 16
- ↑ 8.0 8.1 Ionescu, p. 19
- ↑ Ionescu, p. 19-20
- ↑ Ionescu, p. 20; 25;27
- ↑ Ionescu, p. 28-29
- ↑ Ionescu, p. 40
- ↑ «Amedeo Preziosi: Painter of an Exotic, Vanished World», SE Times, July 14, 2003