„Ljóðlist“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
m robot Bæti við: mr:कवी |
mEkkert breytingarágrip |
||
| (43 millibreytinga eftir 22 notendur ekki sýndar) | |||
| Lína 1: | Lína 1: | ||
<onlyinclude> |
<onlyinclude> |
||
[[Mynd:Quatrain_on_Heavenly_Mountain.jpg|thumb|right|[[Ferskeytla]] sem eignuð er [[Gaozong]] keisara [[Songveldið|Songveldisins]] í [[Kína]].]] |
[[Mynd:Quatrain_on_Heavenly_Mountain.jpg|thumb|right|[[Ferskeytla]] sem eignuð er [[Gaozong]] keisara [[Songveldið|Songveldisins]] í [[Kína]].]] |
||
'''Ljóðlist''' er [[list]]grein þar sem |
'''Ljóðlist''' er [[list]]grein þar sem megináhersla er lögð á uppsetningu og hrynjandi [[tungumál]], heldur en efnislegt innihald [[texti|textans]] og [[fegurð]] tungumálsins getur fengið að njóta sín.</onlyinclude> Verk sem samin eru af [[ljóðskáld]]um nefnast ljóð. |
||
Ljóðlist á sér langa sögu og eldri tilraunir til skilgreiningar (t.d. í verkum [[Aristóteles]]ar) fjölluðu aðallega um framburð í [[leikritum]], sem oft voru flutt í bundnu máli. Áhersla á hrynjandi og [[rím]] óx og var mikilvægur þáttur í skilgreiningu ljóðlistar á [[miðaldir|miðöldum]]. Frá miðri [[20. öldin]]ni hefur skilgreiningin verið útvíkkuð talsvert og [[skáldskapur]] í óbundnu máli getur fallið undir skilgreininguna að því gefnu að áhersla sé lögð á fagurfræði málsins. |
Ljóðlist á sér langa sögu og eldri tilraunir til skilgreiningar (t.d. í verkum [[Aristóteles]]ar) fjölluðu aðallega um framburð í [[leikritum]], sem oft voru flutt í bundnu máli. Áhersla á hrynjandi og [[rím]] óx og var mikilvægur þáttur í skilgreiningu ljóðlistar á [[miðaldir|miðöldum]]. Frá miðri [[20. öldin]]ni hefur skilgreiningin verið útvíkkuð talsvert og [[skáldskapur]] í óbundnu máli getur fallið undir skilgreininguna að því gefnu að áhersla sé lögð á fagurfræði málsins. |
||
Þótt skilgreiningin á ljóðum og ljóðlist hafi verið útvíkkuð í seinni tíð eru þó enn til afbrigði ljóðlistar sem lúta mjög ströngum |
Þótt skilgreiningin á ljóðum og ljóðlist hafi verið útvíkkuð í seinni tíð eru þó enn til afbrigði ljóðlistar sem lúta mjög ströngum [[bragfræði]]legum reglum. Dæmi um það eru [[íslenska]] [[ferskeytla]]n og [[japanska]] ljóðformið [[haiku]]. |
||
Ljóðmælandi er sá sem talar í ljóðinu og höfundur velur honum sjónarhorn. Hugblær er annað hugtak sem tengist ljóðalestri. Það tengist þeim tilfinningum sem ljóðið vekur hjá lesendanum |
|||
== Tengill == |
|||
* [http://www.timarit.is/titlebrowse.jsp?issueID=419276&pageSelected=0&lang=0 ''Fyrstu nútímaljóðin''; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1968] |
|||
* [http://www.timarit.is/?issueID=418936&pageSelected=2&lang=0 ''Líf ljóðsins''; 1. grein í Lesbók Morgunblaðsins 1963] |
|||
* [http://www.timarit.is/?issueID=418937&pageSelected=2&lang=0 ''Samhengið í íslenskum bókmenntum''; 2. grein í Lesbók Morgunblaðsins 1963] |
|||
* [http://www.timarit.is/?issueID=418536&pageSelected=0&lang=0 ''Bundið mál, tjaslað og laust''; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1958] |
|||
* [http://www.timarit.is/titlebrowse.jsp?issueID=435698&pageSelected=1&lang=0 ''Loksins dautt''; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1990] |
|||
{{Wiktionary|ljóð}} |
|||
== Skilgreining á ljóði == |
|||
{{Stubbur|bókmenntir}} |
|||
[[Guðmundur Finnbogason]] sagði: Ljóð er það, sem vér finnum, að er ljóð! [[Hannes Pétursson]] segir svo um ljóð og kvæði í Bókmenntum: |
|||
:„Engin afmörkuð skilgreining er til, sem greini ljóð frá kvæði, og eru orðin notuð jöfnum höndum (t.d. ástarljóð, ástarkvæði, erfiljóð, erfikvæði), enda þótt þess gæti í seinni tíð að tengja ljóð fremur en kvæði við bundið mál, sem þykir ljóðrænt (lyrískt); einnig hefur komizt á að nota ljóð í samsetningunum óbundið ljóð og prósaljóð, þ.e. um ljóðrænt efni, sem hlítir ekki bragreglum. Þó eru þessi mörk ekki heldur glögg, því að bæði er talað um atómljóð og atómkvæði. Í fornu máli merkti ljóð erindi, og kemur orðið fyrir í heitum kvæða um ólík efni og undir ólíkum háttum, sbr. Hyndluljóð (undir fornyrðingslagi) og Sólarljóð (undir ljóðahætti)." |
|||
== Tenglar == |
|||
{{Tengill ÚG|en}} |
|||
{{Wiktionary|ljóð}} |
|||
* [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3291443 „Fyrstu nútímaljóðin“, ''Lesbók Morgunblaðsins'' 1968] |
|||
* [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3288063 „Líf ljóðsins, 1. grein“, ''Lesbók Morgunblaðsins'' 1963] |
|||
* [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3288079 „Líf ljóðsins, 2. grein: Samhengið í íslenzkum bókmenntum“, ''Lesbók Morgunblaðsins'' 1963] |
|||
* [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3284511 „Bundið mál, tjaslað og laust“, ''Lesbók Morgunblaðsins'' 1958] |
|||
* [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3308137 „Loksins dautt“, ''Lesbók Morgunblaðsins'' 1990] |
|||
{{Stubbur|bókmenntir}} |
|||
[[Flokkur:Ljóð]] |
|||
[[ |
[[Flokkur:Ljóð| ]] |
||
[[Flokkur:Bókmenntaform]] |
|||
[[an:Poesía]] |
|||
[[Flokkur:Bókmenntagreinar]] |
|||
[[ar:شعر (أدب)]] |
|||
[[ |
[[Flokkur:Bragfræði]] |
||
[[az:Şeir]] |
|||
[[bat-smg:Puoezėjė]] |
|||
[[bcl:Rawitdawit]] |
|||
[[be:Паэзія]] |
|||
[[bg:Поезия]] |
|||
[[bo:སྙན་ངག]] |
|||
[[br:Barzhoniezh]] |
|||
[[bs:Poezija]] |
|||
[[ca:Poesia]] |
|||
[[ceb:Balak]] |
|||
[[co:Puesia]] |
|||
[[cs:Poezie]] |
|||
[[cy:Barddoniaeth]] |
|||
[[de:Poesie]] |
|||
[[el:Ποίηση]] |
|||
[[en:Poetry]] |
|||
[[eo:Poezio]] |
|||
[[es:Poesía]] |
|||
[[et:Luule]] |
|||
[[eu:Olerkigintza]] |
|||
[[fa:شعر]] |
|||
[[fi:Runous]] |
|||
[[fr:Poésie]] |
|||
[[fy:Poëzy]] |
|||
[[ga:Filíocht]] |
|||
[[gan:詩]] |
|||
[[gd:Bàrdachd]] |
|||
[[gl:Poesía]] |
|||
[[gn:Ñe'ẽpoty]] |
|||
[[he:שירה]] |
|||
[[hi:काव्य]] |
|||
[[hr:Poezija]] |
|||
[[hu:Költészet]] |
|||
[[ia:Poesia]] |
|||
[[id:Puisi]] |
|||
[[io:Poezio]] |
|||
[[it:Poesia]] |
|||
[[ja:詩]] |
|||
[[jbo:pemci]] |
|||
[[ka:პოეზია]] |
|||
[[kaa:Poeziya]] |
|||
[[kn:ಕವನ]] |
|||
[[ko:시 (문학)]] |
|||
[[ky:Поэзия (ыр)]] |
|||
[[la:Poësis]] |
|||
[[lmo:Puesia]] |
|||
[[lo:ກາບກອນ]] |
|||
[[lt:Poezija]] |
|||
[[lv:Dzeja]] |
|||
[[mk:Поезија]] |
|||
[[ml:കവിത]] |
|||
[[mn:Шүлэг]] |
|||
[[mr:कवी]] |
|||
[[ms:Puisi]] |
|||
[[ne:कविता]] |
|||
[[nl:Poëzie]] |
|||
[[nn:Dikt]] |
|||
[[no:Poesi]] |
|||
[[nrm:Pouésie]] |
|||
[[oc:Poesia]] |
|||
[[os:Поэзи]] |
|||
[[pa:ਕਵਿਤਾ]] |
|||
[[pl:Poezja]] |
|||
[[pnb:شاعری]] |
|||
[[pnt:Ποιητικήν]] |
|||
[[pt:Poesia]] |
|||
[[qu:Harawi]] |
|||
[[ro:Poezie]] |
|||
[[ru:Поэзия]] |
|||
[[sa:कविता]] |
|||
[[sh:Poezija]] |
|||
[[simple:Poetry]] |
|||
[[sk:Poézia]] |
|||
[[sl:Pesništvo]] |
|||
[[sq:Poezia]] |
|||
[[sr:Поезија]] |
|||
[[ss:Bunkondlo]] |
|||
[[sv:Poesi]] |
|||
[[sw:Ushairi]] |
|||
[[ta:கவிதை]] |
|||
[[th:กวีนิพนธ์]] |
|||
[[tl:Panulaan]] |
|||
[[tr:Şiir]] |
|||
[[uk:Поезія]] |
|||
[[ur:نظم]] |
|||
[[vi:Thơ]] |
|||
[[wa:Powezeye]] |
|||
[[war:Siday]] |
|||
[[wuu:诗]] |
|||
[[yi:דיכטונג]] |
|||
[[za:Sei]] |
|||
[[zh:诗歌]] |
|||
[[zh-yue:詩]] |
|||
Nýjasta útgáfa síðan 24. september 2023 kl. 19:35
Ljóðlist er listgrein þar sem megináhersla er lögð á uppsetningu og hrynjandi tungumál, heldur en efnislegt innihald textans og fegurð tungumálsins getur fengið að njóta sín. Verk sem samin eru af ljóðskáldum nefnast ljóð.
Ljóðlist á sér langa sögu og eldri tilraunir til skilgreiningar (t.d. í verkum Aristótelesar) fjölluðu aðallega um framburð í leikritum, sem oft voru flutt í bundnu máli. Áhersla á hrynjandi og rím óx og var mikilvægur þáttur í skilgreiningu ljóðlistar á miðöldum. Frá miðri 20. öldinni hefur skilgreiningin verið útvíkkuð talsvert og skáldskapur í óbundnu máli getur fallið undir skilgreininguna að því gefnu að áhersla sé lögð á fagurfræði málsins.
Þótt skilgreiningin á ljóðum og ljóðlist hafi verið útvíkkuð í seinni tíð eru þó enn til afbrigði ljóðlistar sem lúta mjög ströngum bragfræðilegum reglum. Dæmi um það eru íslenska ferskeytlan og japanska ljóðformið haiku.
Ljóðmælandi er sá sem talar í ljóðinu og höfundur velur honum sjónarhorn. Hugblær er annað hugtak sem tengist ljóðalestri. Það tengist þeim tilfinningum sem ljóðið vekur hjá lesendanum
Skilgreining á ljóði
[breyta | breyta frumkóða]Guðmundur Finnbogason sagði: Ljóð er það, sem vér finnum, að er ljóð! Hannes Pétursson segir svo um ljóð og kvæði í Bókmenntum:
- „Engin afmörkuð skilgreining er til, sem greini ljóð frá kvæði, og eru orðin notuð jöfnum höndum (t.d. ástarljóð, ástarkvæði, erfiljóð, erfikvæði), enda þótt þess gæti í seinni tíð að tengja ljóð fremur en kvæði við bundið mál, sem þykir ljóðrænt (lyrískt); einnig hefur komizt á að nota ljóð í samsetningunum óbundið ljóð og prósaljóð, þ.e. um ljóðrænt efni, sem hlítir ekki bragreglum. Þó eru þessi mörk ekki heldur glögg, því að bæði er talað um atómljóð og atómkvæði. Í fornu máli merkti ljóð erindi, og kemur orðið fyrir í heitum kvæða um ólík efni og undir ólíkum háttum, sbr. Hyndluljóð (undir fornyrðingslagi) og Sólarljóð (undir ljóðahætti)."
Tenglar
[breyta | breyta frumkóða]
Wikiorðabókin er með skilgreiningu á orðinu Ljóðlist.
