Europa

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Europa (homónimos).

Europa

Tipo	área continental e illas circundantes continente rexión xeográfica
Epónimo	Europa
Parte de	Eurasia Terra Ostfeste Eurafrasia
Situado na entidade xeográfica	Hemisferio norte
Localización
División administrativa	sen valor
48°41′27″N 9°08′26″L
Comparte fronteira con	Asia, leste
Composto por	Europa do norte Europa central Sudoeste Europeu (pt) Northwestern Europe (en) Italia Europa Occidental Sueste de Europa Europa Oriental Northeastern Europe (en) Europa meridional Bélxica
Características
Punto máis baixo	Mar Caspio  (−28 m )
Punto máis alto	Monte Elbrus  (5.642 m )
Superficie	10.186.000 km²
Historia
Data de descuberta ou invención	hai 200.000 anos e hai 1.200.000 anos

Europa ( pronunciación ) é un dos continentes que conforman o supercontinente euroasiático, situado entre os paralelos 35º 30’ e 70º 30’ de latitude norte. Europa é unha das grandes penínsulas de Eurasia (segundo como se considere, a maior delas), á que de forma convencional e por motivos históricos considérase un continente propio, e pertence a súa a Eurafrasia. De forma convencional e por motivos histórico-culturais é considerada un continente, tras a delimitación realizada polo xeógrafo ruso Vasili Tatíshchev quen desexaba sinalar a pertenza de Rusia a Europa e a Asia.

As fronteiras de Europa e a súa poboación son obxecto de controversia, xa que o termo continente pode referirse a un ben cultural e político ou a distincións fisiográficas. Andreas Kaplan describe a Europa como «unha máxima diversidade cultural nunha superficie xeográfica mínima».

A definición máis estendida é aquela que a sitúa na metade occidental do hemisferio norte, limitada polo océano Ártico no norte ata o mar Mediterráneo polo sur. Polo oeste, chega ata o océano Atlántico. Polo leste, limita con Asia, da que a separan os montes Urais, o río Ural, o mar Caspio, a cordilleira do Cáucaso, o mar Negro e os estreitos do Bósforo e de Dardanelos.

Europa é o segundo continente máis pequeno en termos de superficie. Abarca 10 530 751 quilómetros cadrados ou o 2 % da superficie do mundo e ao redor de 6,8 % do total das terras emerxidas. Alberga un gran número de estados soberanos, cuxo número exacto depende da definición da fronteira de Europa, así como da exclusión ou inclusión de estados parcialmente recoñecidos. De todos os países europeos, Rusia é o maior en superficie (ao mesmo tempo en que é o estado soberano recoñecido internacionalmente máis extenso do mundo), mentres que a Cidade do Vaticano é o máis pequeno (ao mesmo tempo en que é o estado soberano e internacionalmente recoñecido máis pequeno do mundo). Europa é o cuarto continente máis poboado despois de Asia, África e América, cunha poboación de 740 813 959 (ano 2015) ou ao redor do 10.03 % da poboación mundial.

Europa, en particular a Antiga Grecia, é o berce da cultura occidental. A caída do Imperio Romano de Occidente, durante o período da migración, marcou o fin da Idade Antiga e o comezo dunha era coñecida como a Idade Media.

O Renacemento cos seus consecuentes humanismo, arte e ciencia, ademais da exploración levaron ao "vello continente", e finalmente ao resto do mundo, á Idade Moderna. A partir deste período as nacións europeas desempeñan un papel preponderante nos asuntos mundiais, desde o século XVI en diante especialmente, despois do comezo da colonización. Nos séculos XVII e XVIII, as nacións europeas controlaron a maior parte de África, América, e gran parte de Asia, e posteriormente tamén Oceanía.

A Revolución Industrial, que comezou no Reino Unido no século XVIII, deu lugar a un cambio radical nos ámbitos económico, cultural e social en Europa Occidental, e posteriormente no resto do mundo.

A primeira guerra mundial e a segunda guerra mundial conduciron a unha diminución no dominio de Europa nos asuntos mundiais cando os Estados Unidos e a Unión Soviética tomaron a preeminencia.

A Guerra fría entre as dúas superpotencias dividiu Europa ao longo do Pano de aceiro. A integración europea deu lugar á formación do Consello de Europa e a Unión Europea na Europa occidental, as cales se expandiron cara ao leste desde a caída da Unión Soviética en 1991.

Actualmente, nacións que exercen poder hexemónico mundial como Estados Unidos son o resultado da colonización europea.

Definición

     Europa de acordo cunha definición amplamente aceptada      A extensión sobre territorio asiático de Estados europeos      Territorios considerados europeos por razóns histórico-culturais

Mapa de T en O do ano 623, impreso en 1472, onde Europa aparece como unha das tres seccións do mundo, xunto a Asia e África, rodeadas por un océano circular.

O termo Europa ten diversos usos, e os principais son de carácter xeográfico e político. Xeograficamente, Europa é a península máis occidental de Eurasia; limitada ao norte, oeste e sur polo océano Atlántico, o mar Báltico, o mar do Norte, o mar Mediterráneo, o mar de Mármara, o mar Exeo, o mar Adriático, o mar Tirreno e o mar Negro e ao leste polos montes Urais, o río Ural, o mar Caspio e a cordilleira do Cáucaso. A UE considera como tales a todos aqueles situados dentro dos límites xeográficos tradicionais, incluíndo Chipre, Xeorxia, Armenia e Acerbaixán.

Nas obras de Homero, Ευρώπη é só a raíña mitolóxica de Creta e non unha denominación xeográfica, con todo, o (así chamado) Himno homérico a Apolo (250-251) usa o termo para referirse á parte continental de Grecia, por oposición ao Peloponeso e ás illas. Hesíodo, na conclusión da súa Teogonía (verso 964) alude a "os continentes" pero sen precisar os seus nomes, con todo dubídase que devandita pasaxe pertenza a este autor. Máis tarde, desde o ano 500 a. C. o seu significado refírese a toda a terra ao oeste do mar Exeo. En Heródoto Europa é o maior dos continentes, estendéndose ao norte do Mediterráneo desde as Columnas de Hércules do estreito de Xibraltar ata máis aló do río Indo.

Desde a época helenística, considerouse a Europa como o territorio situado ao norte do Mediterráneo, o Helesponto (Dardanelos), a Propóntide (mar de Mármara) e o Bósforo, sendo o río Tanais (Don) a súa fronteira nororiental. Así Varrón considera que o mundo pode ser dividido a partir do Bósforo, as terras situadas ao norte dese estreito corresponderían a Europa. A pesar diso o termo non tivo entón ningunha connotación política, de feito existiu, desde o século IV, unha provincia romana chamada Europa como unha subdivisión menor da provincia romana de Tracia, na cal estivo incluída Constantinopla. Europa, no sentido literario ou soamente xeográfico, correspondía a unha das tres partes do mundo, separada de África por Xibraltar, e de Asia polo río Don. Flavio Xosefo, cuxa obra influíu nas concepcións medievais, agregaba que fora outorgada por Noé ao seu fillo Xafet.

Ata finais do medioevo mantivéronse estas fronteiras de Europa, pero a medida que se ampliaba o mundo coñecido polos europeos, resultaba insuficiente. Foi o xeógrafo sueco Philip Johan von Strahlenberg quen, cara a 1730, propuxo fixar o límite oriental do continente nos montes Urais, proposta acollida de bo grado pola monarquía rusa. Ata o século XVI o termo Europa non era de uso xeral, preferíase referirse a ela como "A Cristiandade". Esta expresión, desde o Renacemento e a Reforma protestante, comezou a ser substituída polo nome propio do continente, con menos connotacións confesionais-culturais e tendo en conta a invasión e ocupación turca de gran parte dos Balcáns.

Actualmente, Europa pode ser usada tanto de maneira ampla, para designar a península máis occidental de Eurasia, como dun modo máis restrinxido; os estados membros da Unión Europea. Tamén se utiliza para aludir a unha serie de nacións que comparten unha identidade cultural común á cal se cualifica de "europea". Neste sentido é como o utiliza o Consello de Europa de cuxos 49 países membros só 27 pertencen á Unión Europea e a pertenza de Turquía, país que maioritariamente se sitúa xeograficamente en Asia. Doutra banda, os habitantes dalgunhas illas europeas; especialmente Irlanda ou o Reino Unido, pero tamén Escandinavia, refírense á Europa continental como "o Continente".

Etimoloxía

Europa e o toro de Gustave Moreau (c. 1869).

Tradicionalmente asóciase a orixe do topónimo Europa cun personaxe da mitoloxía grega. En efecto, Europa (Ευρώπη Eurṓpē en grego) era filla de Axenor e de Telefasa, irmá de Cadmo, unha princesa fenicia. Cando estaba a se divertir coas súas compañeiras na praia, Zeus observouna e acabou namorándose dela. Zeus transformouse nun touro branco, tan manso, que Europa se achegou a el, puxo flores sobre o seu pescozo e finalmente atreveuse a montalo; entón, Zeus levantouse e cruzou o mar, levándoa á illa de Creta, onde Europa deu a luz a Minos e a Sarpedón, co cal regresou a Asia. Do nome desta muller proviría o do continente.

A análise máis estendida desta palabra considéraa como unha composición das palabras gregas εὖρος («ancho») e ὤψ («vista, ollo»), pero trátase sen dúbida dunha etimoloxía popular. Moitos lingüistas pensan que Europa provén da raíz semítica ʔrb (“ hrb”), que significa «poñerse o sol» (Occidente); irib en asirio, ereb en arameo, propoñéndose a forma *ʔurūbā como a denominación orixinal das «terras occidentais». Desde unha perspectiva asiática ou medio-oriental, o sol ponse efectivamente en Europa, a terra ao oeste. Aínda cando esta sexa a etimoloxía máis aceptada na actualidade, algúns investigadores como M. L. West sostiveron que «fonoloxicamente, a coincidencia entre o nome de Europa e calquera das formas semíticas do vocábulo, é moi pobre».

A maior parte das linguas utilizan palabras derivadas de Europa para referirse ao continente. En chinés, por exemplo, emprégase Ōuzhōu (歐洲), que é unha abreviatura do nome transliterado; Ōuluóbā zhōu (歐羅巴洲). Con todo, nalgunhas linguas túrquicas utilízase o termo Frangistán ('Terra dos Francos') de maneira coloquial, aínda que o nome "oficial" do continente sexa Avrupa ou Evropa.

O primeiro uso do termo «europeos» (europenses) parece darse na Crónica mozárabe de 754, para referirse ao enfrontamento entre os reinos cristiáns e a expansión musulmá.

Xeografía

Mapa físico-político

Artigo principal: Xeografía de Europa.

Europa é o segundo continente máis pequeno da Terra tras Oceanía, ten unha extensión de 10 530 751 km², representando o 7 % das terras emerxidas.

Falando estritamente en termos de ciencia xeográfica contemporánea, Europa, como Oceanía, deixan de estar categorizadas como continentes e son consideradas macro-unidades xeográficas (MUX), como pode ser América do Norte e América do Sur; xa que en efecto, no caso de Europa esta macrounidade xeográfica é unha prolongación occidental do continente eurasiático. Caracteriza a Europa, tanto no xeográfico (con moita incidencia no climático como na súa xeografía humana), a elevada cantidade media de costas marítimas e oceánicas debida á presenza de abundantes penínsulas, golfos, mares interiores e illas. Isto e o influxo da corrente do Golfo e a proximidade dos desertos cálidos de África e Asia determinan que en Europa prepondere, a pesar das latitudes, un clima temperado excepcionalmente benigno para a habitabilidade humana. Por outra banda a abundancia de costas e hidrovías permitiu e permite o tránsito de poboacións e logo o seu establecemento desde fins do plistoceno (cando os Homo sapiens substituíron os Homo neandertalensis).

Rexións bioxeográficas de Europa.

Tamén é Europa, se a consideramos de modo tradicional como un continente, o continente máis chairo, cunha altura media de 230 metros. A máxima expresión destas planicies é a gran chaira do norte, que se estende 2000 km desde as costas atlánticas francesas ata os montes Urais, a fronteira física máis oriental con Asia. Os puntos máis altos son o monte Elbrus (Rusia) na Europa oriental (5642 m), o Shkhara (Xeorxia) (5204 m) e o Mont Blanc (Italia-Francia) na Europa occidental (4807 m).

Ao sur, Europa está separada do continente africano polo mar Mediterráneo, fronteira que se reduce a uns poucos quilómetros no estreito de Xibraltar, ao sueste os límites con Asia tamén están dados polo Mediterráneo e os seus mares subsidiarios, o mar de Mármara e o mar Negro. Aínda que se observa, o mar Mediterráneo e a súa conca máis que un límite (segundo os momentos históricos) é un nexo de unión cos outros "continentes" (as macrounidades xeográficas de Asia e África), resultando os verdadeiros límites culturais e étnicos as extensas rexións desérticas que se sitúan alén do Mediterráneo. Considerando a Islandia como parte de Europa e a Groenlandia como parte de América, pódese observar que as distancias entre Europa e o continente americano son tamén bastante exiguas.

Entre os golfos de Europa destacan o golfo de Biscaia (Francia e España), o de Cádiz (España e Portugal), o de Dardanelos e o do Bósforo (Turquía), o de Messina (Italia) e o de Oresund (Dinamarca e Suecia), entre outros.

As súas principais penínsulas son a Escandinava (Suecia, Noruega), ibérica (España, Portugal, Andorra e Xibraltar), itálica (Italia, San Mariño e Cidade do Vaticano), balcánica (Grecia, Albania, Bulgaria, Macedonia do Norte, Serbia, Croacia, Montenegro, Bosnia-Herzegovina, Eslovenia e Rumania); ademais das penínsulas de Kola (Rusia), Xutlandia (Dinamarca), Bretaña (Francia) e Crimea (Rusia).

As súas principais illas son Gran Bretaña, Islandia e Irlanda.

Clima

Artigo principal: Clima de Europa.

Clima de Europa segundo a clasificación climática de Köppen.

Gráfico da Corrente do Golfo e as súas ramas

O clima de Europa é de natureza tépeda e continental cun clima marítimo que predomina nas costas occidentais e un clima mediterráneo ao sur. O continente europeo é unha zona tépeda na súa maior parte. O seu clima non só varía de norte a sur senón tamén de oeste a leste debido ás correntes de aire polar mariño e polar continental e, con menor intensidade, das masas de aire tropical marítima e tropical continental.

O clima europeo está fortemente condicionado pola corrente do Golfo, a cal quenta a rexión occidental europea a niveis moitos máis altos que en latitudes similares noutros continentes. A Europa occidental é oceánica, mentres que a Europa oriental é máis continental e máis árida. Na Europa occidental distínguense catro estacións, mentres que na Europa meridional ten unha estación seca e unha estación húmida. O sur de Europa é quente e relativamente seco durante os meses de verán, esta aridez aumenta cara ao sur. A pluviometría europea máis alta ocorre nos Alpes.

O clima de Europa é suave comparado con outras zonas do mundo na mesma latitude pola grande influencia da corrente do Golfo. Esta corrente fai que Europa sexa máis cálida e húmida do que correspondería á súa situación xeográfica. As partes occidentais dos continentes da terra tamén son máis cálidas que as partes orientais.

Xeoloxía

O continente caracterízase tamén por posuír unha gran parte de terreos macizos pero aos que se contrapón unha parte moito máis articulada, composta por illas e penínsulas. As illas representan o 8% e as penínsulas o 27% de Europa. O contorno destas illas e penínsulas é moi diverso e accidentado pola grande extensión das súas costas.

Xeoloxicamente, o continente europeo foi o resultado dun longo proceso de transformación. Europa é unha parte do antigo supercontinente Panxea. Os sistemas montañosos máis destacados son os Pireneos, os Alpes, os Apeninos, os Balcáns, os Cárpatos e os Alpes Escandinavos, e os Urais e o Cáucaso, fronteirizos con Asia. Os ríos máis importantes son o Volga, o Danubio, o Dniéper, o Don, o Pechora, o Vístula, o Dniéster e o Rin. A Europa pertence a beira occidental do mar Caspio, o lago maior do mundo, e outros lagos de extensión considerable como o Ladoga e a Onega.

Flora

Biomas de Europa e rexións circundantes:
     Tundra      Tundra alpina      Taiga      Bosque nubrado
     Bosques tépedos de frondosas e mixtos      Bosque mediterráneo      Estepa temperada      Estepa seca

As zonas de vexetación de Europa espállanse polo continente (dun xeito aproximado), en faixas paralelas que van dende o océano Atlántico ata os Montes Urais. É un cinto de árbores de folla caduca e coníferas: carballos, pradairos, olmos mesturados con piñeiros e abetos.

• As rexións árticas da Europa setentrional e as vertentes superiores das súas montañas caracterízanse por unha vexetación de tundra, constituída a base de liques, arbustos e flores salvaxes.
• As temperaturas do interior desta parte de Europa, máis suaves pero aínda frías, crean un ambiente favorábel para o desenvolvemento de coníferas como o piñeiro, aínda que tamén hai bidueiros e chopos.
• No centro de Europa, a maior parte da gran terra chá europea está cuberta de prados. Ucraína caracterízase pola estepa, unha rexión chá e seca de herba curta.
• As zonas próximas ó mar Mediterráneo destacan polos froitos dalgunhas das súas árbores e arbustos, especialmente as olivas, os cítricos, os figos e a uva.

Historia

Artigo principal: Historia de Europa.

Europa en 1360, durante a Guerra dos Cen Anos.

A historia de Europa é o conxunto de sucesos relativos ás poboacións do continente europeo, desde que foi habitado polos primeiros seres humanos até o presente.

O homo sapiens, segundo algunhas teorías, apareceu hai uns 130.000 anos en África. Porén, tamén algúns destes humanos puideron chegar desde Asia e o Oriente Medio a Europa, onde se asentaron entre 40.000 e 25.000 a.C. (Paleolítico superior).

A Antigüidade clásica estivo dominada polo influxo da civilización greco-latina sobre o resto de Europa. A fragmentación política de Europa e os sucesivos intentos forzados de unificación sumiron o continente en numerosos conflitos e guerras durante a Idade Media, como a Guerra dos Cen Anos (que, pese ao nome, durou máis dun século).

A Idade Moderna marca para Europa o inicio de procesos que moito despois darían lugar á globalización, e foi o tempo no que os conflitos bélicos se fixeron cada vez máis desastrosos, como na chamada Guerra dos Trinta Anos. Os progresos económicos e o desenvolvemento científico-tecnolóxico aceleráronse en desmedro dos doutros continentes e, de maneira moito máis notoria, durante a Idade Contemporánea, producindo tensións por competencias que desencadearon máis guerras (como as guerras napoleónicas e as guerras mundiais).

Hoxe en día os procesos tendentes á unificación procúranse pacificamente, como no caso da formación da Unión Europea, aínda que non exenta de avances e retrocesos.

Grecia antiga Roma antiga Imperio Carolinxio

Feudalismo Sacro Imperio Romano Xermánico Cruzadas

Renacemento Ilustración Imperio Austrohúngaro

Guerras napoleónicas Guerras mundiais Historia da Unión Europea

Etnografía

A poboación europea é maioritariamente de tipoloxía racial branca ou caucásica, dividida en dous grandes grupos subétnicos: os nórdicos, que acostuman ter unha pigmentación de pel branca clara e rosada, cabelo loiro, ollos entre azuis, verdes e castaños claros, e os mediterráneos que poden ter a pel branca clara ata a pel morena escura, a maioría con cabelo castaño escuro ou negro, cos ollos que varían moito pero na maior parte son de cor castaña escura ou pardenta. Ámbolos dous grupos posúen individuos de cabelo ondulado.

Linguas

Artigo principal: Linguas de Europa.

Distribución aproximada das linguas actualmente faladas en Europa.

Existen moitas linguas no continente europeo como consecuencia da diversificación das súas raíces ancestrais en diferentes dialectos. Así,

• do latín proceden as linguas romances (castelán, francés, occitano, sardo, italiano, romanés, portugués, galego, catalán, romanche, francoprovenzal etc.);
• do xermano (inglés, holandés, alemán, frisón, sueco, dinamarqués, noruegués, islandés, feroés;
• do eslavo (ruso, polaco, checo, búlgaro, belaruso, ucraíno, sorabo, serbio-croata, esloveno, eslovaco) e de raíces eslavo macedónicas,
• do grupo ugro-finés (finés, estoniano, húngaro etc.),
• do céltico (irlandés, gaélico, bretón , manx ,escocés),
• do helénico (grego).
• grupo báltico (letón, lituano),
• o albanés etc.
• o éuscaro ou vasco ten unha orixe aínda non determinada con seguridade.

Outras:

• Linguas saamis, Turco

Relixión

As relixións maioritarias de Europa son as cristiás. Nos países mediterráneos profésase a relixión católica, que tamén é practicada nalgúns países do norte e balcánicos, o protestantismo no norte e centro de Europa, e ortodoxa, comandada polas diversas igrexas gregas ou ortodoxas nos Balcáns e Rusia.

Existe tamén unha minoría de persoas que profesan o xudaísmo e o islamismo (con forte crecemento debido á inmigración), e outras relixións minoritarias. Unha boa parte recoñece non profesar ningunha ou non practicar.

Demografía

Crecemento da poboación dentro e arredor de Europa en 2010

Artigo principal: Demografía de Europa.

A poboación de Europa era duns 742 millóns de habitantes no 2023, segundo estimacións da ONU. Isto supón algo máis dunha novena parte da poboación mundial. A densidade de poboación de Europa (o número de persoas por superficie) é a segunda máis alta de todos os continentes, por detrás de Asia. A poboación de Europa creceu no século pasado, pero noutras zonas do mundo (en particular África e Asia) a poboación creceu moito máis rapidamente. Actualmente, a poboación de Europa diminúe lentamente, ao redor dun 0,2% anual, porque hai menos nacementos que mortes. Esta diminución natural da poboación vese reducida polo feito de que máis persoas migran a Europa desde outros continentes que viceversa. Hai un século, Europa tiña case a cuarta parte da poboación mundial; O país máis densamente poboado de Europa (e do mundo) é o microestado de Mónaco.

A Europa meridional e a Europa occidental son as rexións do mundo con maior número medio de persoas maiores. En 2021, a porcentaxe de persoas maiores de 65 anos era do 21% na Europa occidental e na Europa meridional, fronte ao 19% en toda Europa e o 10% no mundo. As proxeccións indican que en 2050 Europa alcanzará o 30%. Isto débese a que a poboación estivo tendo fillos por baixo do nivel de substitución desde a década de 1970. As Nacións Unidas prevén que a poboación de Europa diminuirá entre 2022 e 2050 nun -7%, sen que cambien os movementos migratorios.

Segundo unha proxección demográfica da División de Poboación da ONU, a poboación de Europa pode reducirse a 680 ou 720 millóns de persoas en 2050, o que suporía o 7% da poboación mundial nese momento. Neste contexto, existen importantes disparidades entre rexións en relación coas taxas de fecundidade. O número medio de fillos por muller en idade fértil é de 1,52, moi por baixo da taxa de substitución. A ONU predí un descenso constante da poboación na Europa central e oriental como consecuencia da emigración e as baixas taxas de natalidade.

Grupos étnicos

Artigo principal: Grupos étnicos de Europa.

Pan e Pfeil (2004) contan 87 pobos de Europa distintos, dos cales 33 forman a poboación maioritaria en polo menos un estado soberano, mentres que os 54 restantes constitúen minorías étnicas.

División política

Véxase tamén: Contorna natural da Unión Europea.

Dende comezos da década de 1990, Europa viu cambiar a súa división política de xeito considerable coma consecuencia da caída da URSS e o desmembramento de Iugoslavia e Checoslovaquia (Revolución de Veludo, 1993).

Países que constitúen Europa na actualidade:

Albania Alemaña Andorra Austria Bélxica Belarús Bosnia e Hercegovina Bulgaria República Checa

Chipre Croacia Dinamarca Eslovaquia Eslovenia España Estonia Finlandia Francia

Grecia Hungría Irlanda Islandia Italia Letonia Liechtenstein Lituania Luxemburgo

Macedonia do Norte Malta Moldova Mónaco Montenegro Noruega Países Baixos Polonia Portugal

Reino Unido Romanía San Marino Serbia Suecia Suíza Ucraína Cidade do Vaticano

Países con parte do seu territorio en Europa:

• Rusia
• Turquía

Por outra banda, a liña divisoria entre Europa e Asia é obxecto de discusión e, por convención, establécese nos Montes Urais e mailo río Ural, así como o Cáucaso. Hai quen considera, polo tanto, que Casaquistán -no límite dos Montes Urais- e Xeorxia, Armenia e Acerbaixán -no límite do Cáucaso- forman parte de Europa (mesmo nas distintas wikipedias non hai acordo sobre a lista de países que forman parte de Europa).

Algúns datos para aclarar esta afirmación:

• No caso de Casaquistán a UNESCO clasifícao tanto en Europa como en Asia.
• En canto a Xeorxia, forma parte do Consello de Europa o mesmo que Armenia e Acerbaixán -aínda que estean ao sur do Caúcaso e polo tanto xeograficamente fóra de Europa-.

Economía

Artigo principal: Economía da Unión Europea.

Nacións europeas segundo renda per cápita en 2014.

No século XIX, realízase a primeira integración moderna da economía de varios estados europeos a través da Unión Aduaneira de Alemaña. Durante esa época consolídase o poderío económico europeo e Europa a finais do século XIX chegou a ser a macrorrexión con maior renda per cápita do mundo, sendo actualmente un continente onde se colocan a maior parte de países de renda alta.

Aínda sendo a renda media europea alta, existe unha gran disparidade na riqueza económica dos distintos países europeos, así, mentres nas cinco principais economías o PIB per cápita supera os 50 000 USD por persoa, Moldova apenas supera os 2000 USD.

Historia económica

Aínda que existiron en Europa desde a antigüidade grandes imperios que eran potencias militares e as súas sociedades tiñan un grao de especialización e complexidade económica superiores a outras partes do planeta, nin durante a Idade Media nin durante a Idade Moderna a economía europea foi superior á doutras rexións de Asia. Durante a Idade Moderna, Asia aínda seguiu sendo o continente economicamente máis produtivo. Cara a 1500, Oriente Medio, India e China concentraban preto do 60 % da produción mundial, e pouco antes de 1800 o 80 %. Durante o século XVIII, os téxtiles da India exportábanse extensivamente a Francia e Inglaterra. E gran cantidade de produtos industriais chineses estaban presentes, tanto na América colonial desde o século XVII, como en Europa. Estímase que un 75 % da prata extraída polos españois en América acabou na China a cambio da compra de produtos manufacturados na China. A revolución industrial europea alterou este equilibrio, e mediante conquista militar gran parte de Asia e África pasaron a estar controladas por potencias europeas, durante a segunda e terceira ondas da expansión europea.

Durante o século XX, Europa e algunhas das súas excolonias en América pasaron a ser as rexións máis produtivas e con maior renda per cápita no mundo. Aínda que nos anos 1920, Estados Unidos superaría xa aos países europeos máis desenvolvidos en renda per cápita. Aínda así, Europa seguiu sendo un dos principais polos económicos do mundo ata o século XXI, con niveis de renda só igualados polos Estados Unidos, Canadá, Australia, Nova Zelandia, Xapón e Corea do Sur. Con todo, a nova realidade da economía mundial consolidouse no transcurso das tres últimas décadas, marcada principalmente pola desintegración da Unión Soviética e o vertixinoso crecemento da República Popular da China e outras rexións de Asia.

Un dos factores máis notorios da dinámica económica europea desde 1970 foi a materialización da unidade económica de boa parte de Europa. Así, a dinámica económica do continente estivo supeditada ao funcionamento da Unión Europea. Na actualidade, vinte estados europeos comparten unha mesma moeda, o euro (€). Outra das particularidades da economía europea é o feito de que varios estados de pouca extensión territorial, sen maiores recursos naturais e sen posuír costas, contan con economías prósperas e cun elevado nivel de vida. Tal é o caso de Andorra, Luxemburgo, Suíza ou Liechtenstein, así como Mónaco, aínda que este último posúe costas no Mediterráneo.

A dinámica da economía europea viuse afectada no últimos cincuenta anos por dous cambios importantes na economía mundial. O primeiro deles foi a globalización. Por ela, gran parte da actividade industrial pasou o Extremo Oriente, e por iso Europa baseou unha porcentaxe cada vez maior da súa economía en sectores de alta tecnoloxía e servizos financeiros. Isto provocou en gran parte a financiarización da economía produtiva, que por unha serie de malos deseños e mala regulación desencadeou a Gran Recesión de 2008 que foi especialmente aguda en moitas rexións de Europa e tivo efectos políticos e o crecemento do rexeitamento ao afondamento da unión política na Unión Europea. Así en 2016, aprobouse a saída do Reino Unido da Unión Europea, feito que deu credibilidade ao euroescepticismo noutros países europeos.

Moeda

Bandeira oficial da Unión Europea.

Países	Moeda
	Euro (€, EUR)
	Libra esterlina (£, GBP)
	Franco suízo (CHF)
	Rublo ruso (RUB)
	Coroa dinamarquesa
	Lek
	Rublo belaruso (BYR)
	Marco convertible (BHK)
	Lev (BGN)
	Florín húngaro
	Coroa islandesa (ISK)
	Tenge (KZT)
	Denar macedonio (MKD)
	Leu moldovo (MDL)
	Coroa (kr, NOK)
	Złoty (PLN)
	Coroa checa (CZK)
	Leu (RON)
	Dinar (RSD)
	Corona (kr, SEK)
	Hrivna (UAH)

Mapas

• 
  As relixións en Europa
• 
  As linguas de Europa
• 
  Problemas ambientais en Europa
• 
  Zonas horarias en Europa.
• 
  Fusos horarios de Europa
• 
  Europa lingüística
• 
  Cultura rexional de Europa
• 
  Europa no ano 1000.

Notas

Referencias

Véxase tamén

Outros artigos

• Eurozona
• Consello de Europa
• Historia da Unión Europea
• Unión Europea
• Clima de Europa
• Literatura europea

Wikimedia Atlas de Europa.