آرامگاه رضاشاه

آرامگاه رضا شاه
آرامگاه رضاشاه در دههٔ ۱۳۵۰
نام	آرامگاه رضا شاه
کشور	ایران
استان	تهران
شهرستان	شهر ری
اطلاعات اثر
نوع بنا	آرامگاه
دیرینگی	دوره پهلوی
دورهٔ ساخت اثر	دوره پهلوی
بانی اثر	محمدرضا پهلوی
اطلاعات ثبتی
شمارهٔ ثبت	۱۳۲۹
تاریخ ثبت ملی	۲۰ بهمن ۱۳۵۵

آرامگاه رضا شاه پهلوی در پیرامون حرم شاه‌عبدالعظیم در شهر ری واقع در جنوب تهران قرار داشت. پیکر رضا شاه را پس از وفات در ژوهانسبورگ به مصر بردند و در آن‌جا به امانت گذاشتند، سرانجام در اردیبهشت ۱۳۲۹ پیکر او به وسیله هواپیما و سپس با قطار مخصوص به تهران حمل شد و در آرامگاه ویژه او به خاک سپرده شد. پس از انقلاب ۱۳۵۷، این بنا در اردیبهشت ۱۳۵۹ با حکم حاکم شرع وقت صادق خلخالی، تخریب شد.

مشخصات بنا

این آرامگاه توسط محسن فروغی، قباد ظفر و علی‌اکبر صادق در سمت غرب حرم شاه‌عبدالعظیم طراحی شد و در سال ۱۳۲۹ به بهره‌برداری رسید. مساحت آن ۹٬۰۰۰ مترمربع و ارتفاع آن ۲۵ متر بود که ۷ متر از ارتفاع گنبد حرم شاه‌عبدالعظیم کوتاه‌تر ساخته شده بود. ساختمان دو طبقه بود که طبقهٔ بالا سالن ورودی و بازدید بود و در طبقهٔ پایین سنگ قبر سیاه رنگی قرار داشت که آرامگاه رضاشاه در آن واقع شده‌بود و بر بالای آن سنگ، تاج پادشاهی طلایی نصب شده بود.

انتقال پیکر به آرامگاه در تهران

در اردیبهشت ۱۳۲۹، در دورهٔ نخست‌وزیری رجبعلی منصور قرار شد پیکر رضاشاه به ایران آورده شود و هواپیمای حامل پیکر رضاشاه پیش از آمدن به ایران، به منظور طواف در مکه از قاهره به طرف جده پرواز کرد. سرانجام هفدهم اردیبهشت ۱۳۲۹، پیکر رضاشاه به وسیلهٔ هواپیما و سپس با قطار مخصوص به تهران حمل شد و با تشریفات رسمی به شاه‌عبدالعظیم برده شد و در آرامگاه ویژهٔ او در کنار آرامگاه عبدالعظیم دفن شد.

تخریب

خبر تخریب آرامگاه رضاشاه در یک روزنامه در اوایل انقلاب اسلامی ایران

در اردیبهشت‌ماه ۱۳۵۹، با وجود مخالفت رئیس‌جمهور وقت سید ابوالحسن بنی‌صدر، آرامگاه رضاشاه به دستور صادق خلخالی توسط نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی طی بیست روز به‌کلی ویران شد؛ این اقدام توسط روح‌الله خمینی تأیید شد.

در خاطرات صادق خلخالی

«به‌عنوان اینکه افتتاحی بشود برای تخریب، بنده هم اولین کلنگ خرابکاری را زدم.»
صادق خلخالی در مورد تخریب آرامگاه رضاشاه.

صادق خلخالی در کتاب خاطرات خود می‌گوید که پس از جلسه‌ای که با روح‌الله خمینی داشته‌است به این نتیجه رسیده‌اند که برای کوتاه کردن دست خاندان پهلوی در سالروز رفتن شاه به مصر آرامگاه رضاشاه را تخریب کنند و زمانی که شروع به کار کردند به علت محکمی ساختمان مجبور شدند از مواد منفجره، گریدر، بولدوزر، جرثقیل و وسایل قوی مکانیکی استفاده کنند؛ حدود ۱۶:۳۰ بنی‌صدر دستور توقف تخریب را داد ولی خلخالی به او توجهی نکرد و بنا را به کمک مردم و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تا ۱۰ شب به خاک تبدیل کرد.

کشف مومیایی

در تاریخ ۲ اردیبهشت ۱۳۹۷ در جریان گودبرداری محل پیشین آرامگاه، پیکری مومیایی کشف شد. بررسی نقشهٔ ماهواره‌ای، اینکه پیکر متعلق به رضاشاه باشد را محتمل‌ترین گزینه می‌داند. در تاریخ ۳۱ اردیبهشت ۱۳۹۷، حسن خلیل‌آبادی، عضو شورای شهر تهران اعلام کرد مومیایی متعلق به رضاشاه بوده و دوباره در همان محدوده دفن شده‌است.

جستارهای وابسته

• تدفین رضاشاه پهلوی (تمبر)

نگارخانه

• 
  در دست ساخت
• 
  تمبر یادبود تدفین
• 
  در دههٔ ۱۹۷۰
• 
  در دههٔ ۱۹۷۰
• 
  دیدار مردم از آرامگاه
• 
  نابودی آرامگاه
• 

پیوند به بیرون

نخستین حمله به آرامگاه رضاشاه