Μαμέντ Αμίν Ρασουλζάντε
| Μαμέντ Αμίν Ρασουλζάντε | |
|---|---|
 | |
| Προσωπικά στοιχεία | |
| Γέννηση | 31 Ιανουαρίου 1884, Novkhany |
| Θάνατος | 6 Μαρτίου 1955 Άγκυρα |
| Υπηκοότητα | Ρωσική Αυτοκρατορία, Λαϊκή Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν και Τουρκία |
| Πολιτικό κόμμα | Musavat Party και Hummat |
| Σύζυγος | Umbulbanu Rasulzade |
| Επάγγελμα | πολιτικός συγγραφέας δημοσιογράφος μεταφραστής |
| Υπογραφή |  |
| Αξίωμα | μέλος της Συντακτικής Συνέλευσης της Ρωσίας το 1918 |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Ο Μαμέντ Αμίν Ρασουλζάντε (αζερικά: Məhəmməd Əmin Rəsulzadə) ήταν Αζέρος πολιτικός, ακαδημαϊκός, δημόσιο πρόσωπο και πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου του Αζερμπαϊτζάν. Το απόφθεγμά του «Bir kərə yüksələn bayraq, bir daha enməz!» («Η σημαία που υψώθηκε δεν θα πέσει ποτέ!») έγινε το σύνθημα του κινήματος ανεξαρτησίας του Αζερμπαϊτζάν στις αρχές του 20ου αιώνα.
Πρώτα χρόνια
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Μαμέντ Αμίν Ρασουλζάντε γεννήθηκε στις 13 Μαρτίου 1884 στο Νοξβάνι, κοντά στο Μπακού. Φοίτησε στο Ρωσο-Μουσουλμανικό Γυμνάσιο και ύστερα στο Πολυτεχνείο του Μπακού. Στα φοιτητικά του χρόνια ίδρυσε τη Μουσουλμανική Οργάνωση Νέων Μουσαβάτ,[1] η οποία ήταν η πρώτη μυστική οργάνωση στη σύγχρονη ιστορία του Αζερμπαϊτζάν ενώ, από το 1903, άρχισε να αρθρογραφεί σε διάφορα έντυπα της αντιπολίτευσης. Εκείνη την περίοδο, η αντιμοναρχική του στάση και η θέση του υπέρ της αυτοδιάθεσης του Αζερμπαϊτζάν τον έφερε σε συμπόρευση με σοσιαλδημοκράτες και μετέπειτα κομμουνιστές. Το 1904 ίδρυσε τη μουσουλμανική σοσιαλδημοκρατική οργάνωση Χουμέτ και έγινε αρχισυντάκτης των εφημερίδων του κόμματος Takamul (1906-1907) και Yoldash (1907). Την ίδια περίοδο, ο Ρασουλζάντε αρθρογραφούσε και σε άλλα, μη-κομματικά έντυπα, ενώ το θεατρικό του έργο Τα φώτα μέσα στο σκοτάδι ανέβηκε στο Μπακού το 1908.
Ο Ρασουλζάντε και οι συνεργάτες του αποτελούσαν από τους κύριους εκπροσώπους της αζερικής διανόησης. Πολλοί από αυτούς ήταν μέλη της οργάνωσης του Μπακού των Μπολσεβίκων το 1905.[2] Χαρακτηριστικά υπάρχει μία φωτογραφία στα σοβιετικά αρχεία στην οποία αναπαρίστανται ο Ρασουλζάντε μαζί με τον Προκόφι Τζαπαρίτζε και τον Μεσάντι Αζιζμπέκοφ, δύο από τους 26 Κομισάριους του Μπακού που εκτελέστηκαν το 1918, κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου.[3] Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1905, ο Ρασουλζάντε ήταν ιδιαίτερα δραστήριος στις επαναστατικές εξελίξεις. Μάλιστα, θεωρείται ότι ο ίδιος ο Ρασουλζάντε ήταν αυτός που έσωσε το νεαρό Ιωσήφ Στάλιν στο Μπακού, όταν η αστυνομία τον αναζητούσε ως ιθύνοντα νου των ταραχών.[4]
Το 1909, ενώ διωκόταν από τις τσαρικές αρχές, ο Ρασουλζάντε έφυγε από το Μπακού ώστε να συμμετέχει στην Περσική Συνταγματική Επανάσταση του 1905-1911. Όσο βρισκόταν στο Ιράν, ο Ρασουλζάντε επιμελούνταν της εφημερίδας Iran-e Azad,[5] έγινε ένας από τους ιδρυτές του Δημοκρατικού Κόμματος της Περσίας και ξεκίνησε την έκδοση της εφημερίδας Irān-e Now, η οποία καθιερώθηκε ως η «μεγαλύτερη, σημαντικότερη και γνωστή περσική εφημερίδα, καθώς και η πρώτη που εκδιδόταν σε μεγάλο μέγεθος χαρτιού όπως στην Ευρώπη».[6][7] Το 1911 εκδόθηκε το βιβλίο του Ευτυχία της Ανθρωπότητας, υπέρ της επανάστασης. Ο ίδιος ήταν άριστος γνώστης της περσικής γλώσσας.[8]
Ύστερα από την εισβολή των ρωσικών στρατευμάτων στο Ιράν και τη βοήθεια που παρείχαν, σε συνεργασία με τους Βρετανούς, στην καταστολή της επανάστασης, ο Ραζουλζάντε πήγε στην Κωνσταντινούπολη, την τότε πρωτεύουσα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Εκεί, στον απόηχο της Επανάστασης των Νεοτούρκων, ίδρυσε το περιοδικό Türk Yurdu (Η γη των Τούρκων), στο οποίο δημοσιεύτηκε το γνωστό του άρθρο İran Türkleri για τους Τούρκους του Ιράν.[9]
Το κόμμα Μουσαβάτ και η Λαοκρατική Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ύστερα από το Νόμο Αμνηστίας του 1913, ο οποίος αφιερώθηκε στην επέτειο των 300 χρόνων του Οίκου των Ρομανώφ, ο Ρασουλζάντε επέστρεψε στο Μπακού, αποχώρησε από το κόμμα Χουμέτ και εντάχθηκε στο τότε μυστικό κόμμα Μουσαβάτ το 1913. Το κόμμα ιδρύθηκε το 1911 και αρχικά υποστήριζε πανισλαμικές, παντουρκικές και σοσιαλιστικές θέσεις.[10][11][12][13][14] Το Μουσαβάτ έγινε το κύριο εθνικιστικό κόμμα του Αζερμπαϊτζάν και ο ίδιος ο Ρασουλζάντε έγινε αρχηγός του το 1915. Το ίδιο έτος ξεκίνησε η έκδοση της εφημερίδας του κόμματος Açıq Söz (Ανοιχτός Κόσμος), η οποία σταμάτησε το 1918. Με το ξέσπασμα της Επανάστασης του Φεβρουαρίου, το Μουσαβάτ και άλλα μυστικά κόμματα της Ρωσικής Αυτοκρατορίας νομιμοποιήθηκαν και το ίδιο συγχωνεύτηκε με το Κόμμα Τούρκων Φεντεραλιστών του Νασίμπ Γιουσιφμπεϊλί. Ύστερα από την Οκτωβριανή Επανάσταση, η Υπερκαυκασία διασπάστηκε από τη Ρωσία και ο Ρασουλζάντε έγινε ο επικεφαλής της ομάδας των Μουσουλμάνων στη Σέιμ, το κοινοβούλιο τηςΥπερκαυκασιανής Ομοσπονδίας. Μετά τη διάλυση της Υπερκαυκασιανής Ομοσπονδίας, η μουσουλμανική τάση ανασυστάθηκε στο Εθνικό Συμβούλιο του Αζερμπαϊτζάν, στην οποία ο Ρασουλζάντε εξελέγη ομόφωνα τον Μάιο του 1918.
Στις 28 Μαΐου 1918, ο Ρασουλζάντε ανακήρυξε την ανεξαρτησία της Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν. Επίσης, ο Ρασουλζάντε ανέλαβε την πρωτοβουλία για την ίδρυση του Κρατικού Πανεπιστημίου του Μπακού το 1919 μαζί με τον υπουργό Παιδείας Ρασίντ Χαν Γκαπλάνοφ και του βαρώνου της βιομηχανίας πετρελαίου Ζεϊναλαμπντίν Ταγίγιεφ. Ο ίδιος ο Ρασουλζάντε δίδασκε οθωμανική λογοτεχνία στο πανεπιστήμιο.
Μετά την κατάρρευση της Λαοκρατικής Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν τον Απρίλιο του 1920, ο Ρασουλζάντε έφυγε από το Μπακού και βρήκε καταφύγιο στο χωριό Λαχίτς της Περιφέρειας Ισμαΐλι ώστε να καθοδηγήσει την αντίσταση στη Σοβιετοποίηση. Όμως, τον Αύγουστο του 1920 και αφού ο Κόκκινος Στρατός συνέτριψε τις εξεγέρσεις στην Γκαντζά, στο Καραμπάχ, στη Ζακατάλα και στο Λανκαράν, ο Ρασουλζάντε συνελήφθη και οδηγήθηκε στο Μπακού. Ο ίδιος αφέθηκε ελεύθερος λόγω της παλαιότερης βοήθειας που παρείχε στον Ιωσήφ Στάλιν και μεταφέρθηκε από το Αζερμπαϊτζάν στη Ρωσία.[15] Για τα επόμενα δύο χρόνια, ο Ρασουλζάντε εργάστηκε ως εκπρόσωπος τύπου του Κομισαριάτου για τα Έθνη στη Μόσχα και, εν συνεχεία, μετατέθηκε στην Αγία Πετρούπολη το 1922, απ'όπου δραπέτευσε στη Φινλανδία.
Εξορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Για το υπόλοιπο της ζωής του, ο Ρασουλζάντε ζούσε εξόριστος αρχικά στην Τουρκία. Μεταξύ 1923 και 1927 ήταν αρχισυντάκτης του περιοδικού Yeni Qafqasya (Νέος Καύκασος), το οποίο στηριζόταν από την κεμαλική κυβέρνηση ύστερα από αίτημα της Μόσχας. Ο ίδιος συνέχιζε να αρθρογραφεί στην Τουρκία από το 1928 μέχρι το 1931.[16] Στην εξορία, ο Ρασουλζάντε έγραψε το φυλλάδιο Ο παντουρκισμός σε σχέση με το πρόβλημα του Καυκάσου (ρωσ. О Пантюркизме в связи с кавказской проблемой), στο οποίο υποστήριξε ότι ο παντουρκισμός είναι περισσότερο ένα πολιτιστικό κίνημα παρά ένα πολιτικό πρόγραμμα.[17] Στη συνέχεια, πήγε στην Πολωνία το 1938, όπου γνώρισε τη μετέπειτα σύζυγό του Βάντα, ανηψιά του Γιόζεφ Πιλσούντσκι[18] και, αργότερα, στη Ρουμανία το 1940. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο πήγε στην Άγκυρα, όπου δραστηριοποιούνταν πολιτικά στο περιθωριακό παντουρκικό κίνημα.[19] Σε έκκλησή του προς τον αζερικό λαό στη Φωνή της Αμερικής το 1953, ο ίδιος εξέφρασε την ελπίδα του για ένα ανεξάρτητο Αζερμπαϊτζάν.[20] Πέθανε το 1955 στη φτώχεια σύμφωνα με τον ιστορικό Τόμας Γκολτς[19] και θάφτηκε στο νεκροταφείο Τσεμπετσί Ασρί της Άγκυρας.[15]
Υστεροφημία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Ρασουλζάντε τιμήθηκε μέσα από πολλά μνημεία σε όλο το Αζερμπαϊτζάν. Το Κρατικό Πανεπιστήμιο του Μπακού έλαβε το όνομά του προς τιμήν του. Ο ίδιος απεικονιζόταν στο χαρτονόμισμα των 1000 Μανάτ από το 1993 μέχρι το 2006.[21]
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ «Memmed Amin Resûlzâde (Bakû/Novhanı, 31 Ocak 1884 - Ankara, 6 Mart 1955)» (PDF). Ministry of Culture and Tourism, Turkey. Ανακτήθηκε στις 2 Απριλίου 2007.[νεκρός σύνδεσμος]
- ↑ Firuz Kazemzadeh (1951). The Struggle for Transcaucasia. New York Philosophical Library. σελ. 21. ISBN 0-8305-0076-6. OCLC 1943521.
- ↑ M.D. Guseinov. Тюркская Демократическая Партия Федералистов "Мусават" в прошлом и настоящем. Baku, 1927, p. 9
- ↑ Rais Rasulzade (his grandson), "Mahammad Amin Rasulzade: Founding Father of the First Republic," Αρχειοθετήθηκε 2011-12-08 στο Wayback Machine. in Azerbaijan International, Vol. 7:3 (Autumn 1999), pp. 22-23.
- ↑ J. Castagne. «Le Bolshevisme et l'Islam». Revue du Monde Mussulman (Paris) 51 (1): 245–246.
- ↑ Mammed Amin Rasulzade (1992). «Rasulzade's letter to Tereqqi newspaper's 16 August 1909 issue». Works, Volume I. Baku.
- ↑ Nassereddin Parvin (30 Μαρτίου 2012). «IRĀN-E NOW». Encyclopædia Iranica. XIII. σελίδες 498–500. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Νοεμβρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου 2018.
- ↑ Gasimov, Zaur (2021). «Observing Iran from Baku: Iranian Studies in Soviet and Post-Soviet Azerbaijan». Iranian Studies: 4. doi:.
- ↑ Azerbaijan Democratic Republic. Azerbaijan Government 1918-1920. Baku, "Youth", 1990. page 25 lines 3-11 from above
- ↑ Pan-Turkism: From Irrendentism to Cooperation by Jacob M. Landau P.55
- ↑ On the Religious Frontier: Tsarist Russia and Islam in the Caucasus by Firouzeh Mostashari P. 144
- ↑ Ethnic Nationalism and the Fall of Empires by Aviel Roshwald, page 100
- ↑ Disaster and Development: The politics of Humanitarian Aid by Neil Middleton and Phil O'keefe P. 132
- ↑ The Armenian-Azerbaijan Conflict: Causes and Implications by Michael P. Croissant P. 14
- ↑ 15,0 15,1 Smele, Jonathan D. (19 Νοεμβρίου 2015). Historical Dictionary of the Russian Civil Wars, 1916-1926 (στα Αγγλικά). Rowman & Littlefield. σελ. 920. ISBN 9781442252813.
- ↑ Məhəmməd Əmin Rəsulzadə Ensklopediyası. 194.
- ↑ Swietochowski, Tadeusz (1995). Russian and Azerbaijan: A Borderland in Transition. Columbia University Press. σελίδες 130. ISBN 0-231-07068-3.
- ↑ Rais Rasulzade, grandson. «Mahammad Amin Rasulzade, Founding Father of the First Republic». Azerbaijan International. ISSN 1075-086X. http://azer.com/aiweb/categories/magazine/73_folder/73_articles/73_rasulzade.html. Ανακτήθηκε στις 2007-01-16.
- ↑ 19,0 19,1 Goltz, Thomas (1998). Azerbaijan diary : a rogue reporter's adventures in an oil-rich, war-torn, post-Soviet republic. M.E. Sharpe. σελίδες 18. ISBN 0-7656-0243-1.
- ↑ http://www.rasulzade.org/ME_Rasulzade_nin_Amerikanin_Sesinde_chixishi.mp3[νεκρός σύνδεσμος]
- ↑ National Bank of Azerbaijan Αρχειοθετήθηκε 2009-04-14 στο Wayback Machine.. National currency: 1000 manat Αρχειοθετήθηκε 2009-07-28 στο Wayback Machine.. – Retrieved on 24 March 2009.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Mahammad Amin Rasulzade στο Wikimedia Commons