Croesan
 Dyn mewn gwisg ystrydebol croesan ym Mhasiant Llanfair-ym-Muallt (1909). | |
| Enghraifft o'r canlynol | hen broffesiwn, stock character  |
|---|---|
| Math | diddanwr, digrifwr, jongleur |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Digrifwr a gedwid yn hanesyddol i adlonni teulu brenhinol neu lys brenhinol neu bendefigaidd yw croesan,[1] ysgentyn,[2] digrifwas,[3] neu ffŵl. Gellir olrhain gwreiddiau'r ffŵl yn ôl i'r Henfyd, ac mae rôl y digrifwr llys yn dyddio'n ôl i pharoaid yr Hen Aifft.
Daeth ffigur y croesan yn gymeriad pwysig mewn llên a theatr, gan esgor ar draddodiad o lenyddiaeth y ffŵl a flodeuai o'r 15g i'r 17g. Yn Lloegr, daeth y croesan yn gymeriad cyffredin ar y llwyfan yn oesoedd Elisabeth ac Iago, gan gynnwys comedïau, trasiedïau, a dramâu hanes William Shakespeare: Touchstone yn Bid Wrth Eich Bodd, Feste yn Nos Ystwyll, a'r cellweiriwr dienw yn King Lear. Cyhoeddodd yr actor digrif Robert Armin, a bortreadai nifer o ffyliaid Shakespeare, hanes o groesaniaid o'r enw Foole upon Foole.
Croesaniaid hanesyddol
[golygu | golygu cod]- Hitard (Edmwnt Ochr Haearn)
- Rahere (Harri I, brenin Lloegr)
- Martinet o Gasgwyn (Edward I, brenin Lloegr)
- John Scoggin (Edward IV, brenin Lloegr)
- Will Somers (Harri VIII, brenin Lloegr)
- Jeffrey Hudson (Siarl I, brenin Lloegr)
Croesaniaid mytholegol a ffuglennol
[golygu | golygu cod]- Till Eulenspiegel
- Puck neu Robin Goodfellow
- Patchface (A Song of Ice and Fire)
Gweler hefyd
[golygu | golygu cod]Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ croesan. Geiriadur Prifysgol Cymru. Adalwyd ar 23 Medi 2019.
- ↑ ysgentyn. Geiriadur Prifysgol Cymru. Adalwyd ar 23 Medi 2019.
- ↑ digrifwas. Geiriadur Prifysgol Cymru. Adalwyd ar 23 Medi 2019.
Darllen pellach
[golygu | golygu cod]- Sandra Billington, A Social History of the Fool (Brighton: The Harvester Press, 1984).
- Barbara Swain, Fools and Folly During the Middle Ages and the Renaissance (Efrog Newydd: Columbia University Press, 1932).
- Enid Welsford, The Fool: His Social and Literary History (1936).