جۆرج ئۆروێڵ
جۆرج ئۆروێڵ | |
|---|---|
 | |
| لەدایکبوون | ٢٦ی حوزەیرانی ١٩٠٣ |
| مەرگ | ٢١ی کانونی دووەمی ١٩٥٠ |
| نەتەوە | بەریتانی |
| پیشە | ڕۆژنامەنووس، ڕۆماننووس، نووسەری سیاسی |
| ھاوسەر | ئایلین ئۆشاغنێسی (١٩٣٥–١٩٤٥، مردنی ئەو) سۆنیا براونەڵ (١٩٤٩–١٩٥٠تا مردنی ئەم) |
| مناڵ(ەکان) | ڕیچارد ھێراتۆ بلێر |
| واژوو | |
 | |
ئێریک ئارتور بلێر، ناوە خوازراو: جۆرج ئۆروێڵ (لەدایکبووی ٢٦ی حوزەیرانی ١٩٠٣-٢١ی کانوونی دووەمی ١٩٥٠) ڕۆماننووس، وتارنووس، ڕۆژنامەنووس و ڕەخنەگر بوو. کارەکانی نیشان دەکرێن بە پەخشانی ڕوون و ئاشکرا، ھۆشیاری لەڕووی نادادپەروەریی کۆمەڵایەتی، دژایەتی کردنی تۆتالیتاریانیزم و، ھەروەھا پشتیگیریکردنێکی ئاشکرایانەی سۆسیالیزمی دیموکراتی.
ئۆڕوێڵ ڕەخنەی ئەدەبی و شیعر و چیرۆکی خەیاڵی و ھەروەھا (ڕۆژنامەوانیی وتووێژی- -polemical journalism)ی نووسیوە. ڕۆمانی ١٩٨٤ یەکێکە لە شاکارەکانی ئۆروێڵ کە لە ناو لیستی ١٠٠ کتێبی گەورەی سەدەی بیستەمدایە بەپێی ڕاپرسییەکی بی بی سی لە ساڵی ٢٠٠٣دا لەنێو ئەوانەی وەڵامی ڕاپرسییەکەی بی بی سییان دابووەوە.[١] دێڕی یەکەمی ئەم ڕۆمانە دەڵێت: «ڕۆژێکی ساردی ڕوناکی مانگی ٤ بوو کە کاتژمێرەکان ١٣یان نیشان دەدا». لەم شاکارەیدا ئۆروێڵ ھەندێ دەستەواژەی گرنگی ھێنایە ناو زمانی ئینگلیزی و ھزری گشتییەوە. وشەی ئۆروێڵی بەکار دێت بۆ سیستمێکی داپڵۆسێنەری ڕەھا و، ھەروەھا دەستەواژەکانی برا گەورە بۆ چاودێری دەوڵەت بەسەر خەڵکەوە، تاوانی بیر وەک چەوساندنەوەی خەڵک لەسەر ئازادیی بیروڕا، جووتبیر و پۆلیسی بیر[٢]
ژیان
[دەستکاری]سەرەتاکانی ژیان
[دەستکاری]ئێریک ئارسەر بلەیر لە ٢٥ی حوزەیرانی ١٩٠٣ لە مۆتیھاریی بیھار لە دایک بوو کە ناوچەیەک بوو لەو بەشەی ھیندستان کە بەریتانیا دەسەڵاتدار بوو تێیدا. باپیرە گەورەی، چارڵز بلەیر، پیاوێکی خانەدانی دەشتەکیی ناوچەی دۆرسێت بوو کە ھاوسەرگیریی لەگەڵ خاتوو ماری فەینی کچی ئێرلی ناوچەی وێستمۆرلاند کرد و، داھاتی بەروبوومی ھەبوو وەک خاوەنزەوی لە جامایکا. باپیری بە ناوی تۆماس ڕیچارد ئارسەر بلەیر قەشە بوو. ئێریک بلەیر وەسفی خێزانەکەی وەک «چینی خواروو - مامناوەندی – سەروو» کردووە.[٣]
باوکی، ڕیچارد وۆلمێسلی بلەیر، لە بەشی ئۆپیەم لە خزمەتگوزاریی مەدەنیی ھیندی کاری دەکرد. دایکی، ئیدا مابێل بلەیر (کچی لیمۆوزین)، لە مۆلمێن لە بۆرما گەورە بووە کە باوکە فەڕەنسییەکەی خەریکی کاری وەبەرھێنانی نامسۆگەر بوو. ئێریک دوو خوشکی ھەبوو: مارجۆری کە پێنج ساڵ لە خۆی گەورەتر بوو لەگەڵ ئاڤریل کە پێنج ساڵ لەخۆی بچووکتر بوو. کاتێک ئێریک تەمەنی ساڵێک بوو دایکی ئەوو ئاڤریلی برد بۆ ئینگلتەرا. خانووی بابوباپیرانی و ئەو خانووەش کە تێیدا لە دایک بوو لە مۆتیھاری وەک مۆنیومنێتێکی پارێزراو ڕاگەیەندرا کە سەنگی مێژوویی ھەیە.[٤]
ساڵی ١٩٠٤ ئیدا بلەیر لەگەڵ منداڵەکانی لە ھێنلی-ئۆن-تەیمس لە ئۆکسفۆردشایەر دەژیا. ئێریک بە یاوەریی دایک و خوشکەکانی پەروەردە کرا و، ئەم خێزانە جگە لە سەردانێکی کورت لە ناوەڕاستی ١٩٠٧ باوکی خۆیان نەبینیبوو تا ساڵی ١٩١٢. بیرەوەریی ڕۆژانەی دایکی لە ساڵی ١٩٠٥ وەسفی چالاکییە کۆمەڵایەتییەکان و حەز و ئارەزووی ھونەریی دەکرد.
ئێریک لە تەمەنی پێنج ساڵی نێردرایە قوتابخانەی دێر لە ھێنلی-ئۆن-تەیمس کە بە ھەمان شێوە مارجۆری خوشکیشی دەچووە ئەو قوتابخانەیە. قوتابخانەیەکی دێری کاتۆلیکی ڕۆمان بوو لەلایەن دێری ئورسولاینی فەڕەنسییەوە بەڕێوە دەبرا کە لە فەڕەنسا دوور خرابووە‌وە دوای ئەوەی خوێندنی کاسۆلیکی لە فەڕەنسا قەدەغە کرا لە ساڵی ١٩٠٣ بە ھۆکاری پەیوەندییەکانی درێیفوس. دایکی دەیویست بچێتە قوتابخانەی گشتی، بەڵام خێزانەکەی نەیاندەتوانی تێچووی خوێندنی بۆ دابین بکەن و، ئەویش پێویستی بە کورسی خوێندنی خۆڕایی بوو. برای ئیدا بلەیر، چارڵز لیمۆوزین، پێشنیاری قوتابخانەی سەینت سیپریانی بۆ کردن لە ئیستبۆرن لە سەسێکس. لیمۆوزین کە یاریزانێکی پیشەگەری گۆلف بوو شارەزای قوتابخانەکە و بەڕێوەبەرەکەی بوو لە ڕێگەی یانەی گۆلفی ئیستبۆرنی شاھانەوە کە چەندین خەڵاتی لە ساڵانی ١٩٠٣ و ١٩٠٤ بەدەست ھێنابوو. بەڕێوەبەرەکە ئامادەیی دەربڕیبوو کە یارمەتی بلەیر بدات تا کورسیی خوێندنی خۆڕایی بەدەست بھێنێت و ڕێگەیەکی دارایی تایبەتی ڕێک خستبوو کە ڕێگەی بە دایک و باوکی دەدا نیوەی کرێی خوێندنی بۆ بدەن. لە ئەیلولی ١٩١١ ئێریک چووە سەینت سیپریان. بۆ ماوەی پێنج ساڵی داھاتوو لە بەشەناوخۆیی قوتابخانەکەدا مایەوە و، تەنیا لە کاتی پشوودا دەگەڕایەوە ماڵەوە. لەو ماوەیەدا و لە کاتی کارکردنی بۆ بەشی خانەنیشینی، دایکی لە شەقامی ٢٣ی کرۆموێل کرێسێنت لە ئێرل کۆرت دەژیا. بلەیر ھیچ شتێکی دەربارەی کەمکردنەوەی تێچووی خوێندنەکەی نەدەزانی ھەرچەندە دواتر «ھەر زوو ئەوەی زانی کە لە ماڵێکی ھەژارترەوە ھاتووە». بلەیر ڕقی لە قوتابخانەکە بوو و، دوای چەندین ساڵ وتارێکی نووسی لەژێر ناوی «ئاوا، ئاوا بوو خۆشییەکان» کە دوای مردنیشی بڵاو کرایەوە، لەبارەی ئەو کاتەوەیە کە لەوێ بووە. لە سەینت سیپریان بلەیر بۆ یەکەمجار سیریل کۆنۆلی بینی کە بووە نووسەر. دوای چەندین ساڵ کۆنۆلی وەک سەرنووسەری ھۆریزۆن چەندین وتاری ئۆروێلی بڵاو کردەوە.[٥]
پێش جەنگی جیھانیی یەکەم، خێزانەکەی چوونە شیپلەیک لە ئۆکسفۆردشایر کە لەوێ ئێریک بووە ھاوڕێ لەگەڵ خێزانی بودیکۆن و بەتایبەتی لەگەڵ کچەکەیان بە ناوی جاسینسە. ئەو کاتەی کە یەکەمجار یەکتریان بینی، ئێریک لەسەر سەری وەستابوو لە نێو مەیداندا. کە لێیان پرسیبوو بۆ، گووتبووی: «زیاتر بەرچاو دەبی ئەگەر لەسەر سەر ڕابوەستی نەک لەسەر پێیەکانت». جاسینتە و ئێریک ھۆنراوەیان خوێندووەتەوە و نووسیووە، ھەروەھا خەونیان بەوەوە بینیوە کە ببن بە نووسەری بەناوبانگ. ئێریک گووتبووی کە دەکرێ کتێبێک لەسەر شێوازی (جیھانی خەیاڵاوی نوێ)ی ە.ج. وێلس بنووسێت. لەم ماوەیەدا خۆشیی لە تەقەکردن، ڕاوەماسی و سەیرکردنی باڵندەدا دەبینی لەگەڵ برا و خوشکی جاسینا.
لەو کاتەی بلەیر لە سیپریان بوو دوو ھۆنراوەی نووسی کە لە ھێنلی و ستانداردی باشوری ئۆکسفۆرد بڵاو کرانەوە. پلەی دووەمی بەدەستھێنا لە خەڵاتی مێژوویی ھارۆو، کارەکانی لەلایەن لیژنەی تاقیکردنەوەی دەرەکیی قوتابخانەکە ستایش کرابوون. ھەروەھا کورسی خوێندنی خۆڕایی لە وێلینگتۆن و ئێتۆن بەدەست ھێنا، بەڵام دانانی ناوی لە لیستی خوێندنی خۆڕایی ئێتۆن گەرەنتیی شوێنێکی نەدەدا و ڕاستەوخۆش بۆ بلەیر بەردەست نەبوو. بۆیە بڕیاری دا لە سەینت سیپریان بمێنێتەوە تا کانوونی یەکەمی ١٩١٦ تا ئەو کاتەی شوێنێک لە ئێتۆن بەردەست دەبێت.[٦]
لە مانگی کانوونی دووەم شوێنێکی لە وێلینگتۆن بۆ دابینکرا کە بۆ تێرمی بەھارە لەوێ مایەوە. لە مایسی ١٩١٧ شوێنێکی بۆ دابین کرا وەک توێژەری کینگ لە ئێتۆن. لەم ماوەیەدا خێزانەکەی لە چامەرس مۆل لە گەیت ھیل نۆتینگ دەژیان. بلەیر تا کانوونی یەکەمی ١٩٢١ لە ئێتۆن مایەوە لەو کاتەی کە لەنێوان تەمەنی ١٨ و ١٩ ساڵیدا بوو. ئۆروێل بە جاسینتای ھاوڕێی منداڵیی گووتبوو: «وێلینگتۆن دڕندانە بوو» بەڵام گووتبووشی کە ئەو «ئارەزووی لێیە و دڵی خۆشە» لە ئیتۆن. مامۆستا تایبەتەکەی ئا.س. ف گۆ بوو کە مامۆستای کۆلێژی ترینیتی بوو لە کامبریج کە دواتریش لەسەر پیشەکەی ئامۆژگاریی پێ دەبەخشی. بلەیر بۆ ماوەیەکی کورت زمانی فەڕەنسیی لەلایەن ئالدۆس ھەکسلیەوە خوێند. ستیڤن ڕونسیمان کە لە ئیتۆن لەگەڵ بلەیردا بوو تێبینیی کردبوو کە توانای زمانەوانیی ھەکسلییان بەرز نرخاندووە. سیریل کۆنۆلی بە دوای بلەیردا چوو بۆ ئیتۆن، بەڵام لەبەر ئەوەی لە قۆناغی جیاوازدا دەیانخوێند، پەیوەندییان بەیەکەوە نەبوو. بلەیر بەگوێرەی ئەنجامی تاقیکردنەوەکانی وا دەردەکەوێت کە گوێی بە خوێندن نەدابێت، بەڵام لەو کاتەی کە لە ئیتۆن بوو لەگەڵ ڕۆجەر میرۆنس کاری کردووە و، گۆڤاری کۆلێژیان بە ناوی «کاتەکانی دەنگدان» دەرکردووە. هەروەها، بەشداریی کردووە لە دەرکردنی بەرھەمی تر—ڕۆژەکانی کۆلێژو بەبڵ و سکویک—ھەروەھا بەشداریی کردووە لە گەیم وۆل ئیتۆن. ماڵەوە نەیانتوانی بۆ کۆلێژێکی تر بینێرن بەبێ ئەوەی کورسی خوێندنی خۆڕایی ھەبێت و بەھۆی ئەنجامە خراپەکانیشی گەیشتنە ئەو بڕوایەی کە ناتوانێت کورسییەکی تری خوێندن بباتەوە. ڕونسیمان تێبینیی ئەوەی کردبوو کە خۆشەویستیی بۆ ڕۆژھەڵات ھەیە و، خێزانەکەشی بڕیاریان دا کە پەیوەندی بە پۆلیسی ئیمپڕاتۆرییەوە بکات لە بەشی خزمەتگوزاریی پۆلیسی ھیندی. بۆ ئەم مەبەستە دەبوایە لە تاقیکردنەوەیەک دەربچێت. لە کانوونی یەکەمی ١٩٢١ ئیتۆنی جێ ھێشت و چووە لای باوکە خانەنشینکراوەکەی و دایکی و خوشکە بچووکەکەی، ئاڤریل، کە لە ھەمان ئەو مانگەدا ماڵیان گواستبووەوە بۆ شەقامی سترادبرۆک ٤٠ لە ساوسوۆلد لە شارۆچکەی سەفۆک کە ئەمە یەکەم خانوویان بوو و، دواتر سێ خانووی تریشیان ھەر لەم شارۆچکەیە گۆڕی. لەوێ بلەیر چووە ناوەندی ئامادەکاریی کرایگھێرت بۆ تاقیکردنەوە و لەوێ دەربارەی ئەدەبی کۆن، ئینگلیزی و، مێژوو پەرەی بە زانیارییەکانی دا . لە تاقیکردنەوەی داخڵبوون سەرکەوتوو بوو بە جۆرێک لە نێوان ٢٦ کەسدا، بە حەوتەم دەرچوو.[٧]
بەرھەمەکان
[دەستکاری]ڕۆمانەکان:
- ١٩٨٤
- کێلگەی ئاژەڵەکان
سەرچاوەکان
[دەستکاری]- ^ لیستی ۱٠٠ کتێبی سەدەی بیستەمی بی بی سی، دوا سەردان ۲٠. ۱۱. ۲٠۱۳
- ^ ئەو شاکارەی ئۆروێڵی لە ناوبرد، گاردیان، ۱٠/۵/۲٠۱۳. دواسەردان ۲٠/۱۱/۲٠۱۳
- ^ Crick، Bernard (2004). «Eric Arthur Blair [pseud. George Orwell] (1903–1950)». Oxford Dictionary of National Biography. Oxford, England, United Kingdom: Oxford University Press.
- ^ Orwell، George (February 1937). «8». The Road to Wigan Pier. Left Book Club. p. 1.
- ^ «The Indian Animal Farm where Orwell was born». BBC News. 11 August 2014.
{{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|date=(یارمەتی) - ^ «Renovation of British Author George Orwell's house in Motihari begins». IANS. news.biharprabha.com. لە ڕەسەنەکە لە ٢٩ی حوزەیرانی ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٦ی حوزەیرانی ٢٠١٤ ھێنراوە.
- ^ Bowker، Gordon. «George Orwell»: 21.
{{cite journal}}: بیرخستنەوەی journal پێویستی بە|journal=ھەیە (یارمەتی)
- ئەرشیڤی ئۆرێڵ لە زانکۆی UCL، دواسەردان ٢٠/١١/٢٠١٣
- Orwell, George (1968) [1958]. Bott, George. ed. Selected Writings. London: Heinemann. p. 103. ISBN 0-435-13675-5
دەروازەی ژیاننامە
دەروازەی شیعر
دەروازەی سیاسەت
دەروازەی شانشینی یەکگرتوو
دەروازەی فەڕەنسا
دەروازەی وێژە
دەروازەی سۆشیالیزم
دەروازەی ھیندستان
دەروازەی فەلسەفە
 |
کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە جۆرج ئۆروێڵ تێدایە. |
- ھەڵەکانی شێوازی سەرچاوەی ١: missing periodical
- جۆرج ئۆروێڵ
- ڕۆماننووسانی ئینگلیز
- مردووانی ١٩٥٠
- ڕۆژنامەوانانی ئینگلیز
- شاعیرانی ئینگلیز
- نووسەران بە زمانی فەڕەنسی
- مێژووناسانی فاشیزم
- لەدایکبووانی ١٩٠٣
- شاعیرانی سەدەی ٢٠ەم
- ڕەخنەگرانی مەسیحییەت
- ڕەخنەگرانی ئایینەکان
- ڕەخنەگرانی کڵێسەی کاتۆلیک
- نووسەرە مۆدێرنەکان
- فەیلەسووفانی ئەخلاق
- فەیلەسووفانی کلتوور
- فەیلەسووفانی پەروەردە
- فەیلەسووفەکانی بواری زانستی کۆمەڵایەتی
- فەیلەسووفە سیاسەتمەدارەکان
- فەیلەسووفە کۆمەڵایەتییەکان
- وتارنووسەکانی سەدەی ٢٠ەم
- فەیلەسووفانی زمان