Liberalizam

Liberalizam (latinski: liber; slobodan) je politička filozofija koja je zasnovana na idejama slobode i jednakosti. Dok klasični liberalizam ističe ulogu slobode, socijalni liberalizam ističe važnost jednakosti. Liberali se zalažu za široki spektar pogleda u zavisnosti od njihovog razumijevanja ovih načela, ali generalno oni podržavaju ideje i programe kao što su sloboda govora, sloboda štampe, sloboda vjeroispovjesti, slobodno tržište, građanska prava, demokratsko društvo, sekularna vlada, ravnopravnost spolova i međunarodna saradnja.

Liberalizam je prvi put postao jasan politički pokret tokom perioda prosvjetiteljstva, kada je postao popularan među filozofima i ekonomistima. Liberalizam je odbacio privilegovane društvene i političke norme putem nasljedstva, državnu religiju, apsolutnu monarhiju i Božansko pravo kraljeva. Filozof John Locke se smatra osnivačem liberalizma kao posebne filozofske tradicije. On je tvrdio da svaki čovjek ima prirodno pravo na život, slobodu i imovinu, te da vlast ne smije kršiti ta prava na osnovu društvenog ugovora. Liberali su se protivili tradicionalnom konzervativizmu i nastojali su zamijeniti apsolutizam demokratijom i vladavinom prava.

Istaknuti revolucionari Slavne revolucije, Američke revolucije i Francuske revolucije su koristili liberalnu filozofiju da bi opravdali oružano rušenje tiranijske vladavine. Liberalizam se nakon Francuske revolucije počeo brzo širiti. Zahvaljujući tome, u 19. stoljeću su osnovane mnoge liberalne vlade širom Evrope, Južne i Sjeverne Amerike. U tom periodu, dominantni ideološki protivnik klasičnog liberalizma je bio konzervativizam, fašizam i komunizam. Tokom 20. stoljeća, liberalne ideje su se proširile zahvaljujući pobjedama saveznika u oba svjetska rata. U Evropi i Sjevernoj Americi je socijalni liberalizam postao ključna komponenta u ekspanziji socijalnih država. Danas mnoge liberalne stranke imaju moć i utjecaj u cijelom svijetu.