Іаан (рымскі імператар)

Флавій Іаан
лац.: Flavius Iohannes
Партрэтны солід Іаана
Рымскі імператар 15 жніўня 423 года — 425
Папярэднік	Ганорый
Пераемнік	Валентыніян III
Нараджэнне	IV стагоддзе Аквілея, regional decentralization entity of Udine[d], Фрыулі-Венецыя-Джулія, Італія
Смерць	425(0425) Аквілея (Італія)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Флавій Іаан (лац.: Flavius Iohannes) — імператар-узурпатар прастола Заходняй Рымскай імперыі ў 423—425 гадах.

Біяграфія

Па паходжанню Іаан быў готам. У 423 годзе ён быў прызначаны прыміцэрыем натарыяў (лац.: primicerius notariorum) імператара Ганорыя. Пасля смерці Ганорыя 15 жніўня 423 года, яго пляменнік Феадосій II марудзіў з выбарам пераемніка. Тым часам у Рыме 15 жніўня 423 года Іаан абвясціў сябе імператарам пры падтрымцы таленавітых палкаводцаў Флавія Аэцыя і Касціна, а таксама правінцый Італіі, Галіі і Іспаніі.

Перад новым імператарам паўсталі сур'ёзныя праблемы. Гарнізон Арля паўстаў, забіўшы прэфекта рэзідэнцыі гальскага прэтара і пачаўшы абмеркаванне па выбары новага Аўгуста. Адначасова коміт Афрыкі Баніфацый не прызнаў Іаана, перашкодзіўшы пастаўцы збожжа ў Рым. Тады Іаан паслаў войскі, каб зняць Баніфацыя, але ў барацьбу ўмяшалася Усходняя Рымская імперыя (Візантыя). Паводле слоў Паўла Дыякана: «Тым часам Іаан, спрабуючы адваяваць Афрыку, якой авалодаў Баніфацый, аказаўся не ў сілах абараніць сам сябе». У той жа час спроба прымірэння з Феадосіем, скончылася няўдала і той прагнаў паслоў Іаана да Прапантыды. Тады ўсходні імператар прызначыў Цэзарам, а затым Аўгустам на Захадзе сына сястры Ганорыя Галы Плацыдзіі Валентыніяна III. Іаан зразумеў, што без вайны ён не ўтрымаецца на прастоле. Ён пасылае Аэцыя да гунаў прасіць дапамогі, а сам закрыўся ў Равене.

А ў той момант экспедыцыйныя войскі Усходняй імперыі пад камандаваннем вельмі таленавітага палкаводца Ардавура і яго сына Аспара адплылі з Фесалонікаў, але ў дарозе іх караблі раскідаў шторм, пасля чаго самога Ардавура, выкінутага на бераг каля Равены, узялі ў палон прыхільнікі Іаана. Але Аспар жа дайшоў да Аквілеі, а Іаан, замест таго, каб неадкладна выступіць супраць яго, вырашыў чакаць падыходу гунаў, якіх, як ён меркаваў, Аэцый прывядзе з Цэнтральнай Еўропы. Тым часам запалонены Ардавур займаўся тым, што схіляў военачальнікаў Іаана да здрады. Акрамя таго, яму ўдалося перадаць Аспару паведамленне з просьбай неадкладна наступаць. Войскі Аспара, праведзеныя праз балоты нейкім пастухом (як сцвярджалі пасля, ён быў самім ангелам Божым), без супраціўлення ўвайшлі ў Равену. Там Іаана арыштавалі і правялі ў Аквілею, дзе Гала Плацыдзія прысудзіла яго да смерці. Яму адсеклі правую кісць, пасадзілі на асла і ў такім відзе выставілі ў цырку. Затым у маі ці чэрвені 425 года ён быў забіты. Усе яго пастановы абвясцілі несапраўднымі.

Кароткае кіраванне Іаана было ахарактарызавана памяркоўнасцю да ўсіх рэлігій. Пракоп Кесарыйскі адклікаўся так пра Іаана:

Гэта быў чалавек рахманага нораву, адораны розумам, але ў той жа час здольны да рашучых дзеянняў.

.

У кіраванне Іаана ў Рыме была выпушчана невялікая партыя бронзавых манет з паведамленнем пра ўзыходжанне яго на прастол, а чаканка залатых манет выраблялася ў Равене. На іх прысутнічае не толькі выява Іаана, але і галава Фэадосія II у разліку на прызнанне яго прэтэнзій на прастол з боку ўсходніх улад.

Літаратура

• М. Грант. Римские императоры. Иоанн.
• Martindale J. R. Iohannes 6 // Prosopography of the Later Roman Empire / A. M. Jones, J. R. Martindale. — Cambridge University Press, 1980. — Vol. II: A.D. 395–527. — P. 594-595. — ISBN 0-521-20159-4 [2001 reprint].
• Hugh Elton. «Ioannes»Архівавана 16 ліпеня 2012.. from De Imperatoribus Romanis".