Іштван Бачкаі
| Іштван Бачкаі István Bocskai | |
| Князь Трансыльваніі | |
|---|---|
 | |
| Трансыльванскі князь | |
|
1605 — 1606 | |
| Папярэднік | Рудольф II |
| Наступнік | Жыгманд Ракоцы |
| Асабістыя зьвесткі | |
| Нарадзіўся | 1 студзеня 1557, |
| Памёр | 29 кастрычніка 1606, |
| Пахаваны | |
| Дынастыя | Бачкаі |
| Сужэнец | Ката Хадзьмашы[d] |
| Бацька | Дзьёрдзь Бачкаі |
| Маці | Крышціна Суліак |
Іштва́н Бачка́і (па-вугорску: Bocskai István; 1 студзеня 1557 году — 29 кастрычніка 1606 году) — вугорскі дваранін з Трансыльваніі, у 1604 – 1606 кіраўнік антыгабсбургскага паўстаньня ў Верхняй Вугоршчыне (сучасная Славаччына), у 1605—1606 князь Трансыльваніі.
Біяграфія
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Нарадзіўся ў Калашвары 1 студзеня 1557 году. Бочкай быў прадстаўніком старадаўняга вугорскага дваранскага роду Бачкаі. Быў сынам Дзьёрдзя Бачкаі і Крышціны Суліак.
Будучы канцлерам трансыльванскага князя Жыгмонда Баторыя, Іштван раіў яму заключыць саюз са Сьвяшчэннай Рымскай імпэрыяй замест падтрымкі Асманскай Турэччыны, і дзеля гэтага бываў з частымі дыпляматычнымі місіямі ў Празе і Вене. Пазьней адносіны яго з князем Жыгмандам сталі псавацца, і ў рэшце рэшт маёмасьць Іштвана была канфіскавана. Іштван стаў шукаць абароны ў Імпэрскім судзе ў 1599 годзе. Але пазьней ён стаў адчуваць да імпэрыі недавер, бо імпэратар Рудольф II спрабаваў пазбавіць Каралеўскую Вугоршчыну канстытуцыі, а пратэстантаў рэлігійных свабод. Асаблівую незадаволенасьць ён стаў праяўляць пасьля спусташэньня Трансыльваніі імпэрскімі гэнераламі Джорджыа Бастай і Джакама Белджаёза ў 1602 — 1604.
Дзеля захаваньня незалежнасьці сваёй краіны ён вырашыў скарыстацца дапамогай турак. У 1604 ён на чале гайдукоў разьбіў аўстрыйскія войскі ў бітве пры Альмошдзе і ўзяў Дэбрэцэн. У 1605 ён змог нэўтралізаваць спробы генэрала Джорджыё Басты стаць кіраўніком княства, і сам быў абраны саветам Трансыльваніі сваім князем. Пасьля таго турэцкі султан Ахмэд I адправіў да Іштвана амбасадара, які перадаў шыкоўную са мноствам каштоўных камянёў карону, зробленую ў Пэрсіі. Іштван адмовіўся ад каралеўскага тытула, але вырашыў скарыстацца турэцкай падтрымкай. Каб выратаваць вугорскія землі, якія знаходзяцца пад уладай Габсбургаў, эрцгэрцаг Мацьвей у абыход брата імпэратара Рудольфа II ўступіў у перамовы з Бачкаем, заключыўшы Венскі мір. Гэты сьвет гарантаваў канстытуцыйныя і рэлігійныя правы і прывілеі вугорцаў як у Каралеўскай Вугоршчыне, так і ў Трансыльваніі. Іштван быў афіцыйна прызнаны Габсбургамі як паўнапраўны кіраўнік Трансыльваніі.
Новаму князю аўстрыйцы саступілі фартэцыю Такай і вобласьці Бераг, Шатмар і Вугоча, але яны павінны былі быць вернутыя Аўстрыі пасьля сьмерці Іштвана. Адначасова з туркамі быў заключаны Жытватароцкі мір. Але дыпляматычны трыюмф Іштвана працягваўся ўсяго некалькі месяцаў. 29 сьнежня 1606 году князь быў атручаны ўласным канцлерам Міхаем Катэям, якога пазьней забілі прыхільнікі Бачкая на рынку гораду Кошыцэ.
Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ а б Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (фр.): плятформа адкрытых зьвестак — 2011.
- ^ а б в Deutsche Nationalbibliothek Record #118512242 // Gemeinsame Normdatei (ням.) — 2012—2016.
- ^ а б Istvan Bocskay // Encyclopædia Britannica (анг.)
- ^ а б István (Stephan) Bocskay // Энцыкляпэдыя Бракгаўза (ням.)
- ^ а б Архіў прыгожых мастацтваў — 2003.