Taciklər

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Taciklər
tac. Тоҷик, dəri تاجيک
Ümumi sayı
18-25 mln (2020)[1]
Yaşadığı ərazilər
Əfqanıstan Əfqanıstan 9,5 mln.[2] (2020)
Tacikistan Tacikistan 7,54 mln. (2020)
Özbəkistan Özbəkistan 1,502,919[3] (2016)
İran İran 0,438 mln. (2012)[4]
Rusiya Rusiya 0,2 mln. (2010)
Almaniya Almaniya 0,09 mln. (2005)[5]
Qırğızıstan Qırğızıstan 0,048 mln. (2012)
Çin ÇXR 0,051 mln. (2010)[6]
Kanada Kanada 0,016 mln. (2006)[7]
Ukrayna Ukrayna 0,004 (2001)
ABŞ ABŞ 0,0009 (2000)[8]
Dili

Tacik dili, Fars dili

Dini

İslam

Qohum xalqlar

İrandilli xalqlar, Uyğurlar

Taciklər (tac. Тоҷик, dəri تاجيک) — Tacikistanda, İranda, Əfqanıstanda və Özbəkistanda kompakt halda yaşayan xalq. Tərkibinə 10 etnik qrup daxildir və sayları təxminən 18–25 milyon nəfərdir.[9]

Məskunlaşma və sayları

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Əfqanıstanda

[redaktə | mənbəni redaktə et]
border=none Əsas məqalə: Əfqanıstan əhalisi

5 iyun — 5 iyul 1979-cu il ümumölkə əhali siyahıyaalınmasına əsasən Əfqanıstan əhalisi 15.6 milyon[10] nəfər olmuş, onun 3.5 milyon[11] nəfərini taciklər təşkil etmişdir.

MKİ-nin 2012-ci ilin iyul ayına olan məlumatına əsasən 30.419.928 nəfərlik Əfqanıstan əhalisinin 27 %-i, yəni təxminən 8.213 milyon nəfəri etnik taciklərdən ibarətdir.[12] Britannika Ensiklopediyasına əsasən taciklər Əfqanıstan əhalisinin 20 %-ni təşkil edirlər.[13] Əfqanıstan İslam Respublikasının Mərkəzi Statistika Təşkilatının məlumatlarına əsasən 2012-ci ilin əvvəlinə ölkə əhalisinin cəmi sayının 25.500.100 nəfər olduğu ehtimal edilir.[14] MKİ-nin və Britannika Ensiklopediyasının Əfqanıstanda taciklərin ümumi əhali içərisindəki nisbətinə dair verdiyi məlumatlar və Əfqanıstan İslam Respublikasının Mərkəzi Statistika Təşkilatının 2012-ci ilin əvvəlinə olan Əfqanıstanın ümumi əhalisi haqqında verdiyi məlumatlar nəzərə alınarsa, bu ölkədə ən az 5.1 milyon nəfər, ən çoxu isə 6.885 milyon nəfər tacik yaşadığı ehtimal olunur.

Tacikistanda

[redaktə | mənbəni redaktə et]
border=none Əsas məqalə: Tacikistan əhalisi

21–30 sentyabr 2010-cu il ümumtacikistan əhali siyahıyaalınmasına əsasən 7.564.502 nəfər olan ölkə əhalisinin 6.373.834 nəfəri və ya 84,26 %-i etnik taciklərdən ibarətdir.[15] Tacikistan Respublikasının Prezidenti yanında Tacikistan Statistika Agentliyinin təqdim etdiyi rəsmi məlumatlara əsasən Tacikistan əhalisi 1 yanvar 2012-ci il tarixinə 7.800.500[16], 5 fevral 2013-cü il tarixinə isə 8 milyon nəfərdir.[17] Taciklərin Tacikistan əhalisi içərisindəki 2010-ci il siyahıyaalınması zamanı müəyyən edilmiş nisbəti əsas götürülərsə 2013-cü ilin fevral ayına Tacikistanda 6.74 milyon tacik yaşamaqdadır.

Özbəkistanda

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Özbəkistanda Taciklər
border=none Əsas məqalə: Özbəkistan əhalisi

"Açıq cəmiyyət" İnstitutu Arxivləşdirilib 2013-02-22 at the Wayback Machine nun (ing. Open Society Foundations) maliyyə dəstəyi ilə hazırlanmış və 2002-ci ildə çap olunmuş, 2000-ci ilə aid məlumatları əks etdirən 452 səhifəlik "Özbəkistanın etnik atlası" kitabının Taciklər kiçik başlığında (səhifə 195–202) verilən məlumata əsasən 24.430.192 nəfərlik Özbəkistan əhalisinin 1.165.713 nəfəri və ya 4,77 %-i taciklərdən ibarətdir. 1 yanvar 2013-ci il tarixinə olan rəsmi məlumata əsasən Özbəkistan Respublikasının əhalisi 29994.6 min nəfər olmuşdur.[18][19] Əgər taciklərin ümumi ölkə əhalisi içərisindəki nisbəti 2000-ci ildəki vəziyyətinə uyğun qəbul edilərsə 2013-cü ilin əvvəlinə Özbəkistanda təxminən 1.431 milyon tacik əsilli əhali yaşamaqdadır.

İranda

[redaktə | mənbəni redaktə et]
border=none Əsas məqalə: İran əhalisi

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Qaçqınlar üzrə Ali Komissarı (ing. United Nations High Commissioner for Refugees - UNHCR) yanında Əcnəbilər və Xarici İmmiqrantlarla İşlər Bürosunun (ing. Bureau for Aliens and Foreign Immigrant Affairs - BAFIA) məlumatlarına əsasən 2006-cı il ümumiran əhali siyahıyaalınmasının yekunlarına görə İranda yaşayan və rəsmən qeydiyyatda olan Əfqanıstan vətəndaşı qaçqınların ümumi sayı 1.211.171 nəfər olmuş, onların 39 %-ni etnik həzaralar, 22 %-ni etnik taciklər, 9 %-ni etnik puştunlar, 10 %-ni isə digər (əsasən türkmənlərə, özbəklərə və bəluclara) etnik qruplara mənsub insanlar təşkil etmişdir.[20]

Rusiyada

[redaktə | mənbəni redaktə et]

14–25 oktyabr 2010-cu il əhali siyahıyaalınmasına əsasən Rusiya FR-da 200.303 nəfər etnik tacik yaşamaqdadır.[21]

Qırğızıstanda

[redaktə | mənbəni redaktə et]
border=none Əsas məqalə: Qırğızıstan əhalisi

1 yanvar 2012-ci il tarixinə olan rəsmi məlumata əsasən Qırğızıstannın 5.551.888 nəfər əhalisinin 48.033 nəfəri etnik taciklərdən ibarətdir.[22]

Almaniyada

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Almaniya Federativ Respublikası İqtisadi əməkdaşlıq və İnkişaf Nazirliyinin (alm. Bundesministerium für wirtschaftliche Zusammenarbeit und Entwicklung‎) 2005-ci ilin əvvəlinə olan məlumatlarına əsasən AFR-da təxminən 100 min nəfər Əfqanıstan kökənli əhali yaşayır. Onlar Əfqanıstan və AFR vətəndaşlarıdır. Almaniya Federal Statistika Ofisinin (alm. Statistisches Bundesamt‎, qısa: alm. Destatis‎) 31 dekabr 2004-cü il tarixinə olan məlumatlara əsasən AFR-də yaşayan Əfqanıstan vətəndaşlarının sayı 57.933 nəfərdir (31.321 nəfəri kişilər, 26.612 nəfəri qadınlar).[23] Onlardan 7.476 nəfəri AFR-də, 50.457 nəfəri isə digər ölkələrdə doğulmuşdur.[23]

Ukraynada

[redaktə | mənbəni redaktə et]

5–14 dekabr 2001-c il siyahıyaalınmasına əsasən Ukraynanın 48.240.902 nəfərlik əhalisinin 4.255 nəfərini etnik taciklər təşkil edir.[24]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 8,776 mln Arxivləşdirilib 2013-10-05 at the Wayback Machine+7,234 mln Arxivləşdirilib 2013-08-06 at the Wayback Machine
  2. ↑ Country Factfiles. — Afghanistan, page 153. // Atlas. Fourth Edition. Editors: Ben Hoare, Margaret Parrish. Publisher: Jonathan Metcalf. First published in Great Britain in 2001 by Dorling Kindersley Limited. London: Dorling Kindersley, 2010, 432 pages. ISBN 9781405350396 "Population: 28.1 million Religions: Sunni Muslim 84%, Shi'a Muslim 15%, other 1% Ethnic Mix: Pashtun 38%, Tajik 25%, Hazara 19%, Uzbek, Turkmen, other 18%"
  3. ↑ Özbekistan devletinin 1989 yılındaki verilerine göre Özbekistan nüfusunun [1] Arxivləşdirilib 2010-03-16 at the Wayback Machine 4,7%-ni taciklər təşkil edir və 2016-cı ildə Özbəkistan əhalisi [2] Arxivləşdirilib 2016-12-30 at the Wayback Machine 31,977,000 nəfərdir. Bu məlumatlara görə Özbəkistanda təxminən 1 milyon 502 min 919 tacik yaşayır.
  4. ↑ Joshua Project - Ethnic People Groups of Iran Arxivləşdirilib 2012-11-13 at the Wayback Machine
  5. ↑ GTZ: Migration and development – Afghans in Germany Arxivləşdirilib 2007-09-27 at the Wayback Machine: estimate for Tajiks based on total of 100,000 Afghans in Germany.
  6. ↑ 中华人民共和国国家统计局: 2-1 全国各民族分年龄、性别的人口 Arxivləşdirilib 2015-09-24 at the Wayback Machine
  7. ↑ This figure only includes Tajiks from Afghanistan. The population of people with descent from Afghanistan in Canada is 48,090 according to Canada's 2006 Census.. Tajiks make up an estimated 33% of the population of Afghanistan. The Tajik population in Canada is estimated form these two figures. Ethnic origins, 2006 counts, for Canada Arxivləşdirilib 2013-07-23 at the Wayback Machine.
  8. ↑ "First, Second, and Total Responses to the Ancestry Question by Detailed Ancestry Code: 2000". 2017-01-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-03-05.
  9. ↑ 8,776 mln Arxivləşdirilib 2013-10-05 at the Wayback Machine+7,234 mln Arxivləşdirilib 2013-08-06 at the Wayback Machine
  10. ↑ "Afghanistan's Web Site: Afghanistan (The last official census in Afghanistan was in 1979, when the population registered at 15,551,358.)". 2009-03-30 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-03-07.
  11. ↑ Minority Rights Group International (MRG): Afghanistan: Minorities, Conflict and the Search for Peace Arxivləşdirilib 2013-07-19 at the Wayback Machine
  12. ↑ Central Intelligence Agency — CİA — The World Factbook: South Asia :: Afghanistan Arxivləşdirilib 2016-07-09 at the Wayback Machine
  13. ↑ Tajik (people) Arxivləşdirilib 2011-11-25 at the Wayback Machine — Britannica Online Encyclopedia
  14. ↑ Central Statistics Organization of Afghanistan (CSO) :Settled Population of Afghanistan by Civil Division, Urban, Rural and Sex 2012–13 Arxivləşdirilib 2012-09-18 at the Wayback Machine
  15. ↑ Сайти расмии Агентии омори назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон: Ҷилди 3. Ҳайати миллӣ ва донистани забонҳо, шаҳрвандии аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон Arxivləşdirilib 2017-01-13 at the Wayback Machine
  16. ↑ Сайти расмии Агентии омори назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон: Шумораи аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҳолати 1 январи соли 2012 Arxivləşdirilib 2012-10-14 at the Wayback Machine
  17. ↑ Сайти расмии Агентии омори назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон: Навигарӣ: Агентии омори назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон корҳои бозҳисокунии аҳолиро оид ба муайян намудани санаи таваллуди 8 миллионаи аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ба анҷом расонид Arxivləşdirilib 2013-04-20 at the Wayback Machine
  18. ↑ Uluslararası "TÜRKEL" Gazetesi: Численность постоянного населения составила 29,994 млн. человек Arxivləşdirilib 2022-03-27 at the Wayback Machine---yayınlanma tarihi: 22 şubat 2013
  19. ↑ Посольство Республики Узбекистан в Кыргызстане: Численность постоянного населения составила 29,994 млн. человек Arxivləşdirilib 2014-08-14 at the Wayback Machine Источник: газета UzDaily: Численность постоянного населения составила 29,994 млн. человек Arxivləşdirilib 2016-08-23 at the Wayback Machine
  20. ↑ Encyclopædia Iranica :AFGHANISTAN xiv. AFGHAN REFUGEES IN IRAN Arxivləşdirilib 2022-05-17 at the Wayback Machine
  21. ↑ Портал "Всероссийская перепись населения 2010 года" — Окончательные итоги Всероссийской переписи населения 2010 года :Национальный состав населения Российской Федерации Arxivləşdirilib 2013-12-04 at the Wayback Machine
  22. ↑ Национальный статистический комитет Кыргызской Республики: 5.01.00.03 Национальный состав населения Arxivləşdirilib 2013-11-13 at the Wayback Machine
  23. ↑ 1 2 Deutsche Gesellschaft für Technische Zusammenarbeit Arxivləşdirilib 2022-08-10 at the Wayback Machine (Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit Arxivləşdirilib 2022-08-14 at the Wayback Machine): Egyptian, Afghan, and Serbian diaspora communities in Germany: How do they contribute to their country of origin?
  24. ↑ Population statistics of Eastern Europe: Ethnic composition of Ukraine 2001 Arxivləşdirilib 2012-05-26 at Archive.today
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Taciklər&oldid=7291456"