Геральдычны шлем
Шлем[1][2], прылбіца[1][3], або гелм[2] (фр.: le casque) — адзін з элементаў герба, упрыгажэнне гербавага шчыта. Уяўляе сабой выяву часткі ўзбраення, назначэнне якой — ахова галавы і шыі рыцара. На шлеме змяшчаецца бурэлет, карона, клейнод.
Шлемы бываюць закрытыя і адкрытыя. На шчыце знаходзіцца пасярэдзіне[2]. Шлем, павернуты направа, сведчыць аб старажытнасці герба альбо рода яго ўладальніка[3], з XV ст. шлемы сталі рабіць павернутымі да гледача[2].
Калі на шчыце сустракаюцца два шлемы і болей (але абавязкова парамі), тады іх краты павінны быць павернуты адзін да аднаго. Калі іх тры — сярэдні шлем павернуты проста, а тыя, што па баках, павінны быць павернуты кратамі да яго[2].
Тэрмін
[правіць | правіць зыходнік]На думку геральдыста Аляксея Шаланды тэрмін «прылбіца», уведзены А. Цітовым, наўрад ці ён можа задаволіць айчынных геральдыстаў, не зусім удалым ён таксама лічыць тэрмін «шолам». Паводле беларускіх слоўнікаў другой паловы XVI — першай паловы XVII ст., у слова «шлем» было некалькі адпаведнікаў: «прилбица», «мисюрка», «шишак». Апошнім варыянтам, «шишак», карыстаўся ў першай палове XVII ст. аўтар геральдычнага трактата князь Ю. А. Ябланоўскі[2].
Набольш шырока ў шляхецкай геральдыцы Вялікага Княства Літоўскага выкарыстоўваўся іншы тэрмін — «гелм». Ён паходзіў ад нямецкага слова «helm», якое трапіла спачатку ў Польшчу і замацавалася там у форме «hełm», а пазней перайшло ў беларускую мову[2].
Віды шлемаў
[правіць | правіць зыходнік]Адрозніваюць шлемы:
- шлем імператара і каралёў — залаты адкрыты шлем без кратаў[2];
- у прынцаў крыві, герцагаў і вялікіх князёў — адкрыты срэбраны шлем[2];
- У маркізаў — закрыты срэбраны шлем[2];
- У графаў — срэбраны шлем з дзевяццю крацінамі, павернуты на тры чвэрці[2];
- У баронаў — срэбраны шлем з сямю крацінамі, павернуты на тры чвэрці;
- у старажытнай шляхты — срэбраны шлем з сямю крацінамі, павернуты ў профіль[2];
- у набілітаванай шляхты — срэбраны шлем з амаль апушчанымі кратамі, павернуты ў правы бок і профіль[2];
- у незаконнанароджаных — срэбраны шлем з апушчанымі кратамі, павернуты проста[2].
-
Шлем прынца каралеўскай крыві -
Шлем герцага -
Шлем маркіза -
Шлем графа -
Шлем барона -
Шлем набілітаванага шляхціча -
Шлем незаконнанароджанага
 | У іншым моўным раздзеле ёсць паўнейшы артыкул Helmet (heraldry)(англ.) |
Зноскі
- ↑ а б Герб. Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 5: Гальцы — Дагон / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1997. — Т. 5. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0090-0 (т. 5).
- ↑ а б в г д е ё ж з і к л м н Аляксей Шаланда. Таямнічы свет беларускіх гербаў: Шляхецкая геральдыка Вялікага княства Літоўскага. — Мінск: Янушкевіч. — 220 с., [12] л. іл. с. — ISBN 978-985-90346-1-9.
- ↑ а б Цітоў А. К. Геральдыка Беларусі. — Мн.: МФЦП, 2010.— 144 с.: іл. ISBN 978-985-454-500-4.
Спасылкі
[правіць | правіць зыходнік]
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Геральдычны шлем
Слоўнікі і энцыклапедыі |
|---|
