Казань

Казань
Герб[d]	Сцяг[d]
Краіна	Расія
Каардынаты	55°47′27″ пн. ш. 49°06′52″ у. д.HGЯO
Кіраўнік	İlsur Mätşin[d]
Заснаваны	1005
Першая згадка	1391
Плошча	425,3 км²;
Вышыня цэнтра	60 м
Водныя аб’екты	Волга і Казанка (прыток Волгі)
Насельніцтва	▲1 259 173 чал. (2022);
Часавы пояс	UTC+03:00
Тэлефонны код	843
Паштовыя індэксы	420000–420999
Афіцыйны сайт	kzn.ru (руск.) (англ.) (татар.)
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Казань (руск.: Казань, татар.: Казан, Qazan) — горад у Расіі, сталіца Татарстана. Заснаваны ў 1005 годзе. Размешчаны на сутоку рэк Волгі і Казанкі. Плошча — 425,3 км², насельніцтва — 1 257 391 жыхароў (2020), прыкладна 1,6 мільёна жыхароў у гарадской агламерацыі. Казань — пяты па велічыні горад Расіі і самы густанаселены горад на рацэ Волзе, а таксама ў Прыволжскай федэральнай акрузе.

Гісторыя

У 1438 годзе Казань стала сталіцай Казанскага ханства. У 1552 годзе Казань была захоплена Іванам Грозным і ўвайшла ў склад Рускага царства. Горад быў захоплены і ў значнай ступені разбураны падчас Пугачоўскага паўстання 1773—1775 гадоў, але пазней адноўлены падчас праўлення Кацярыны II. У наступныя стагоддзі Казань ператварылася ў буйны прамысловы, культурны і рэлігійны цэнтр Расіі. Пасля ўтварэння Савецкага Саюза Казань стала сталіцай Татарскай АССР. Пасля распаду Савецкага Саюза Казань засталася сталіцай Рэспублікі Татарстан.

У 1924 годзе ў горадзе дзейнічала Беларускае студэнцкае зямляцтва.

Насельніцтва

Статыстыка колькасці насельніцтва з 1557 па 2022

Год	Колькасць
1557	7 000 ± 500
1800	40 000 ± 5 000
1811	53 900 ± 50
1840	41 300 ± 50
1856	56 300 ± 50
1858	61 000 ± 500
1863	63 100 ± 100
1897	130 000 ± 1 000
1907	161 000 ± 1 000
1914	194 200 ± 100
1917	206 562
1920	146 495
1923	157 600 ± 100
1926	179 000 ± 0
1934	200 900 ± 0
1939	398 014

Год	Колькасць
1956	565 000 ± 1 000
1959	646 806
1962	711 000 ± 1 000
1964	742 000 ± 1 000
1966	804 000 ± 1 000
1967	821 000 ± 1 000
1970	868 537
1973	919 000 ± 0
1975	959 000 ± 0
1976	959 000 ± 0
1979	992 675
1982	1 023 000 ± 1 000
1985	1 051 000 ± 1 000
1986	1 060 000 ± 1 000
1987	1 068 000 ± 1 000
1989	1 094 378

Год	Колькасць
1990	1 094 000 ± 1 000
1991	1 105 000
1992	1 104 000 ± 1 000
1993	1 098 000 ± 1 000
1994	1 092 000 ± 1 000
1995	1 076 000 ± 1 000
1996	1 076 000 ± 1 000
1997	1 085 000 ± 1 000
1998	1 078 000 ± 1 000
1999	1 100 800 ± 100
2000	1 101 000 ± 1 000
2001	1 090 200 ± 100
2002	1 105 289
2003	1 105 300 ± 100
2004	1 105 300 ± 100
2005	1 110 000 ± 1 000

Год	Колькасць
2006	1 112 700 ± 100
2007	1 116 000 ± 1 000
2008	1 120 238
2009	1 130 717
2010	1 143 535
2011	1 145 424
2012	1 161 308
2013	1 176 187
2014	1 190 850
2015	1 205 651
2016	1 216 965
2017	1 231 878
2018	1 243 500	^[1]
2019	1 251 969	^[2]
2020	1 257 391	^[3]
2022	1 259 173

Тэатры

Музеі

Транспарт

Славутасці

Гарады-пабрацімы

Анталья, Турцыя
Астана, Казахстан
Астрахань, Расія (1997)
Браян, ЗША
Браўншвайг, Германія (5 кастрычніка 1988)^[4]
Верона, Італія^[5]
Джыда, Саудаўская Аравія
Каледж-Стэйшн^[d], ЗША
Краснаярск, Расія (2001)
Стамбул, Турцыя
Урбіна, Італія
Хайдарабад, Індыя
Чалябінск, Расія (2002)^[6]
Юрмала, Латвія

Вядомыя асобы

Васіль Паўлавіч Аксёнаў (1932—2009) — пісьменнік, сцэнарыст, кінадраматург
Таццяна Іванаўна Аляксеева (1928—2007) — савецкі і расійскі антраполаг.
Аляксандр Рыгоравіч Вальфовіч (нар. 1967) — беларускі ваенны дзеяч.
Сахібжамал Гізатуліна-Волжская — татарская актрыса.
Дзмітрый Давыдавіч Грыншпан (нар. 1948) — беларускі спецыяліст у галіне хіміі высокамалекулярных злучэнняў і фізічнай хіміі.
Аляксандр Абрамавіч Грэйман (1899—1970) — вучоны ў галіне хірургіі, доктар медыцынскіх навук, прафесар^[7].
МакSим (Марына Сяргееўна Абросімава; нар. 1983) — расійская спявачка, аўтар і музыкальны прадзюсар
Ігар Васільевіч Карпаў (нар. 1946) — беларускі архітэктар.
Аляксандр Васільевіч Кірсанаў (1898—1994) — Герой Савецкага Саюза.
Барыс Канстанцінавіч Клімаў (1889—1953) — вучоны ў галіне арганічнай хіміі, доктар хімічных навук, член-карэспандэнт Акадэміі навук БССР^[8]
Марына Іванаўна Лягенчанка (нар. 1925) — вучоны ў галіне педыятрыі, доктар медыцынскіх навук, Заслужаны ўрач БССР^[9]
Валерый Багавеевіч Садыкаў (нар. 1940) — беларускі архітэктар.
Віктар Андрэевіч Скумін (нар. 1948) — вучоны, літаратар, доктар медыцынскіх навук, прафесар
Габдула Тукай — татарскі паэт, перакладчык
Таццяна Міхайлаўна Шамава (нар. 1963) — беларускі ўрач-неўролаг.

Зноскі

↑ 26. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года — Federal State Statistics Service. Праверана 23 студзеня 2019.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2624680"></a>
↑ http://tatstat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/tatstat/resources/64ec280049620f14a900ff3fbd401489/МОчисл2019.pdf
↑ https://web.archive.org/web/20200822004543/https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/CcG8qBhP/mun_obr2020.rar
↑ https://www.braunschweig.de/leben/stadtportraet/partnerstaedte/kasan.php
↑ https://www.comune.verona.it/nqcontent.cfm?a_id=5485
↑ https://www.cheladmin.ru/ru/gorod-chelyabinsk/goroda-pobratimy/kazan-respublika-tatarstan
↑ Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 5: Гальцы — Дагон / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1997. — Т. 5. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0090-0 (т. 5).
↑ Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 8: Канто — Кулі / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1999. — Т. 8. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0144-3 (т. 8). — С. 341.
↑ Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 9: Кулібін — Малаіта / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1999. — Т. 9. — С. 419.

[_b58ef8497511dca6-1] 26. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года — Federal State Statistics Service. Праверана 23 студзеня 2019.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2624680"></a>

[_5893a2cb3d05aa38-2] ttp://tatstat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/tatstat/resources/64ec280049620f14a900ff3fbd401489/МОчисл2019.pdf

[_b0702ecae34b55f4-3] ttps://web.archive.org/web/20200822004543/https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/CcG8qBhP/mun_obr2020.rar

[_0e2ad030c7819a90-4] ttps://www.braunschweig.de/leben/stadtportraet/partnerstaedte/kasan.php

[_98cd2c522aaf4902-5] ttps://www.comune.verona.it/nqcontent.cfm?a_id=5485

[_b018d90d53b0c9e0-6] ttps://www.cheladmin.ru/ru/gorod-chelyabinsk/goroda-pobratimy/kazan-respublika-tatarstan

[БЭ5-7] Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 5: Гальцы — Дагон / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1997. — Т. 5. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0090-0 (т. 5).

[БЭ8-8] Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 8: Канто — Кулі / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1999. — Т. 8. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0144-3 (т. 8). — С. 341.

[0-9] Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 9: Кулібін — Малаіта / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1999. — Т. 9. — С. 419.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

Татарстан
Раёны	Агрызскі Азнакаеўскі Аксубаеўскі Актанышскі Алькееўскі Альмецьеўскі Аляксееўскі Апастаўскі Арскі Атнінскі Балтасінскі Баўлінскі Бугульмінскі Буінскі Верхнеўслонскі Высакагорскі Дражжаноўскі Заінскі Зеленадольскі Кайбіцкі Камска-Усцьінскі Кукмарскі Лаішаўскі Ленінагорскі Мамадышскі Мендзялееўскі Мензялінскі Муслюмаўскі Ніжнякамскі Новашашмінскі Нурлацкі Пестрачынскі Рыбна-Слабодскі Сабінскі Сарманаўскі Спаскі Тукаеўскі Цюлячынскі Цяцюшскі Чарамшанскі Чыстапальскі Ютазінскі Ялабужскі
Гарады	Агрыз Азнакаева Альмецьеўск Арск Баўлы Болгар Бугульма Буінск Заінск Зеленадольск Інаполіс Казань Кукмар Лаішава Ленінагорск Мамадыш Мендзялееўск Мензялінск Набярэжныя Чаўны Ніжнякамск Нурлат Цецюшы Чыстапаль Ялабуга
Пгт	Аксубаева Акцюбінскі Аляксееўскае Апастава Багатыя Сабы Балтасі Васільева Джаліль Камскае Вусце Камскія Паляны Карабаш Куйбышаўскі Затон Ніжнія Вязавыя Ніжняя Мактама Рыбная Слабада Урусу Ценішава
Сёлы — цэнтры раёнаў	Актаныш Базарныя Матакі Верхні Услон Вялікая Атня Вялікія Кайбіцы Муслюмава Новашашмінск Пестрацы Сарманава Старае Дражжаное Цюлячы Чарамшан