1925
1925 (MCMXXV) waor e gewoen jaor wat begós op 'nen donderdag op de Gregoriaanse kalender.
Gebäörtenisse
[bewirk | brón bewèrke]
nuje leijer van de Chinese Volkspartiej.
- 16 jannewarie – Sjtalin óntsjleit Leon Trotski es volkscommissaris van defensie.
- 12 miert – Sun-Yat-sen, de leijer van de Chinese Volkspartiej euverleijt en wirt opgevolg door generaal Tjian Kai-Sjek.
- 18 miert - 't wassebeeldemuseum van Madame Tussauds in Londe brend gans aaf.
- 23 miert – De Amerikaanse Sjtaat Tennessee verbeejt ’t óngerwieze van de Evolutietheorie.
- 3 april - De regeringe van Nederlandj en Belsj kómme euverein, óm door 't grave van ein Moerdiekkanaal de Sjelde baeter te óntsjlute.
- 25 april – Veldmaarsjalk Von Hindenburg wirt gekaoze tot president van Duutsjlandj.
- 1 mei – Cyprus wirt ein Èngelsje kolonie.
- 11 juli - Op ein deils ónverhard circuit biej Rolde wirt de eësjte TT van Asse verreje, georganiseerd door de Motorclub Asse en ómsjtreke. De 500 cc motore haole ein gemiddelde sjnelheid van 90 km/u.
- 18 juli - In Duutsjlandj verschijnt het boek Mein Kampf door Adolf Hitler.
- 26 juli - De Belsj André Massaux vestig ein nuuj waereldrecord zjweefvlege (doervluch) door 10u 41min in de lóch te blieve.
- 4 augustus - Beëdiging van 't eësjte kabinèt-Colijn.
- 10 augustus - 't Gelderse sjtedje Borculo wirt door eine cycloon verrinneweert.
- 16 augustus – Premieère van de film The Goldrush van Charles Chaplin.
- 16 september - Oprichting Rotterdamse hockeyclub HC Rotterdam.
- 16 oktober – Groat-Brittannië, Frankriek, Duutsjlandj, Italië en Belsj teikene 't Verdraag van Locarno, womèt wirt vasgelag dat dees lènj de óngerlinge vrede zulle handjhave.
- 18 oktober - In 't Haagse Zuiderpark wirt 't ADOsjtadion in gebruuk genómme.
- 30 oktober - John Baird sjut in Londe de eësjte tv-beelde.
- 1 november - Robert Millikan bewies 't besjtaon van kosmische sjtraling.
- 1 november - Oprichting van de VARA.
- 10 november - Nach van Kersten: 't 1e kabinèt-Colijn vilt euver 't gezantsjap biej de Paus.
- 14 november – In Paries wirt de eësjte surrealistische tentoansjtèlling gehawte mèt werke van Pablo Picasso en Paul Klee.
- 3 december - Dr. P.H. Ritter jr. hilt zien eësjte bookbesjpraeking veur de Hilversumsche Draadlooze Omroep.
- 10 december – George Bernard Shaw nump de Nobelpries van de literatuur in óntvangs.
- zónger datum
- In Italië wirt de eësjte autosjnelwaeg in de waereld geäöpend. 't Is de hujige A8: Milaan-Varese.
- Inveuring van de Decibel es einheid van geluud.
- Marcel Breuer óntwurp de Kandinsky-sjtool.
- Iran lief 't prinsdóm Al-ahwaz in.
Nobelprieze
[bewirk | brón bewèrke]- Natuurkunde: James Franck en Gustav Hertz "um hun oontdèkking vaan wètte die d'n invlood vaan 't elektron op 't atoom regele."
- Sjemie: Richard Adolf Zsigmondy "um zien demonstratie vaan de heterogeen aard vaan colloïde oplossinge en um de methodes die heer gebruukde."
- Geneeskunde: neet touwgekind
- Literatuur: Bernhard Shaw "um zie werk wat gemarkeerd weurt door zoewel idealisme es minselekheid, boevaan de stimulerende satire dèks doordrenk weurt mèt 'n unieke poëtische sjoenheid."
- Vrei (allebei e jaor later oetgereik):
- Austen Chamberlain "um zie werk aon 't Verdraag vaan Locarno."
- Charles G. Dawes "veur 't Dawesplan vaan Duitse herstèlbetaolinge, wat gezeen weurt es economisch fundamint veur 't Verdraag vaan Locarno."
Gebore
[bewirk | brón bewèrke]
gebaore 13 oktober 1925.
gebaore 26 oktober 1925.
- 1 jannewarie - Matthew "Stymie" Beard, Amerikaanse acteur (gesjtorve 1981)
- 1 jannewarie - Mario Merz, Italiaans beeldhouwer (gesjtorve 2003)
- 2 jannewarie - Larry Harmon, Amerikaanse entertainer (gesjtorve 2008)
- 6 jannewarie - John DeLorean, Amerikaanse ingenieur en autofabrikant (gesjtorve 2005)
- 7 jannewarie - Pierre Gripari, Franse sjriever (gesjtorve 1990)
- 10 jannewarie - Arja Peters (Chinny van Erven), Nederlandse sjriefster (gesjtorve 1996)
- 18 jannewarie - Gilles Deleuze, Franse filosoof (gesjtorve 1995)
- 18 jannewarie - Roepie Kruize, Nederlandse hockeyer en bondscoach (gesjtorve 1992)
- 25 jannewarie - Miep Diekmann, Nederlandse (kènjerbeuk)sjriefster
- 26 jannewarie - Paul Newman, Amerikaanse (film)acteur, filmregisseur, filmproducent, autocoureur en filantroop (gesjtorve 2008)
- 29 jannewarie - Pier Tania, Nederlandse presentator (gesjtorve 1995)
- 30 jannewarie - Douglas Engelbart, Amerikaanse oetvènjer van de moes
- 8 fibberwarie - Jack Lemmon, Amerikaanse filmacteur (gesjtorve 2001)
- 13 fibberwarie - Jan Arends, Nederlandse sjriever (gesjtorve 1974)
- 17 fibberwarie - Fritz Behrendt, Nederlandse tekenaar (gesjtorve 2008)
- 21 fibberwarie - Sam Peckinpah, Amerikaanse filmregisseur (gesjtorve 1984)
- 26 fibberwarie - Kees Brusse, Nederlandse acteur, filmregisseur en scenariosjriever
- 3 miert - Joe Sentieri, Italiaanse zenger en acteur (gesjtorve 2007)
- 4 miert - Paul Mauriat, Franse orkestleijer (gesjtorve 2006)
- 5 miert - J.A.A. van Doorn, Nederlandse socioloog, publicist, columnist en veurmalige hoagleëraar (gesjtorve 2008)
- 8 miert - Piet Steenkamp, Nederlandse hoagleëraar en politicus (CDA)
- 10 miert - Ed van der Elsken, Nederlandse fotograaf en cineast (gesjtorve 1990)
- 12 miert - Louison Bobet, Franse fitserenner (gesjtorve 1983)
- 20 miert - John Ehrlichman, Amerikaanse adviseur en assistent bènnelandjse zake van de Amerikaanse president Richard Nixon (gesjtorve 1999)
- 25 miert - Paul Biegel, Nederlandse auteur (gesjtorve 2006)
- 26 miert - Pierre Boulez, Franse componis en dirizjènt
- 2 april - George MacDonald Fraser, Britse sjriever (gesjtorve 2008)
- 4 april - Serge Dassault, Franse óngernummer en politicus
- 9 april - David Huffman, Amerikaanse informaticus (gesjtorve 1999)
- 11 april - Erna Spoorenberg, Nederlandse sopraan (gesjtorve 2004)
- 16 april - Herman Bode, Nederlandse vakbóndjsman (gesjtorve 2007)
- 19 april - Johnny Kraaykamp sr., Nederlandse acteur en kemiek
- 29 april - Ab Abspoel, Nederlandse acteur (gesjtorve 2000)
- 1 mei - Scott Carpenter, Amerikaanse ruumdevaarder en deepzeëóngerzeuker
- 2 mei - Roscoe Lee Browne, zjwarte Amerikaanse Emmy Award-winnende acteur (gesjtorve 2007)
- 16 mei - Bobbejaan Schoepen, Vlaamse zenger, gitarist, acteur en pretparkdirecteur
- 28 mei - Bülent Ecevit, Turkse premier (gesjtorve 2006)
- 3 juni - Tony Curtis, Amerikaanse acteur
- 8 juni - Barbara Bush, Amerikaanse first lady, vrouw van president George H.W. Bush
- 10 juni - Willem Oltmans, Nederlandse journalist (gesjtorve 2004)
- 16 juni - Henny Orri, Nederlandse actrice
- 21 juni - Maureen Stapleton, Amerikaanse actrice (gesjtorve 2006)
- 26 juni - Pavel Beljajev, Russische ruumdevaarder (gesjtorve 1970)
- 2 juli - Patrice Lumumba, eësjte minister-president van Congo (gesjtorve 1961)
- 6 juli - Merv Griffin, Amerikaanse zenger, tv-producent en -presentator (gesjtorve 2007)
- 15 juli - Philip Carey, Amerikaanse acteur (gesjtorve 2009)
- 29 juli - Mikis Theodorakis, Griekse componist
- 2 augustus - George Habash, Palesjtiensr kènjerarts en activist-terrorist (gesjtorve 2008)
- 2 augustus - Jorge Videla, Argentijnse generaal en president-dictator
- 5 augustus - Cor Witschge, Nederlandse acteur (gesjtorve 1991)
- 8 augustus - Alija Izetbegović, president van Bosnië en Herzegovina (gesjtorve 2003)
- 15 augustus - Oscar Peterson, Canadese jazzmusicus (gesjtorve 2007)
- 27 augustus - Leopoldo Pirelli, Italiaanse indusjtrieel (gesjtorve 2007)
- 28 augustus - Donald O'Connor, Amerikaanse acteur, zenger en danser (gesjtorve 2003)
- 1 september - Roy J. Glauber, Amerikaanse natuurkunde, Nobelpries in de Natuurkunde 2005 (gestorve 2018)
- 1 september - Art Pepper, Amerikaanse jazz-altsaxofonist (gesjtorve 1982)
- 2 september - Russ Conway, Britse pianist (gesjtorve 2000)
- 3 september - Hank Thompson, Amerikaanse countryzenger (gesjtorve 2008)
- 16 september - B.B. King, Amerikaanse bluesgitarist
- 16 september - Charlie Byrd, Amerikaanse jazzgitarist (gesjtorve 1999)
- 18 september - Pia Beck, Nederlandse jazz-pianiste (gesjtorve 2009)
- 3 oktober - Gore Vidal, Amerikaanse sjriever, dramaticus en essayist
- 12 oktober - Fons Jansen, Nederlandse cabaretier (gesjtorve 1991)
- 13 oktober - Margaret Thatcher, Britse premier
- 14 oktober - Friso Wiegersma, Nederlandse tekssjriever en kunssjilder (gesjtorve 2006)
- 21 oktober - Harm van der Meulen, Nederlandse (vakbóndjs)besjtuurder en politicus (gesjtorve 2007)
- 22 oktober - Karel Jansen, Nederlandse voetballer en voetbalbesjtuurder van o.a. voetbalsjpelersvakbóndj VVCS (gesjtorve 2008)
- 23 oktober - Johnny Carson, Amerikaanse tv-presentator (gesjtorve 2005)
- 24 oktober - Caesarius Mommers, Nederlandse frater, óngerwiezer en óngerwieskundige (gesjtorve 2007)
- 26 oktober - Jan Wolkers, Nederlandse sjriever, beeldhouwer en kunssjilder (gesjtorve 2007)
- 27 oktober - Warren Christopher, Amerikaanse advocaat en politicus
- 3 november - Robert Quarry, Amerikaanse acteur (gesjtorve 2009)
- 10 november - Richard Burton, Britse acteur (gesjtorve 1984)
- 15 november - Jurriaan Andriessen, Nederlandse componist (gesjtorve 1996)
- 24 november - William F. Buckley Jr., Amerikaanse sjriever en journalist (gesjtorve 2008)
- 24 november - Simon van der Meer, Nederlandse natuurkundige
- 29 november - Ernst Happel, Oasteriekse voetballer en -trainer (gesjtorve 1992)
- 13 december - Dick van Dyke, Amerikaanse acteur en komiek
- 17 december - Rijk de Gooyer, Nederlandse acteur
- 19 december - Senne Rouffaer, Vlaamse acteur en regisseur (gesjtorve 2006)
- 20 december - Bob De Moor, Belzje sjtripteikenaer (gesjtorve 1992)
- 28 december - Hildegard Knef, Duutsje actrice, sjriefster en zangeres (gesjtorve 2002)
Gesjtorve
[bewirk | brón bewèrke]
gesjtorve 3 fibberwarie 1925.
- 3 fibberwarie - Jaap Eden (51), Nederlandse sjaatser en fitserenner
- 11 fibberwarie - Aristide Bruant (73), Franse chansonnier en sjriever
- 24 fibberwarie - Hjalmar Branting (64), Zjweedse politicus en Nobelprieswinnaer
- 24 fibberwarie - John Palm (39), Curaçaose componist
- 26 fibberwarie - Louis Feuillade (52), Franse regisseur
- 28 fibberwarie - Friedrich Ebert (54), Duutsje Riekspresident.
- 12 miert – Sun Yat-sen (69), leijer van de Chinese Volkspartiej
- 30 miert - Rudolf Steiner (64), Oasterieks filosoof, sjriever, architect en pedagoog
- 28 april - Louis Bouwmeester (82), Nederlandse acteur en toneëldirecteur
- 7 mei - William Hesketh Lever (73), Èngelsje indusjtrieel en filantroop
- 20 juni - Josef Breuer (83), Oasteriekse psycholoog
- 1 juli - Erik Satie (59), Franse componist en pianist
- 27 juli - Pieter Hofstede Crull (63), Nederlandse jurist
- 5 augustus - Georges Palante (62), Franse filosoof en anarchist
- 16 augustus - Jean Massart (60), Belzje bioloog
- 16 september - Leo Fall (52), Oasteriekse componist
- 16 oktober - James Sykes Gamble (78), Èngelsje botanicus
- 25 november - Alexandra van Denemarke (81), Deense prinses, prinses van Wales en keuningin van Groat-Brittannië
- 25 november - Rama VI (44), keuning van Thailand
- 5 december – Wilhelmina Drucker (Dolle Mina) (78), Nederlandse feministe
- 29 december - Félix Vallotton (60), Zjwitserse kunssjilder
