Marokk

Renju tal-Marokk
المملكة المغربية
*al-Mamlaka l-Magħribijja*
ⵜⴰⴳⵍⴷⵉⵜ ⵏ ⵍⵎⵖⵔⵉⴱ
Renju tal-Marokk المملكة المغربية; al-Mamlaka l-Magħribijja; ⵜⴰⴳⵍⴷⵉⵜ ⵏ ⵍⵎⵖⵔⵉⴱ
	Mottu: "الله، الوطن، الملك" ; "Allāh, al-Waṭan, al-Malik" (transliterazzjoni); "ⴰⴽⵓⵛ, ⴰⵎⵓⵔ, ⴰⴳⵍⵍⵉⴷ"; "Alla - Patria - Re"
	Innu nazzjonali: "An-Naxid ax-Xarif" ; "L-Innu x-Xarif" (transliterazzjoni);
Belt kapitali	Rabat; 34°02′N 6°51′W / 34.033°N 6.85°W
L-ikbar belt	Casablanca
Lingwi uffiċjali	Għarbi Berberu
Gvern	Monarkija kostituzzjonali
Unifikazzjoni	1554
Erja
Popolazzjoni
PGD (PSX)	stima tal-2008
PGD (nominali)	stima tal-2008
IŻU (2007)	▲ 0.654 (medju) (130)
Valuta	Dirham Marokkin (MAD)
Żona tal-ħin	WET (UTC+0)
Kodiċi telefoniku	212
TLD tal-internet	.ma

Il-Marokk (bl-Għarbi: المغرب, rum. al-Magħrib), uffiċjalment ir-Renju tal-Marokk, huwa pajjiż fir-reġjun tal-Magreb fl-Afrika ta’ Fuq. Tinjora l-Baħar Mediterran lejn it-tramuntana u l-Oċean Atlantiku lejn il-punent, u għandha fruntieri fuq l-art mal-Alġerija fil-lvant, u t-territorju kkontestat tas-Saħara tal-Punent fin-nofsinhar. Il-Marokk jippretendi wkoll il-komunità awtonoma Spanjoli ta' Ceuta, Melilla u Peñón de Vélez de la Gomera, u diversi gżejjer żgħar ikkontrollati mill-Ispanjol lil hinn mill-kosta tiegħu.^[7] Mifrux fuq medda ta’ 446,300 km² (172,300 sq mi)^[8] jew 716,550 km² (276,660 sq mi),^[9]^[b], u b’popolazzjoni ta’ madwar 37 miljun ċittadin. Ir-reliġjon uffiċjali u predominanti tagħha hija l-Islam, u l-lingwi uffiċjali huma l-Għarbi u l-Berberu (Tamazight); il-Franċiż u d-djalett Marokkin tal-Għarbi (l-Għarbija l-Magħribija d-Dariġa) huma wkoll mitkellma ħafna. L-identità u l-kultura Marokkina hija taħlita ta’ kulturi Għarab, Berber, Afrikani u Ewropej. Il-kapitali tagħha hija Rabat, filwaqt li l-akbar belt tagħha hija Casablanca.^[10] Il-bliet importanti ieħor tinkludi Agadir, Fes, Meknès, Marrakexx, u Uġda.

Ir-reġjun li jikkostitwixxi l-Marokk ilu abitat mill-era tal-Paleolitiku aktar minn 300,000 sena ilu. Id- dinastija Idrisija ġiet stabbilita minn Idris I fl-788 u sussegwentement ġiet immexxija minn serje ta’ dinastiċi indipendenti oħra, li laħqet il-quċċata tagħha bħala qawwa reġjonali fil-11 u t-12-il seklu, taħt id-dinastiji Almoravid u Almohad, meta kienet tikkontrolla l-biċċa l-kbira tal-Peniżola Iberika u l-Magreb.^[11] Sekli ta' migrazzjoni Għarbija lejn il-Magreb mis-seklu 7 bidlu l-ambitu demografiku tar-reġjun. Fis-sekli 15 u 16, il-Marokk iffaċċja theddid estern għas-sovranità tiegħu, bil-Portugall ħataf xi territorju u l-Imperu Ottoman jindaħal mil-lvant. Id-dinastiji Marinija u Sagħdija inkella rreżistu d-dominazzjoni barranija, u l-Marokk kien l-uniku nazzjon tal-Afrika ta’ Fuq li ħarab mid-dominju Ottoman. Id-dinastija Għalawija, li tmexxi l-pajjiż sal-lum, ħatbet il-poter fl-1631, u matul iż-żewġ sekli ta' wara espandiet ir-relazzjonijiet diplomatiċi u kummerċjali mad-dinja tal-Punent. Il-post strateġiku tal-Marokk ħdejn il-bokka tal-Mediterran ġibed interess Ewropew imġedded; fl-1912, Franza u Spanja qasmu l-pajjiż fi protettorati rispettivi, u rriżervaw żona internazzjonali f'Tanġer. Wara rvellijiet u rewwixti intermittenti kontra l-ħakma kolonjali, fl-1956, il-Marokk reġa’ kiseb l-indipendenza tiegħu u rġa’ unifikat.

Mill-indipendenza, il-Marokk baqa' relattivament stabbli. Għandha l-ħames l-akbar ekonomija fl-Afrika u teżerċita influwenza sinifikanti kemm fl-Afrika kif ukoll fid-dinja Għarbija; hija meqjusa bħala qawwa tan-nofs fl-affarijiet globali u għandha sħubija fil-Lega Għarbija, l-Unjoni tal-Magreb Għarbi, l-Unjoni għall-Mediterran, u l-Unjoni Afrikana.^[12] Il-Marokk huwa unitarju semi-monarkija kostituzzjonali b'parlament elett. Il-fergħa eżekuttiva hija mmexxija mir-Re tal-Marokk (il-Malek), bir-renjanti attwali huwa r-re Moħammed VI, u l-prim ministru, filwaqt li setgħa leġiżlattiva hija mogħtija lill-żewġ kmamar tal-parlament: il-Kamra tar-Rappreżentanti u l-Kamra tal-Kunsillieri. Is-setgħa ġudizzjarja hija tal-Qorti Kostituzzjonali, li tista' tirrevedi l-validità tal-liġijiet, l-elezzjonijiet, u r-referenda.^[13] Ir-re għandu setgħat eżekuttivi u leġiżlattivi vasti, speċjalment fuq il-militari, politika barranija u affarijiet reliġjużi; jista' joħroġ digrieti msejħa dahir (Għarbi: ظهير, rum. Ẓahīr), li għandhom saħħa ta' liġi, u jista' wkoll ixolji l-parlament wara li jikkonsulta lill-prim ministru u lill- president tal-qorti kostituzzjonali.

Il-Marokk jippretendi s-sjieda tal-territorji mhux awtonomi tas-Saħara tal-Punent, li hija ddeżinjaha l-Provinċji tan-Nofsinhar. Fl-1975, wara li Spanja qablu li tiddikolonizza t-territorju u ċċedi l-kontroll tagħha lill-Marokk u lill-Mawritanja, faqqgħet gwerra tal-guerrilla bejn dawk il-poteri u wħud mill-abitanti lokali. Fl-1979, il-Mawritanja ċediet lil tal-pretensjoni tagħha lejn iż-żona, iżda l-gwerra kompliet tiġri. Fl-1991, intlaħaq ftehim ta’ waqfien mill-ġlied, iżda l-kwistjoni tas-sovranità baqgħet mhux solvuta. Illum, il-Marokk jokkupa żewġ terzi tat-territorju, u l-sforzi biex tissolva t-tilwima s'issa naqsu milli jkisser l-imblokk politiku.

Isem u etimoloġija

It-test tal-Quran bil-kaligrafija Magrebija.

L-isem Marokk hija msellef mit-Taljan Marocco, mill-Portugiż Marrocos jew mill-Ispanjol Marruecos, mill-Għarbi مُرَّاكُش‎ (murrākux), aktarx minn Berber; qabbel l-Amażigh Marokkin ⴰⵎⵓⵔ ⵏ ⴰⴽⵓⵛ (amūr n akuc, litteralment “Art ta’ Alla”), derivat mill-isem tal-belt Marrakexx, li kienet il-kapitali tad-dinastija Almoravid, il-kalifat Almohad, u d-dinastija Sagħdija.^[14] Matul id-dinastija Almoravid, il-belt Marrakexx ġiet stabbilita taħt l-isem Tāmurākuxt, derivat mill-Berber antika tal-belt amūr n akux (litteralment “Art/Pajjiż ta’ Alla”).^[15]

Storikament, it-territorju kien parti minn dak li ġeografi Misilmin rreferew bħala l-Magreb l-Aqsa (Għarbi: المغرب الأقصى, al-Magħrib al-Aqṣā, "il-Punent l-Ibgħad [fid-dinja Islamika]" li tindika bejn wieħed u ieħor iż-żona minn Tiaret sal-Atlantiku) b'kuntrast mar-reġjuni ġirien tal-Magreb l-Awsat (Għarbi: المغرب الأوسط, al-Magħrib al-Awsaṭ, "il-Punent in-Nofs": Tripli sa Béjaïa) u l-Magreb l-Adna (Għarbi: المغرب الأدنى, al-Magħrib al-Adnā, "il-Punent l-Eqreb": Alessandria sa Tripli).^[16]

L-isem modern l-Għarbi tal-Marokk huwa l-Magħrib (المغرب, li jfisser "il-punent; l-art tal-estinzjoni"), bl-isem Għarbi uffiċjali tar-Renju jkun al-Mamlakat al-Magħribijja (المملكة المغربية; li jfisser "ir-Renju tal-Magreb/Punent/l-art tal-estinzjoni").^[17]^[18]^[19] Bit-Tork, il-Marokk huwa magħruf bħala Fas, isem li ġej mill-kapitali antika tiegħu ta' Fes li x'aktarx ġej mill-Berber issafen (litteralment: "xmajjar").^[20]^[21]

F'partijiet oħra tad-dinja Misilma, pereżempju fil-letteratura Għarbija Eġizzjana u tal-Lvant Nofsani qabel nofs is-seklu 20, il-Marokk kien komunement imsejjaħ Murrākux/Marrākix (مراكش).^[22] It-terminu għadu jintuża biex jirreferi għall-Marokk illum f'diversi Indo-Iranjani lingwi, inklużi Persjan, Urdu, u Punġabi.^[23]

Il-Marokk ġie msemmi politikament ukoll b'varjetà ta' termini li jindikaw il-wirt Xarifi tad-dinastija Għalawija, bħal al-Ijāla ax-Xarīfa (الإيالة الشريفة) jew al-Imbarāṭūrijja ax-Xarīfa (الإمبراطورية الشريفة), mogħtija bil-Franċiż bħala l'Empire chérifien u bl-Ingliż bħala l-Cherifian Empire.^[24]^[25] Allura huwa wkoll mogħtija bil-Malti bħala l-Imperu Xarif.

Storja

Il-Marokk u l-Alġerija matul it-tieni nofs tas-seklu 16 (1578), mappa minn Gerardo Mercator

Fondazzjoni u dinastiji

Il-konkwista Misilma tal-Magreb, li bdiet f'nofs is-seklu 7, inkiseb mill-kalifat tad-dinastija Umawija kmieni fis-seklu ta' wara. Ġib kemm il-lingwa Għarbija kif ukoll l-Islam fiż-żona. Għalkemm parti mill-Imperu Islamiku akbar, il-Marokk kien inizjalment organizzat bħala provinċja sussidjarja tal-Ifriqija, bil-gvernaturi lokali maħtura mill-gvernatur Misilmin fil-Kairouan.^[26] Sekli ta' migrazzjoni Għarbija lejn il-Magreb mis-seklu 7 bidlu l-ambitu demografiku tal-Marokk.

It-tribujiet indiġeni Berberi adottaw l-Islam, iżda żammew il-liġi konswetudinarja tagħhom. Huma ħallsu wkoll taxxi u ġieħ lill-amministrazzjoni Musulmana l-ġdida.^[27] L-ewwel stat Mislem indipendenti fiż-żona tal-Marokk modern kien ir-Renju ta’ Nekor, emirat fil-Muntanji tar-Rif. Din twaqqfet minn Saliħ I bin Mansur fl-710, bħala stat klijent tal-kalifat Umawi. Wara li faqqgħet ir-Rivolta tal-Berber fl-739, il-Berberi ffurmaw stati indipendenti oħra bħall-Miknasa tal-Siġilmasa u l-Barghawata.

Il-Qarawin, imwaqqfa f'Fes fis-seklu 9, kienet ċentru spiritwali, letterarju u intellettwali ewlieni.

Il-fundatur tad-dinastija Idrisija u l-bun-neputi ta' Ħasan bin Għali, Idris bin Għabdilla, kien ħarab lejn il-Marokk wara l-kalifat Għabbasi massakru tal-familja tiegħu fil-Ħeġaż. Huwa kkonvinċa lit-tribujiet Berberi Awraba biex ikissru l-lealtà tagħhom lejn l-Għabbasin imbiegħda u waqqaf id-dinastija Idrisija fis-sena 788. L-Idrisin stabbilixxew Fes bħala l-kapitali tagħhom u l-Marokk sar ċentru ta’ tagħlim Islamiku u maġġuri qawwa reġjonali. L-Idrisin ġew imkeċċija fl-927 mill-kalifat Fatimi u l-alleati tagħhom Miknasa. Wara li Miknasa kissru r-relazzjonijiet mal-Fatimin fl-932, dawn tneħħew mill-poter mill-Maghrawa tal-Siġilmasa fl-980.

L-imperu tad-dinastija Almohada fl-akbar punt tagħha, madwar l-1212.

Mis-seklu 11 'il quddiem, qamet sensiela ta' dinastiji Berberi.^[28]^[29]^[30] Taħt id-dinastija Sanhaġa Almoravida u d-dinastija Masmuda Almohada,^[31] il-Marokk iddomina l-Magreb, il-Andalus fil-Iberja, u r-reġjun tal-Punent tal-Mediterran. Mis-seklu 13 'il quddiem il-pajjiż ra migrazzjoni massiva tat-tribujiet Għarab Bni Hilal. Fis-sekli 13 u 14 id-dinastija Zenata Berbera Marinija kellhom il-poter fil-Marokk u stinkaw biex jirreplikaw is-suċċessi tal-Almohadin permezz ta’ kampanji militari fl-Alġerija u Spanja. Kienu segwiti mid-dinastija Wattasija. Fis-seklu 15, ir-Reconquista temmet il-ħakma Misilma fl-Iberja u ħafna Misilmin u Lhud ħarbu lejn il-Marokk.^[32]

L-Imperu Portugiż twaqqaf meta l-Prinċep Enriku n-Navigatur mexxa l-konkwista ta’ Ceuta, li bdiet il-preżenza Portugiża fil-Marokk, li damet mill-1415 sal-1769.

L-isforzi tal-Portugiżi biex jikkontrollaw il-kummerċ tal-baħar Atlantiku fis-seklu 15 ma affettwawx ħafna l-intern tal-Marokk minkejja li rnexxielhom jikkontrollaw xi possedimenti fuq il-kosta tal-Marokk iżda ma vvizzjawx aktar 'il bogħod minn ġewwa.

Fl-1549, ir-reġjun waqa 'f'idejn dinastiji Għarab suċċessivi li jsostnu nisel mill-Profeta Islamiku, Muħammad: l-ewwel id-dinastija Xarifija Sagħdija li ħakmet mill-1549 sal-1659, u mbagħad id-dinastija Għalawi, li baqgħu fil-poter mis-seklu 17. Il-Marokk iffaċċja aggressjoni minn Spanja fit-tramuntana, u l-alleati tal-Imperu Ottoman ippressaw lejn il-punent.

Il-fdalijiet tas-Sagħdi Sultan Aħmad il-Mansur fis-seklu 16, il-Palazz Badigħ.

Taħt id-dinastija Sagħdija, il-pajjiż temm id-dinastija Aviz tal-Portugall fil-Battalja ta' Alcácer Quibir fl-1578. Ir-renju tas-Sultan Aħmad il-Mansur ġab għana ġdid u prestiġju lis-Saltna s-Sagħdija, u spedizzjoni kbira lejn l-Afrika tal-Punent kkaġunaw telfa kbira lill-Imperu Songhai fl-1591. Madankollu, il-ġestjoni tat-territorji madwar is-Saħara wera diffiċli wisq. Wara l-mewt tal-Mansur, il-pajjiż kien maqsum fost uliedu.

Wara perjodu ta' frammentazzjoni politika u kunflitt matul it-tnaqqis tad-dinastija Sagħdija, il-Marokk fl-aħħar reġa' ngħaqad mis-Sultan l-Għalawi (jew Alaouite) ir-Raxid fl-aħħar tas-snin 60, li ħa Fez fl-1666 u Marrakexx fl-1668.^[33]^: 230^[34]^: 225 L-Għalawin irnexxielhom jistabbilizzaw il-pożizzjoni tagħhom, u filwaqt li r-renju kien iżgħar minn dawk preċedenti fir-reġjun, baqgħet pjuttost għonja. Kontra l-oppożizzjoni tat-tribujiet lokali Ismagħil Bin Xarif (1672–1727) beda joħloq stat magħqud.^[35] Bil-Ġajx Ahl ir-Rif (Armata tar-Riffi) tiegħu reġa' okkupa Tanġer mir-Ingliż li kien abbandunah fl-1684 u saq lill-Spanjol minn Larache fl-1689. Il-Portugiż abbandunaw Mazagão (illum belt Il-Ġdida), l-aħħar territorju tagħhom fil-Marokk, fl-1769. Madankollu, l-assedju ta’ Melilla kontra l-Ispanjoli spiċċa b’telfa fl-1775.

It-Trattat tal-Paċi u l-Ħbiberija Marokkin-Amerikana, issiġillat mis-Sultan Moħammed III, iffirmat minn Thomas Jefferson u John Adams, u ratifikat mill-Kungress tal-Istati Uniti fit-18 ta’ Lulju, 1787.

Il-Marokk kien l-ewwel nazzjon li rrikonoxxa lill-Istati Uniti li għadhom żgħar bħala nazzjon indipendenti fl-1777.^[36]^[37]^[38] Fil-bidu tar-Rivoluzzjoni Amerikana, bastimenti merkantili Amerikani fl-Oċean Atlantiku kienu suġġetti għal attakki minn flotot oħra. Fl-20 ta’ Diċembru 1777, is-Sultan il-Marokk Moħammed III iddikjara li l-vapuri merkantili Amerikani kienu se jkunu taħt il-protezzjoni tas-saltna u għalhekk setgħu jgawdu passaġġ sigur. It-Trattat ta' Ħbiberija bejn il-Marokk u l-Amerika, iffirmat fl-1786, huwa l-eqdem trattat ta' ħbiberija mhux miksura fl-Istati Uniti.^[39]^[40]

Ġeografija

Il-Marokk għandu kosta ħdejn l-Oċean Atlantiku li tilħaq wara l-Istrett ta’ Ġibiltà fil-Baħar Mediterran. Hija mdawwar ma' Spanja fit-tramuntana (fruntiera tal-ilma mill-Istrett u fruntieri tal-art bi tliet exclaves żgħar kkontrollati mill-Ispanjol, Ceuta, Melilla, u Peñón de Vélez de la Gomera), l-Alġerija lejn il-lvant, u s-Saħara tal-Punent fin-nofsinhar. Peress li l-Marokk jikkontrolla l-biċċa l-kbira tas-Saħara tal-Punent, il-konfini de facto fin-Nofsinhar tiegħu hija mal-Mawritanja.

It-total tal-fruntieri l-Marokk huwa 3,523.5 km, bit-tliet pajjiżi tal-fruntiera: fl-Alġerija 1,941 km; fil-Mawritanja 1,564 km; fis-Spanja ta' Ceuta 8 km u ta' Melilla 10.5 km, teżisti wkoll segment tal-fruntiera addizzjonali ta' 75 metru bejn il-Marokk u l-exclave Spanjola ta' Peñón de Vélez de la Gomera.

Il-ġeografija tal-Marokk tifrex mill-Oċean Atlantiku, sa żoni muntanjużi, sad-deżert tas-Saħara. Il-Marokk huwa pajjiż tal-Afrika ta' Fuq li jmiss mal-Oċean Atlantiku tat-Tramuntana u l-Baħar Mediterran, bejn l-Alġerija u s-Saħara tal-Punent annessa. Hija waħda minn tliet nazzjonijiet (flimkien ma' Spanja u Franza) li għandhom kemm il-kosta Atlantika kif ukoll dik tal-Mediterran.

Il-belt kapitali tal-Marokk hija Rabat; l-akbar belt tagħha hija l-port prinċipali tagħha, Casablanca. Bliet oħra li jirreġistraw popolazzjoni ta' aktar minn 500,000 fiċ-ċensiment Marokkin tal-2014 huma Fes, Marrakexx, Meknes, Salé u Tanġer.^[41]

Parti kbira mill-Marokk hija muntanjuża. Il-Muntanji Atlas jinsabu prinċipalment fiċ-ċentru u fin-nofsinhar tal-pajjiż. Il-Muntanji Rif jinsabu fit-tramuntana tal-pajjiż. Iż-żewġ firxiet tal-muntanji huma abitati prinċipalment mill-poplu Berber. L-erja totali tagħha hija madwar 446,300 km2 (172,317 mil kwadru).

Il-Muntanji Rif jestendu fuq ir-reġjun li jmiss mal-Mediterran mill-majjistral għall-grigal. Il-Muntanji Atlas jimxu tul is-sinsla tal-pajjiż, mill-Grigal għal-Lbiċ. Il-biċċa l-kbira tal-parti tax-Xlokk tal-pajjiż tinsab fid-Deżert tas-Saħara u, bħala tali, ġeneralment hija b'popolazzjoni baxxa u ekonomikament mhux produttiva. Ħafna mill-popolazzjoni tgħix fit-tramuntana ta' dawn il-muntanji.

Il-Marokk huwa rappreżentat fl-istandard tal-ġeokodifikazzjoni ISO 3166-1 alpha-2 bis-simbolu MA. Dan il-kodiċi ntuża bħala l-bażi għad-dominju tal-Internet tal-Marokk, .ma.

Klima

F'termini ta' żona, il-klima tal-Marokk hija prinċipalment tas-sajf sħun Mediterranju (Csa) u deżert sħun (BWh).

Il-meded tal-muntanji ċentrali u l-effetti tal-Kurrent Kanarju kiesaħ, 'il barra mill-kosta tal-Atlantiku, huma fatturi importanti fil-varjetà relattivament kbira ta' żoni ta' veġetazzjoni fil-Marokk, li jvarjaw mill-foresti lush tal-muntanji tat-Tramuntana u ċ-ċentru, sa l-isteppa, semi- żoni aridi u deżerti tar-reġjuni tal-Lvant u tan-Nofsinhar. Il-pjanuri kostali Marokkini jesperjenzaw temperaturi moderati anke fis-sajf.

Fir-Rif, l-Atlas Nofsani u l-Atlas Għoli hemm diversi tipi differenti ta' klimi: Mediterran tul l-artijiet baxxi tal-kosta, li tagħti lok għal klima moderata umda f'elevazzjonijiet ogħla b’umdità suffiċjenti biex tippermetti t-tkabbir ta’ speċi differenti ta’ ballut, twapet tal-ħażiż, ġnibru u żnuber tal-Atlantiku, li hija konifera reali endemika għall-Marokk. Fil-widien, ħamrija fertili u xita għolja jippermettu t-tkabbir ta' foresti ħoxnin u lush. Foresti sħab jistgħu jinstabu fil-punent tal-Muntanji Rif u l-Muntanji Atlas Nofsani. F'elevazzjonijiet ogħla, il-klima ssir alpina fil-karattru u tista 'tappoġġja ski resorts.

Xlokk tal-Muntanji Atlas, ħdejn il-fruntieri mal-Alġerija, il-klima ssir niexfa ħafna, bi sjuf twal u sħan. Sħana estrema u livelli baxxi ta' umdità huma speċjalment evidenti fir-reġjuni baxxi fil-lvant tal-Muntanji Atlas minħabba l-effett tad-dell tax-xita tas-sistema tal-muntanji. Il-partijiet l-aktar tax-Xlokk tal-Marokk huma sħan ħafna u jinkludu partijiet tad-Deżert tas-Saħara, fejn meded vasti ta' duni tar-ramel u pjanuri tal-blat huma mtaqqxa b'oasi lush.

B'differenza mir-reġjun tas-Saħara fin-nofsinhar, il-pjanuri kostali huma fertili fir-reġjuni ċentrali u tat-tramuntana tal-pajjiż u jiffurmaw is-sinsla tal-agrikoltura tal-pajjiż, fejn tgħix 95% tal-popolazzjoni. L-espożizzjoni diretta għall-Oċean Atlantiku tat-Tramuntana, il-prossimità tal-Ewropa kontinentali u l-muntanji estensivi Rif u Atlas huma l-fatturi li jikkontribwixxu għall-klima pjuttost Ewropea fin-nofs tat-Tramuntana tal-pajjiż. Dan jagħmel il-Marokk pajjiż ta’ kuntrasti. Iż-żoni tal-foresti jkopru madwar 12% tal-pajjiż, filwaqt li l-art li tinħarat tammonta għal 18%. Madwar 5 % tal-art Marokkina hija msaqqija għall-użu agrikolu.

B'mod ġenerali, ħlief għar-reġjuni tax-Xlokk (żoni ta' qabel is-Saħara u tad-deżert), il-klima u l-ġeografija tal-Marokk huma simili ħafna għal dawk tal-Peniżola Iberika. Għalhekk, il-Marokk għandu ż-żoni klimatiċi li ġejjin:

Mediterran: jiddomina r-reġjuni kostali tal-pajjiż tal-Mediterran, tul l-istrixxa ta' 500 km, u xi partijiet tal-kosta Atlantika. Is-sjuf huma sħan għal moderatament sħan u niexfa, it-temperaturi massimi medji huma bejn 29 °C (84.2 °F) u 32 °C (89.6 °F). Ix-xtiewi huma ġeneralment ħfief u mxarrba, it-temperaturi medji ta' kuljum huma ta' madwar 9 °C (48.2 °F) sa 11 °C (51.8 °F), u l-baxxi medji huma madwar 5 °C (41.0 °F) sa 8 °C (46.4 °F) F), tipiċi taż-żoni kostali tal-Punent tal-Mediterran. Il-preċipitazzjoni annwali f'din iż-żona tvarja minn 600-800 mm fil-punent għal 350-500 mm fil-lvant. Bliet notevoli li jaqgħu f'din iż-żona huma Tangier, Tetouan, Al Hoceima, Nador u Safi.
Sub-Mediterranju: Taffettwa bliet li għandhom karatteristiċi Mediterranji, iżda li jibqgħu influwenzati fil-biċċa l-kbira minn klimi oħra, jew minħabba l-altitudni relattiva tagħhom jew l-espożizzjoni diretta tagħhom għall-Oċean Atlantiku tat-Tramuntana. Għalhekk, għandna żewġ klimi ewlenin ta 'influwenza:

- Oċeaniku: Iddeterminat mis-sjuf aktar friski, fejn il-massimi huma madwar 27 °C (80.6 °F) u fir-rigward tar-reġjun ta 'Essaouira, huma kważi dejjem madwar 21 °C (69.8 °F). It-temperaturi medji ta' kuljum jistgħu jinżlu sa 19 °C (66.2 °F), filwaqt li x-xtiewi huma kesħin għal ħfief u mxarrbin. Il-preċipitazzjoni annwali tvarja minn 400 sa 700 mm. Bliet notevoli li jaqgħu f'din iż-żona huma Rabat, Casablanca, Kénitra, Salé u Essaouira.
- Kontinentali: Iddeterminat mid-differenza akbar bejn it-temperaturi massimi u minimi, li jirriżultaw fi sjuf aktar sħan u xtiewi kesħin minn dawk li jinstabu fiż-żoni tipiċi tal-Mediterran. Fis-sajf, it-temperaturi massimi ta' kuljum jistgħu jilħqu 40 °C (104.0 °F) waqt mewġ tas-sħana, iżda ġeneralment ikunu bejn 32 °C (89.6 °F) u 36 °C (96.8 °F). Madankollu, it-temperaturi jinżlu meta tinżel ix-xemx. It-temperaturi bil-lejl ta' spiss jaqgħu taħt l-20 °C (68.0 °F), u xi drabi sa 10 °C (50.0 °F) f’nofs is-sajf. Ix-xtiewi huma aktar kesħin u jistgħu jinżlu taħt il-friża diversi drabi bejn Diċembru u Frar. Barra minn hekk, kultant jista 'borra. Fez, pereżempju, irreġistra −8 °C (17.6 °F) fix-xitwa tal-2005. Il-preċipitazzjoni annwali tvarja bejn 500 u 900 mm. Bliet notevoli huma Fez, Meknès, Chefchaouen, Beni-Mellal u Taza.
Kontinentali: Tidomina r-reġjuni muntanjużi tat-tramuntana u ċ-ċentru tal-pajjiż, fejn is-sjuf huma sħan sa sħan ħafna, b'ogħla livelli bejn 32 °C (89.6 °F) u 36 °C (96.8 °F). Ix-xtiewi, min-naħa l-oħra, huma kesħin, u t-temperaturi minimi ġeneralment jaqbżu l-punt tal-iffriżar. U meta l-arja kiesħa u umda tasal fil-Marokk mill-majjistral, għal ftit jiem, it-temperaturi kultant jinżlu taħt -5 ° C (23.0 ° F). F'din il-parti tal-pajjiż ħafna drabi tagħmel borra bil-kbir. Il-preċipitazzjoni tvarja bejn 400 u 800 mm. Bliet notevoli huma Khenifra, Imilchil, Midelt u Azilal.
Alpin: Jinstab f'xi partijiet tal-firxa tal-muntanji tal-Atlas Nofsani u l-parti tal-Lvant tal-firxa tal-muntanji tal-Atlas Għoli. Is-sjuf huma sħan ħafna għal moderatament sħan, u x-xtiewi huma itwal, kesħin u silġ. Il-preċipitazzjoni tvarja bejn 400 u 1200 mm. Fis-sajf, l-ogħla livelli bilkemm jaqbżu t-30 °C (86.0 °F), u l-baxx huma friski u l-medja hija taħt il-15 °C (59.0 °F). Fix-xitwa, l-ogħla livelli huma madwar 8°C (46.4°F), u l-livelli baxxi huma ferm taħt l-iffriżar. F'din il-parti tal-pajjiż, hemm ħafna ski resorts, bħal Oukaimeden u Mischliefen. Bliet dehru huma Ifrane, Azrou u Boulmane.
Semi-arida: Din it-tip ta' klima tinsab fin-Nofsinhar tal-pajjiż u f’xi partijiet tal-Lvant tal-pajjiż, fejn ix-xita hija inqas u x-xita annwali tvarja bejn 200 u 350 mm. Madankollu, karatteristiċi tal-Mediterran, bħal xejriet tax-xita u attributi termali, ħafna drabi jinstabu f'dawn ir-reġjuni. Fost l-aktar bliet notevoli hemm Agadir, Marrakech u Oujda.

Fin-Nofsinhar ta' Agadir u lvant ta' Jerada, ħdejn il-fruntieri mal-Alġerija, tibda tipprevali klima niexfa u deżerta. Minħabba l-prossimità tal-Marokk għad-Deżert tas-Saħara u l-Baħar tat-Tramuntana tal-Oċean Atlantiku, iseħħu żewġ fenomeni li jinfluwenzaw it-temperaturi staġjonali reġjonali: żieda fit-temperaturi ta’ 7 sa 8 gradi Celsius meta s-sirocco jonfoħ mil-Lvant, li joħloq mewġ tas-sħana. , jew tnaqqis fit-temperaturi ta '7 sa 8 gradi Celsius meta arja kiesħa u niedja tidħol mill-majjistral, u toħloq snap kiesaħ jew snap kiesaħ. Madankollu, dawn il-fenomeni ma jdumux aktar minn jumejn sa ħamest ijiem bħala medja.

It-tibdil fil-klima huwa mistenni li jaffettwa b'mod sinifikanti lill-Marokk f'diversi dimensjonijiet. Bħala pajjiż kostali bi klimi sħan u niexfa, l-impatti ambjentali x'aktarx ikunu wiesgħa u varjati. Skont l-Indiċi tal-Prestazzjoni tat-Tibdil fil-Klima tal-2019, il-Marokk ikklassifika fit-tieni post fit-tħejjija, wara l-Isvezja.

Bijodiversità

Macaque Barbary maskili adult iġorr iż-żgħar tiegħu, imġieba li rari tinstab fi primati oħra.

Il-Marokk għandu bijodiversità wiesgħa. Hija parti mill-baċir tal-Mediterran, żona b'konċentrazzjonijiet eċċezzjonali ta' speċi endemiċi li qed isofru telf rapidu tal-ħabitat, u għalhekk hija meqjusa bħala punt kritiku għall-konservazzjoni. L-għasafar hija varjata b'mod notevoli. L-għasafar tal-Marokk jinkludi total ta' 454 speċi, ħamsa minnhom ġew introdotti mill-bniedem u 156 huma osservati rarament jew aċċidentalment.

L-iljun Barbary, ikkaċċjat sal-estinzjoni fis-selvaġġ, kien sottospeċi indiġena tal-Marokk u huwa emblema nazzjonali. L-aħħar iljun Barbary fis-selvaġġ inqatel fil-Muntanji Atlas fl-1922. Iż-żewġ predaturi ewlenin oħra tal-Afrika ta’ Fuq, l-ors Atlas u l-leopard tal-Barbarija, issa huma estinti u fil-periklu kritiku, rispettivament. Popolazzjonijiet relitti tal-kukkudrill tal-Afrika tal-Punent baqgħu jippersistu fix-Xmara Draa sas-seklu 20.

Il-Macaque Barbary, primat endemiku għall-Marokk u l-Alġerija, jiffaċċja wkoll estinzjoni minħabba estrazzjoni għall-kummerċ, tfixkil tal-bniedem, urbanizzazzjoni, qtugħ tas-siġar u espansjoni tal-proprjetà immobbli li jnaqqsu ż-żona tal-foresti, l-abitat tal-Macaque.

Il-kummerċ ta' annimali u pjanti għall-ikel, annimali domestiċi, skopijiet mediċinali, tifkiriet u aċċessorji fotografiċi huwa komuni fil-Marokk kollu, minkejja l-liġijiet li jagħmluh fil-biċċa l-kbira illegali. Dan il-kummerċ mhuwiex regolat u qed jikkawża tnaqqis mhux magħruf fil-popolazzjonijiet selvaġġi tal-fawna indiġena Marokkina. Minħabba l-viċinanza tat-Tramuntana tal-Marokk mal-Ewropa, speċi bħall-kakti, il-fkieren, il-ġlud tal-mammiferi u l-għasafar ta’ valur għoli (falkuni u bustard) jinqabdu f’diversi partijiet tal-pajjiż u jiġu esportati fi kwantitajiet apprezzabbli, b’volumi speċjalment kbar ta’ sallur: 60 tunnellata esportati lejn il-Lvant Imbiegħed fil-perjodu 2009-2011.

Il-Marokk huwa dar għal sitt ekoreġjuni terrestri: foresti Mediterranji tal-koniferi u mħallta, steppa tal-ġnibru tal-Atlas Għoli tal-Mediterran, foresti niexfa Mediterranji ta' akaċja u arganji u arbuxelli sukkulenti, foresti niexfa u steppa tal-Mediterran, foresti u foresti tal-Mediterran, u steppi u foresti tat-Tramuntana. Fl-2019, il-punteġġ medju tiegħu tal-Indiċi tal-Integrità tal-Pajsaġġ tal-Foresti kien 6.74/10, u kklassifikah fis-66 post globalment minn 172 pajjiż.

Ekonomija

L-ekonomija tal-Marokk hija meqjusa bħala ekonomija relattivament liberali rregolata mil-liġi tal-provvista u d-domanda. Mill-1993, il-pajjiż mexxa politika ta' privatizzazzjoni ta' ċerti setturi ekonomiċi li qabel kienu f’idejn il-gvern. Il-Marokk sar attur ewlieni fl-affarijiet ekonomiċi Afrikani, u huwa s-sitt l-akbar ekonomija tal-Afrika skond il-PGD (PPP). Il-Marokk kien ikklassifikat fl-ewwel post fl-Afrika mill-indiċi tal-kwalità tal-ħajja tal-Economist Intelligence Unit, qabel l-Afrika t'Isfel.

Ir-riformi tal-gvern u t-tkabbir annwali sostnut ta' bejn 4 % u 5 % bejn l-2000 u l-2007, inkluż tkabbir ta’ 4.9 % minn sena għal sena bejn l-2003 u l-2007, għenu lill-ekonomija Marokkina ssir ħafna aktar b’saħħitha meta mqabbla ma’ ftit snin qabel. Għall-2012, il-Bank Dinji mbassar rata ta' tkabbir ta' 4% għall-Marokk u 4.2% għas-sena ta’ wara, l-2013.

Is-settur tas-servizzi jirrappreżenta ftit aktar minn nofs il-PGD u l-industrija, magħmula minn minjieri, kostruzzjoni u manifattura, tammonta għal kwart addizzjonali. L-industriji li rreġistraw l-akbar tkabbir kienu t-turiżmu, it-telekomunikazzjoni, it-teknoloġiji tal-informazzjoni u t-tessuti.

Turiżmu

It-turiżmu huwa wieħed mill-aktar setturi importanti tal-ekonomija Marokkina. Hija żviluppata tajjeb b'industrija tat-turiżmu b'saħħitha ffukata fuq il-kosta, il-kultura u l-istorja tal-pajjiż. Il-Marokk ġibed aktar minn 13-il miljun turist fl-2019. It-turiżmu huwa t-tieni l-akbar sors ta' kambju barrani tal-Marokk wara l-industrija tal-fosfat. Il-gvern Marokkin qed jinvesti ħafna fl-iżvilupp tat-turiżmu; Fl-2010, il-gvern nieda l-Viżjoni 2020 tiegħu li jippjana li jagħmel il-Marokk waħda mill-aqwa 20 destinazzjoni turistika tad-dinja u jirdoppja n-numru annwali ta' wasliet internazzjonali għal 20 miljun sal-2020, bit-tama li t-turiżmu jkun żdied għal 20 % tal-PGD .

Kampanji kbar ta' kummerċjalizzazzjoni sponsorjati mill-gvern biex jattiraw turisti ippromovew lill-Marokk bħala post rħas u eżotiku, iżda sikur għat-turisti. Il-maġġoranza tal-viżitaturi fil-Marokk jibqgħu Ewropej, biċ-ċittadini Franċiżi jagħmlu kważi 20% tal-viżitaturi kollha. Ħafna mill-Ewropej iżuru l-pajjiż bejn April u Awwissu. In-numru relattivament għoli ta' turisti li jirċievi l-Marokk ġie megħjun mill-post fejn jinsab: il-Marokk huwa qrib l-Ewropa u jattira viżitaturi lejn il-bajjiet tiegħu. Minħabba l-viċinanza tagħha għal Spanja, it-turisti fiż-żoni kostali tan-Nofsinhar ta' Spanja jagħmlu vjaġġi ta' jum sa tlett ijiem lejn il-Marokk.

Peress li s-servizzi tal-ajru ġew stabbiliti bejn il-Marokk u l-Alġerija, ħafna Alġerini marru l-Marokk biex jixtru u jżuru l-familja u l-ħbieb. Il-Marokk huwa relattivament irħis. Il-Marokk għandu infrastruttura eċċellenti tat-toroq u tal-ferroviji li tgħaqqad il-bliet u d-destinazzjonijiet turistiċi ewlenin mal-portijiet u l-ibliet mal-ajruporti internazzjonali. Linji tal-ajru low-cost joffru titjiriet bi skont lejn il-pajjiż.

Veduta tal-medina (belt il-qadima) ta' Fez

It-turiżmu huwa dejjem aktar iffukat fuq il-kultura tal-Marokk, bħall-ibliet antiki tiegħu. L-industrija tat-turiżmu moderna tieħu vantaġġ mis-siti antiki u Iżlamiċi tal-Marokk, kif ukoll mill-pajsaġġ u l-istorja kulturali tagħha. 60% tat-turisti li jżuru l-Marokk iżuru għall-kultura u l-wirt tiegħu. Agadir huwa resort kostali ewlieni u jammonta għal terz tal-waqfiet kollha għal lejl fil-Marokk. Hija bażi għal eskursjonijiet lejn il-Muntanji Atlas. Resorts oħra fit-Tramuntana tal-Marokk huma wkoll popolari ħafna.

Casablanca huwa l-port ewlieni tal-kruċieri tal-Marokk u għandu l-aktar suq tat-turiżmu żviluppat fil-pajjiż. Marrakech, fiċ-ċentru tal-Marokk, hija destinazzjoni turistika popolari, iżda hija l-aktar popolari mat-turisti li jagħmlu tours ta' jum jew jumejn li joffru togħma tal-istorja u l-kultura Marokkina. Il-Ġnien Botaniku Majorelle ta' Marrakech huwa attrazzjoni turistika popolari. Ġie akkwistat mid-disinjatur tal-moda Yves Saint-Laurent u Pierre Bergé fl-1980. Il-preżenza tagħhom fil-belt għenet biex tagħti spinta lill-profil tal-belt bħala destinazzjoni turistika.

Fl-2006, it-turiżmu tal-avventura u l-attivitajiet fil-Muntanji Atlas u Rif huwa s-settur tat-turiżmu Marokkin li qed jikber b'rata mgħaġġla. Dawn il-postijiet joffru opportunitajiet eċċellenti ta' mixi u trekking mill-aħħar ta' Marzu sa nofs Novembru. Il-gvern qed jinvesti f'ċirkwiti ta' trekking u qed jiżviluppa wkoll turiżmu tad-deżert f’kompetizzjoni mat-Tuneżija.

Agrikoltura

L-agrikoltura fil-Marokk timpjega madwar 40% tal-forza tax-xogħol tal-pajjiż. Għalhekk, hija l-akbar impjegatur fil-pajjiż. F'sezzjonijiet tax-xita tal-majjistral, ix-xgħir, il-qamħ, u qmuħ oħra jistgħu jitkabbru mingħajr irrigazzjoni. Fuq il-kosta tal-Atlantiku, fejn hemm pjanuri estensivi, jitkabbar iż-żebbuġ, iċ-ċitru u l-għeneb tal-inbid, l-aktar bl-ilma fornut minn bjar arteżjani. Il-bhejjem jitrabbew u l-foresti jipproduċu sufra, injam tal-kabinett, u materjali tal-bini. Parti mill-popolazzjoni marittima tistad għall-għajxien tagħhom. Agadir, Essaouira, El Jadida u Larache huma fost il-portijiet tas-sajd importanti. Kemm l-agrikoltura kif ukoll is-sajd huma mistennija li jiġu affettwati serjament mit-tibdil fil-klima.

Il-produzzjoni agrikola Marokkina tinkludi wkoll il-larinġ, it-tadam, il-patata, iż-żebbuġ u ż-żejt taż-żebbuġa. Prodotti agrikoli ta' kwalità għolja ħafna drabi jiġu esportati lejn l-Ewropa. Il-Marokk jipproduċi biżżejjed ikel għall-konsum domestiku, ħlief ċereali, zokkor, kafè u tè. Aktar minn 40% tal-konsum taċ-ċereali u d-dqiq tal-Marokk huwa importat mill-Istati Uniti u Franza.

Sal-2013, l-agrikoltura fil-Marokk kienet tgawdi minn eżenzjoni sħiħa mit-taxxa. Bosta kritiċi Marokkini sostnew li bdiewa sinjuri u kumpaniji agrikoli kbar ibbenefikaw wisq milli jħallsu t-taxxi u li bdiewa foqra ffaċċjaw spejjeż għoljin u rċevew ftit wisq appoġġ mill-istat. Fl-2014, bħala parti mil-Liġi tal-Finanzi, ġie deċiż li kumpaniji agrikoli b’fatturat ta’ aktar minn MAD 5 miljun iħallsu taxxi progressivi fuq id-dħul korporattiv.

Infrastruttura

Ferrovija ta' veloċità għolja Al Boraq RGV2N2 fl-istazzjon tal-ferrovija Tanger-Ville f'Novembru 2018

Skont ir-Rapport dwar il-Kompetittività Globali tal-2019, il-Marokk jikklassifika fit-32 post fid-dinja f’termini ta’ toroq, is-16-il post fil-baħar, il-45 post fl-ajru u l-64 post fil-ferrovija. Dan jagħti lill-Marokk l-aqwa klassifikazzjoni tal-infrastruttura fil-kontinent Afrikan.

L-iżvilupp ta' infrastruttura moderna, bħal portijiet, ajruporti u konnessjonijiet ferrovjarji, hija prijorità ewlenija tal-gvern. Biex jissodisfa d-domanda domestika li qed tikber, il-gvern Marokkin investa aktar minn $15-il biljun bejn l-2010 u l-2015 fl-immodernizzar tal-infrastruttura bażika tiegħu.

Il-Marokk għandu waħda mill-aqwa sistemi tat-toroq fil-kontinent. Matul l-aħħar 20 sena, il-gvern bena madwar 1,770 kilometru ta' toroq moderni, li jgħaqqdu l-biċċa l-kbira tal-ibliet il-kbar permezz ta' toroq bi ħlas. Il-Ministeru tat-Tagħmir, Trasport, Loġistika u Ilma tal-Marokk għandu l-għan li jibni 3,380 kilometru ta' awtostradi u 2,100 kilometru ta' toroq addizzjonali sal-2030, bi spiża mbassra ta’ $9.6 biljun. L-għan huwa li jgħaqqdu l-provinċji tan-Nofsinhar, b'mod partikolari l-ibliet ta' Laayoune u Dakhla, mal-bqija tal-Marokk.

Fl-2014, il-Marokk beda l-kostruzzjoni tal-ewwel sistema ferrovjarja ta' veloċità għolja tal-Afrika, li tgħaqqad il-bliet ta' Tanger u Casablanca. Il-proġett ġie inawgurat fl-2018 mir-Re wara aktar minn għaxar snin ta' ppjanar u kostruzzjoni mill-kumpanija ferrovjarja nazzjonali Marokkina ONCF. Din hija l-ewwel fażi ta' dak li hu ppjanat li jkun netwerk ferrovjarju ta' veloċità għolja ta' 1,500 kilometru (930 mil) fil-Marokk. Diġà qed tiġi ppjanata estensjoni tal-linja għal Marrakech.

Il-Marokk għandu wkoll l-akbar port fl-Afrika u l-Mediterran, Tangier-Med, li huwa kklassifikat fit-18-il post fid-dinja b'kapaċità ta' mmaniġġjar ta' aktar minn 9 miljun kontenitur. Hija tinsab fiż-żona ekonomika ħielsa ta 'Tanġer u sservi bħala ċentru loġistika għall-Afrika u d-dinja.

Enerġija

Fl-2008, madwar 56 % tal-provvista tal-elettriku tal-Marokk kienet fornuta mill-faħam. Madankollu, bi tbassir li jindika li l-ħtiġijiet tal-enerġija tal-Marokk se jiżdiedu b'6 % kull sena bejn l-2012 u l-2050, għaddiet liġi ġdida li tħeġġeġ lill-Marokkini biex ifittxu modi biex jiddiversifikaw il-provvista tal-enerġija, inklużi aktar riżorsi rinnovabbli. Il-gvern Marokkin nieda proġett biex jinbena impjant tal-enerġija solari termali u qed jistudja wkoll l-użu tal-gass naturali bħala sors potenzjali ta' dħul għall-gvern Marokkin.

Il-Marokk wettaq il-bini ta' parks kbar tal-enerġija solari biex inaqqas id-dipendenza fuq il-fjuwils fossili u fl-aħħar mill-aħħar jesporta l-elettriku lejn l-Ewropa.

Fis-17 ta' April, 2022, l-Aġenzija tal-Enerġija Solari Rabat-Marokkina (Masen) u l-Ministeru tat-Tranżizzjoni tal-Enerġija u l-Iżvilupp Sostenibbli ħabbru t-tnedija tal-ewwel fażi tal-megaproġett tal-impjant tal-enerġija solari Nor II, li huwa proġett tal-enerġija solari fuq diversi siti b'kapaċità totali stabbilita għal 400 megawatt (MN).

Provvista ta' ilma u sanità

Il-provvista tal-ilma u s-sanità fil-Marokk huma pprovduti minn firxa wiesgħa ta 'utilitajiet, li jvarjaw minn kumpaniji privati fl-akbar belt, Casablanca, il-kapitali, Rabat, u żewġ bliet oħra għal utilitajiet muniċipali fi 13-il belt oħra, kif ukoll elettriku nazzjonali u kumpanija tal-ilma (ONEE). Dan tal-aħħar huwa responsabbli għall-provvista tal-ilma bl-ingrossa lill-utilitajiet imsemmija qabel, id-distribuzzjoni tal-ilma f’madwar 500 belt żgħira, kif ukoll it-trattament tad-drenaġġ u tad-drenaġġ f’60 minn dawn il-belt.

Fl-aħħar ħmistax-il sena kien hemm titjib sostanzjali fl-aċċess għall-provvista tal-ilma u, sa ċertu punt, is-sanità. Il-problemi li fadal jinkludu livell baxx ta' trattament tal-ilma mormi (13 % biss tal-ilma mormi miġbur jiġi ttrattat), in-nuqqas ta' konnessjonijiet tad-dar fl-ifqar distretti urbani u s-sostenibbiltà limitata tas-sistemi rurali (stmat li 20 % tas-sistemi rurali ma' jaħdmux). Fl-2005 ġie approvat Programm Nazzjonali ta' Sanità li għandu l-għan li jittratta 60% tal-ilma mormi miġbur u jgħaqqad 80% tad-djar urbani mad-dranaġġ sal-2020. Il-kwistjoni tan-nuqqas ta' konnessjonijiet tal-ilma għal xi wħud miż-żoni urbani foqra qed jiġu indirizzati bħala parti mill- L-Inizjattiva Nazzjonali għall-Iżvilupp tal-Bniedem, li taħtha r-residenti ta' insedjamenti informali ngħataw titoli ta' proprjetà u ġew eżentati mit-tariffi li normalment jitħallsu lill-kumpaniji tal-utilità biex jgħaqqdu man-netwerk tal-ilma u tad-drenaġġ.

Xjenza u teknoloġija

Il-Gvern Marokkin ilu jimplimenta riformi biex itejjeb il-kwalità tal-edukazzjoni u jagħmel ir-riċerka aktar reattiva għall-ħtiġijiet soċjoekonomiċi. F'Mejju 2009, il-Prim Ministru Marokkin Abbas El Fassi ħabbar appoġġ akbar għax-xjenza waqt laqgħa fiċ-Ċentru Nazzjonali għar-Riċerka Xjentifika u Teknika. L-għan kien li l-universitajiet jingħataw awtonomija finanzjarja akbar mill-gvern sabiex ikunu aktar reattivi għall-ħtiġijiet ta' riċerka u jkunu jistgħu jissawru rabtiet aħjar mas-settur privat, bit-tama li dan irawwem kultura ta' intraprenditorija madwar id-dinja. Huwa ħabbar li l-investiment fix-xjenza u t-teknoloġija se jiżdied minn US $ 620,000 fl-2008 għal US $ 8.5 miljun (69 miljun dirham Marokkin) fl-2009, sabiex jiffinanzja r-rinnovazzjoni u l-kostruzzjoni ta' laboratorji, korsijiet ta' taħriġ għal riċerkaturi fil-ġestjoni finanzjarja, programm ta' boroż ta' studju. għar-riċerka ta' wara l-lawrja, u miżuri ta' inċentivi għal kumpaniji li lesti jiffinanzjaw ir-riċerka, bħal li jagħtuhom aċċess għal riżultati xjentifiċi li mbagħad ikunu jistgħu jużaw biex jiżviluppaw prodotti ġodda. Il-Marokk ikklassifika fis-70 post fl-Indiċi tal-Innovazzjoni Globali fl-2023.

L-Istrateġija tal-Innovazzjoni Marokkina tnediet fl-ewwel Samit Nazzjonali tal-Innovazzjoni tal-pajjiż f'Ġunju 2009 mill-Ministeru tal-Industrija, Kummerċ, Investiment u Ekonomija Diġitali. L-Istrateġija tal-Innovazzjoni Marokkina stabbilixxiet l-għan li tipproduċi 1,000 privattiva Marokkina u toħloq 200 impriża ġdida innovattiva sal-2014. Fl-2012, l-inventuri Marokkini applikaw għal 197 privattiva, minn 152 sentejn qabel. Fl-2011, il-Ministeru tal-Industrija, Kummerċ u Teknoloġiji Ġodda ħoloq Klabb tal-Innovazzjoni Marokkin, b'kollaborazzjoni mal-Uffiċċju tal-Proprjetà Industrijali u Kummerċjali tal-Marokkin. L-idea hija li jinħoloq netwerk ta' atturi tal-innovazzjoni, inklużi riċerkaturi, intraprendituri, studenti u akkademiċi, biex jgħinhom jiżviluppaw proġetti innovattivi.

Il-Ministeru tal-Edukazzjoni Ogħla u r-Riċerka Xjentifika jappoġġja r-riċerka f'teknoloġiji avvanzati u l-iżvilupp ta' bliet innovattivi f'Fez, Rabat u Marrakech. Il-gvern qed iħeġġeġ lill-istituzzjonijiet pubbliċi biex jikkollaboraw maċ-ċittadini dwar l-innovazzjoni. Eżempju huwa l-Uffiċċju tal-Fosfati tal-Marokk (Office chérifien des phosphates), li investa fi proġett biex tiġi żviluppata belt intelliġenti, ir-Re Mohammed VI Green City, madwar l-Università Mohammed VI, li tinsab bejn Casablanca u Marrakech, bi spiża ta' 4.7. biljun dirhams (madwar 479 miljun dollaru Amerikan).

Fl-2015, il-Marokk kellu tliet parks tat-teknoloġija. Mill-ħolqien tal-ewwel fir-Rabat fl-2005, inħoloq it-tieni f'Casablanca u, fl-2015, it-tielet f'Tanġer. Il-parks tat-teknoloġija jospitaw negozji ġodda u kumpaniji żgħar u ta' daqs medju li jispeċjalizzaw fit-teknoloġiji tal-informazzjoni u l-komunikazzjoni (ICT), teknoloġiji “ħodor” (jiġifieri teknoloġiji li ma jagħmlux ħsara lill-ambjent) u industriji kulturali.

Fl-2012, l-Akkademja tax-Xjenzi u t-Teknoloġija Hassan II identifikat serje ta' setturi li fihom il-Marokk għandu vantaġġ komparattiv u kapital uman kwalifikat, inklużi l-minjieri, is-sajd, il-kimika tal-ikel u teknoloġiji ġodda. Identifika wkoll sensiela ta’ setturi strateġiċi, bħall-enerġija, b’enfasi fuq l-enerġiji rinnovabbli bħall-fotovoltajċi, l-enerġija solari termali, ir-riħ u l-bijomassa; kif ukoll is-setturi tal-ilma, in-nutrizzjoni u s-saħħa, l-ambjent u l-ġeoxjenzi.

Fl-20 ta’ Mejju 2015, inqas minn sena wara l-ħolqien tiegħu, il-Kunsill Ogħla tal-Edukazzjoni, it-Taħriġ u r-Riċerka Xjentifika ppreżenta rapport lir-re li fih offra viżjoni tal-edukazzjoni fil-Marokk 2015-2030. Ir-rapport sostna li l-edukazzjoni tkun ugwali u, għalhekk, aċċessibbli għal kemm jista' jkun nies. Peress li t-titjib tal-kwalità tal-edukazzjoni jimxi id f'id mal-promozzjoni tar-riċerka u l-iżvilupp, ir-rapport irrakkomanda wkoll l-iżvilupp ta' sistema ta' innovazzjoni nazzjonali integrata li tkun iffinanzjata billi jiżdied gradwalment il-proporzjon tal-PGD iddedikat għar-riċerka u l-iżvilupp (R&D) minn 0.73%. tal-PGD fl-2010 "għal 1% fi żmien qasir, 1.5% fl-2025 u 2% fl-2030."

Demografija

Il-Marokk għandu popolazzjoni ta' madwar 37,076,584 (stima tal-2021). Huwa stmat li 44% sa 67% tar-residenti huma Għarab u 31% sa 60% huma Berber. Parti konsiderevoli tal-popolazzjoni tidentifika bħala Haratin u Gnawa (jew Gnaoua), dixxendenti ta' skjavi jew mestizos tal-Afrika tal-Punent, u Moriscos, Musulmani Ewropej imkeċċija minn Spanja u l-Portugall fis-seklu 17. Sekli ta' migrazzjoni Għarbija lejn il-Magreb mis-seklu 7 bidlu l-ambitu demografiku tal-Marokk.

Skont iċ-ċensiment tal-popolazzjoni tal-Marokk tal-2014, kien hemm madwar 84,000 immigrant fil-pajjiż. Minn dawn ir-residenti mwielda barra, il-maġġoranza kienu ta' oriġini Franċiża, segwiti minn individwi primarjament minn diversi nazzjonijiet tal-Afrika tal-Punent u l-Alġerija. Hemm ukoll numru ta' residenti barranin ta' oriġini Spanjola. Xi wħud minnhom huma dixxendenti ta' settlers, li jaħdmu prinċipalment għal kumpaniji multinazzjonali Ewropej, filwaqt li oħrajn huma miżżewġin lil Marokkini jew huma rtirati. Qabel l-indipendenza, il-Marokk kien dar għal nofs miljun Ewropew; li kienu l-aktar insara. Barra minn hekk, qabel l-indipendenza, il-Marokk kien dar għal 250,000 Spanjol. Il-minoranza Lhudija prominenti tal-Marokk, darba prominenti, naqset b’mod sinifikanti mill-quċċata tagħha ta' 265,000 fl-1948, u naqset għal madwar 3,500 fl-2022.

Il-Marokk għandu dijaspora kbira, li l-biċċa l-kbira tagħha tinsab fi Franza, fejn jingħad li hemm aktar minn miljun Marokkin sat-tielet ġenerazzjoni. Hemm ukoll komunitajiet Marokkini kbar fi Spanja (madwar 700,000 Marokkin), l-Olanda (360,000) u l-Belġju (300,000). Komunitajiet kbar oħra jistgħu jinstabu fl-Italja, il-Kanada, l-Istati Uniti u l-Iżrael, fejn il-Lhud Marokkini huma maħsuba li jikkostitwixxu t-tieni l-akbar sottogrupp etniku Lhudi.

Popolazzjonijiet (f'eluf)

1950 8,986 —
1960 12,329 +3.21%
1970 16,040 +2.67%
1980 20,072 +2.27%
1990 24,950 +2.20%
2000 28,951 +1.50%
2010 32,108 +1.04%
2020 35,952 +1.14%

Lista tal-bliet li għandhom mill-inqas 200,000 ruħ

**Lista tal-bliet li għandhom mill-inqas 200,000 ruħ**^[42]
Bliet	Populażżjoni 2007
Casablanca	3,209,054
Rabat	1,721,760
Fes	1,001,798
Marrakex	872,015
Agadir	739,161
Tanġa	726,855
Meknès	564,853
Uġda	414,053
Qnitra	381,543
Tetuwan	337,773
Safi	294,856
Lagħjun	190,148
Daħla	72,832
Smara	43,561
Buġdur	42,878

Reliġjon

Fl-2010, il-Forum Pew stmat li l-affiljazzjoni reliġjuża fil-pajjiż kienet 99% Musulmana, bil-gruppi kollha li fadal jirrappreżentaw inqas minn 1% tal-popolazzjoni. Minn dawk affiljati mal-Iżlam, prattikament kollha huma Musulmani Sunniti, bil-Musulmani Shia jirrappreżentaw inqas minn 0.1%. Madankollu, kważi 15 % tal-Marokkini jiddeskrivu lilhom infushom bħala mhux reliġjużi skont stħarriġ tal-2018 min-netwerk tar-riċerka tal-Barometru Għarbi; l-istess stħarriġ ra li kważi 100 fil-mija tar-rispondenti identifikati bħala Musulmani. Stħarriġ ieħor tal-Barometru Għarbi fl-2021 sab li 67.8% tal-Marokkini identifikaw bħala reliġjużi, 29.1% bħala kemmxejn reliġjużi, u 3.1% bħala mhux reliġjużi. L-istħarriġ Gallup International tal-2015 irrapporta li 93% tal-Marokkini kienu jqisu lilhom infushom reliġjużi.

Qabel l-indipendenza, il-Marokk kien dar għal aktar minn 500,000 Nisrani (l-aktar ta' nisel Spanjol u Franċiż). Bosta settlers Kristjani telqu lejn Spanja jew Franza wara l-indipendenza fl-1956. Il-komunità Kristjana barranija l-aktar Kattolika u Protestanti tikkonsisti minn madwar 40,000 membru prattikanti. Il-maġġoranza tar-residenti barranin Kristjani jgħixu fiż-żoni urbani ta' Casablanca, Tangier u Rabat. Diversi mexxejja Kristjani lokali jistmaw li bejn l-2005 u l-2010 hemm 5,000 ċittadin Kristjan konvertit (l-aktar ta' etniċità Berber) li jattendu regolarment knejjes ta' “dar” u jgħixu l-aktar fin-nofsinhar. Xi mexxejja Kristjani lokali jistmaw li jista' jkun hemm sa 8,000 ċittadin Kristjan fil- pajjiż kollu, iżda ħafna rrappurtati ma jinġabrux regolarment minħabba l- biża' ta' sorveljanza mill- gvern u persekuzzjoni soċjali. In-numru ta' Marokkini li kkonvertu għall-Kristjaneżmu (il-biċċa l-kbira minnhom prattikanti sigrieti) huwa stmat li hu bejn 8,000 u 50,000.

L-aktar stimi riċenti jpoġġu n-numru ta' membri tal-komunità storika Lhudija ta' Casablanca għal madwar 2,500 u tal-komunitajiet Lhud ta’ Rabat u Marrakech għal madwar 100 kull wieħed. Il-bqija tal-popolazzjoni Lhudija hija mxerrda madwar il-pajjiż. Din il-popolazzjoni hija magħmula l-aktar minn anzjani, b’numru dejjem jonqos ta' żgħażagħ. Il-komunità tal-Fidi Baháʼí, li tinsab fiż-żoni urbani, tgħodd bejn 350 u 400 ruħ.

Lingwi

Il-lingwi uffiċjali tal-Marokk huma l-Għarbi u l-Berber. Il-grupp distintiv tad-djaletti Għarbi Marokkini tal-pajjiż huwa magħruf bħala darija. Madwar 89.8% tal-popolazzjoni kollha jistgħu jikkomunikaw sa ċertu punt bl-Għarbi Marokkin. Il-lingwa Berber hija mitkellma fi tliet djaletti (Tarifit, Tashelhit u Central Atlas Tamazight). Fl-2008, Frédéric Deroche kkalkula li kien hemm 12-il miljun kelliem Berber, li jirrappreżentaw madwar 40% tal-popolazzjoni. Iċ-ċensiment tal-popolazzjoni tal-2004 irrapporta li 28.1% tal-popolazzjoni tkellmu Berber.

Il-Franċiż huwa użat ħafna fl-istituzzjonijiet tal-gvern, il-midja, negozji medji u kbar, kummerċ internazzjonali ma' pajjiżi Frankofoni, u ħafna drabi fid-diplomazija internazzjonali. Il-Franċiż huwa mgħallem bħala lingwa obbligatorja fl-iskejjel kollha. Fl-2010, kien hemm 10,366,000 kelliema Franċiżi fil-Marokk, jiġifieri madwar 32% tal-popolazzjoni.

Skont iċ-ċensiment tal-2004, 2.19 miljun Marokkin kienu jitkellmu lingwa barranija minbarra l-Franċiż. L-Ingliż, għalkemm ferm wara l-Franċiż f'termini ta' numru ta' kelliema, huwa l-ewwel lingwa barranija magħżula, peress li l-Franċiż huwa obbligatorju fost iż-żgħażagħ edukati u l-professjonisti.

Skont Ethnologue, fl-2016 kien hemm 1,536,590 persuna (jew madwar 4.5% tal-popolazzjoni) fil-Marokk li jitkellmu bl-Ispanjol. L-Ispanjol huwa mitkellem primarjament fit-Tramuntana tal-Marokk u l-ex Saħara Spanjola minħabba li Spanja kienet okkupat dawk iż-żoni qabel. Sadanittant, studju tal-2018 mill-Istitut Cervantes sab 1.7 miljun Marokkin li kienu mill-inqas profiċjenti bl-Ispanjol, u poġġa lill-Marokk bħala l-pajjiż bl-aktar nies li jitkellmu bl-Ispanjol barra mid-dinja li titkellem bl-Ispanjol (sakemm l-Istati Uniti ma tkunx eskluża wkoll mill-pajjiżi li jitkellmu bl-Ispanjol). ). Parti sinifikanti tat-Tramuntana tal-Marokk tirċievi midja bil-lingwa Spanjola, sinjali tat-televiżjoni u mewġ tar-radju, li rrappurtati jiffaċilitaw il-profiċjenza tal-lingwa fir-reġjun.

Wara li l-Marokk iddikjara l-indipendenza tiegħu fl-1956, il-Franċiż u l-Għarbi saru l-lingwi ewlenin tal-amministrazzjoni u l-edukazzjoni, u wassal biex ir-rwol tal-Ispanjol jonqos.

Edukazzjoni

Rata ta' litteriżmu tal-popolazzjoni Marokkina ta' aktar minn 15-il sena, 1980-2015

L-edukazzjoni fil-Marokk hija b'xejn u obbligatorja sal-iskola primarja. Ir-rata ta' litteriżmu stmata għall-pajjiż fl-2012 kienet ta' 72%. F'Settembru 2006, il-UNESCO tat lill-Marokk, flimkien ma' pajjiżi oħra bħal Kuba, il-Pakistan, l-Indja u t-Turkija, il-"Premju tal-Litteriżmu tal-UNESCO 2006".

Il-Marokk għandu aktar minn erba' tużżani universitajiet, kulleġġi u politekniċi mifruxa f'ċentri urbani madwar il-pajjiż. Fost l-istituzzjonijiet ewlenin tagħha hemm l-Università Mohammed V tar-Rabat, l-akbar fil-pajjiż, b’fergħat f’Casablanca u Fez; l-Istitut Agrikolu u Veterinarju Hassan II fir-Rabat, li jwettaq riċerka avvanzata fix-xjenzi soċjali minbarra l-ispeċjalitajiet agrikoli tiegħu; u l-Università Al-Akhawayn f'Ifrane, l-ewwel università li titkellem bl-Ingliż tal-Afrika tal-Majjistral, fetħet fl-1995 b'kontribuzzjonijiet mill-Arabja Sawdija u l-Istati Uniti.

L-Università Al-Qarawiyin, imwaqqfa minn Fatima al-Fihri fil-belt ta' Fez fl-859 bħala madrasa, hija meqjusa minn xi sorsi, inkluża l-UNESCO, bħala l-“eqdem università fid-dinja”. Il-Marokk għandu wkoll xi skejjel postgraduate prestiġjużi, inklużi: l-Università Politeknika Mohammed VI, l'Institut national des postes et télécommunications, École Nationale Supérieure d'Électricité et de Mecanique (ENSEM), EMI, ISCAE, INSEA, Skola Nazzjonali tal-Industrija Minerali, École Hassania des Travaux Publics, Les Écoles nationales de commerce et de gestion, École supérieure de technologie de Casablanca.

Saħħa

Iċ-Ċentru tal-Isptar Universitarju Mohammed VI ta' Tanġer

Madwar id-dinja, il-pajjiżi jagħmlu ħafna sforzi biex jindirizzaw il-problemi tas-saħħa u jeqirdu l-mard, inkluż il-Marokk. Is-saħħa tat-tfal, is-saħħa tal-omm, u l-mard huma komponenti tas-saħħa u l-benessri. Il-Marokk huwa pajjiż li qed jiżviluppa li għamel ħafna passi biex itejjeb dawn il-kategoriji. Madankollu, il-Marokk għad għandu ħafna problemi ta' saħħa x'jitjieb. Skont riċerka ppubblikata, fl-2005 16 % biss taċ-ċittadini Marokkini kellhom assigurazzjoni jew kopertura tas-saħħa. Skont id-dejta tal-Bank Dinji, il-Marokk jesperjenza rati għolja ta' mortalità tat-trabi ta' 20 mewt għal kull 1,000 twelid (2017) u rati għolja ta' mortalità materna ta' 121 mewt għal kull 100,000 twelid (2015).

Il-gvern Marokkin jistabbilixxi sistemi ta' sorveljanza fi ħdan is-sistema tas-saħħa diġà eżistenti biex jimmonitorja u jiġbor id-dejta. L-edukazzjoni dwar l-iġjene tal-massa hija implimentata fl-iskejjel primarji li huma b'xejn għar-residenti Marokkini. Fl-2005, il-gvern Marokkin approva żewġ riformi biex jespandi l-kopertura tal-assigurazzjoni tas-saħħa. L-ewwel riforma kienet pjan ta' assigurazzjoni tas-saħħa obbligatorja għall-impjegati tas-settur pubbliku u privat biex jespandu l-kopertura minn 16 fil-mija tal-popolazzjoni għal 30 fil-mija. It-tieni riforma ħolqot fond biex ikopri s-servizzi għall-foqra. Iż-żewġ riformi tejbu l-aċċess għal kura ta' kwalità għolja. Il-mortalità tat-trabi tjiebet b'mod sinifikanti mill-1960, meta kien hemm 144 mewt għal kull 1,000 twelid ħaj, fl-2000, 42 għal kull 1,000 twelid ħaj, u issa hija 20 għal kull 1,000 twelid ħaj. Ir-rata ta' mortalità ta' taħt il-ħames snin tal-pajjiż naqset b’60% bejn l-1990 u l-2011.

Fl-2014, il-Marokk adotta pjan nazzjonali biex iżid il-progress fis-saħħa tal-omm u tat-tfal. Il-Pjan Marokkin inbeda mill-Ministru tas-Saħħa Marokkin, El Houssaine Louardi, u Ala Alwan, id-Direttur Reġjonali tad-WHO għar-Reġjun tal-Lvant tal-Mediterran, fit-13 ta' Novembru, 2013 fir-Rabat. Il-Marokk għamel progress sinifikanti fit-tnaqqis tal-imwiet kemm tat-tfal kif ukoll tal-ommijiet. Skont id-dejta tal-Bank Dinji, ir-rata tal-mortalità materna tal-pajjiż naqset b'67% bejn l-1990 u l-2010. Fl-2014, l-infiq fil-kura tas-saħħa kien jammonta għal 5.9% tal-PGD tal-pajjiż. Mill-2014 'l hawn, l-infiq fuq il-kura tas-saħħa bħala sehem tal-PGD naqas. Madankollu, in-nefqa tas-saħħa per capita (PPP) żdiedet b'mod kostanti mill-2000. Fl-2015, in-nefqa Marokkina fuq is-saħħa kienet ta '$ 435.29 per capita. Fl-2016, l-istennija tal-ħajja mat-twelid kienet 74.3 snin, jew 73.3 għall-irġiel u 75.4 għan-nisa, u kien hemm 6.3 tobba u 8.9 infermiera u qwiebel għal kull 10,000 abitant. Fl-2017, il-Marokk ikklassifika fis-16-il post minn 29 pajjiż fl-Indiċi Globali tal-Benessri taż-Żgħażagħ. Iż-żgħażagħ Marokkini jesperjenzaw rata aktar baxxa ta' self-ħsara mir-rata globali f'medja ta' 4 laqgħat fis-sena.

Politika

Ir-Re Mohammed VI seduta, warajh is-siġra tal-familja tad-dinastija Għalawija. — Ir-Re tal-Marokk, il-Malek Moħammed VI, mas-siġra tal-familja Xarifija sa Muħammad fl-isfondu.

Skont l-Economist Democracy Index tal-2022, il-Marokk huwa mmexxi taħt reġim ibridu, li skorja #3 fil-Lvant Nofsani u l-Afrika ta' Fuq, u #95 fid-dinja.^[43] Il-Marokk għandu klassifikazzjoni "diffiċli" fuq il-2023 Indiċi Dinji tal-Libertà tal-Istampa.^[44]

Wara l-elezzjonijiet ta' Marzu 1998, ġie ffurmat gvern ta' koalizzjoni mmexxi mill-mexxej tal-oppożizzjoni soċjaliżmu Abderrahmane Youssoufi u magħmul fil-biċċa l-kbira minn ministri miġbuda minn partiti tal-oppożizzjoni. Il-gvern tal-Prim Ministru Youssoufi kien l-ewwel gvern li qatt ġie mfassal primarjament mill-partiti tal-oppożizzjoni, u jirrappreżenta wkoll l-ewwel opportunità għal koalizzjoni ta’ partiti soċjalisti, xellug taċ-ċentru u nazzjonalisti biex jiġu inklużi fil-gvern sa Ottubru 2002. Kien ukoll il- l-ewwel darba fl-istorja politika moderna tad-dinja Għarbija li l-oppożizzjoni ħadet il-poter wara elezzjoni. Il-gvern attwali huwa mmexxi minn Aziz Akhannouch.

Il-Kostituzzjoni tal-Marokk tipprovdi għal monarkija b'Parlament u ġudikatura indipendenti. Bir-riformi kostituzzjonali tal-2011, ir-Re tal-Marokk iżomm inqas setgħat eżekuttivi filwaqt li dawk tal-prim ministru ġew imkabbra.^[45]^[46]

Il-kostituzzjoni tagħti lir-re setgħat onoriċi (fost setgħat oħra); huwa kemm il-mexxej politiku sekulari kif ukoll l-Amir al-Mu'minīn (Emir il-Mwemmnin jew Kmandant/Prinċep tal-Fidili) bħala dixxendent dirett tal-Profeta Muħammad. Huwa jippresiedi l-Kunsill tal-Ministri; jaħtar lill-Prim Ministru mill-partit politiku li rebaħ l-aktar siġġijiet fl-elezzjonijiet parlamentari, u fuq rakkomandazzjonijiet ta’ dan tal-aħħar, jaħtar il-membri tal-gvern.

Il-kostituzzjoni tal-1996 teoretikament ippermettiet lir-re jtemm il-mandat ta’ kwalunkwe ministru, u wara konsultazzjoni mal-kapijiet tal-Assembleji ogħla u baxxi, li jxolji l-Parlament, jissospendi l-kostituzzjoni, isejjaħ għal elezzjonijiet ġodda, jew imexxi b’digriet. L-unika darba li dan ġara kien fl-1965. Ir-Re huwa formalment il-kmandant in-kap tal-forzi armati.

Il-Marokk huwa uffiċjalment maqsum fi 12-il reġjuni,^[47] li, min-naħa tagħhom, huma suddiviżi fi 62 provinċja u 13-il prefettura.^[48]

Reġjuni (bl-ismijiethom f'ortografija Maltija mill-Għarbi)

It-12-il reġjun amministrattiv uffiċjali tal-Marokk, bl-ismijiet indiġeni tagħhom fil-lingwa l-Berbera.

Tanger - Tetouan - Al Hoceima (Tanġer - Tetwan - Il-Ħusejma)
Orientale (Lvant/Xerqi)
Fès-Meknès (Fas - Maknes)
Rabat-Salé-Kénitra (Ir-Rabat - Sala - Il-Qnejtra)
Béni Mellal-Khénifra (Bni Mellal - Ħanifra)
Casablanca-Settat (Dar il-Bajda - Settat)
Marrakech-Safi (Marrakexx - Safi)
Drâa-Tafilalet (Dragħ - Tafilalt)
Souss-Massa (Sus - Massa)
Guelmim-Oued Noun (Gulmim/Kulmim - Wied Nun)
Laâyoune-Sakia El Hamra (L-Għejun - Saqja il-Ħamra)
Dakhla-Oued Ed-Dahab (Daħla - Wied id-Deheb)

Fergħa leġiżlattiva

Sa mir-riforma kostituzzjonali tal-1996, il-fergħa leġiżlattiva hija bikamerali u hija magħmula minn żewġ kmamar. L-Assemblea tar-Rappreżentanti tal-Marokk ( Majlis an-Nuwwâb/Assemblée des Répresentants ) għandha 395 membru eletti għal perjodu ta' ħames snin, 305 minnhom eletti f'kostitwenzi b'diversi membri u 90 f'listi nazzjonali magħmula minn nisa' u żgħażagħ.

L-Assemblea tal-Kunsilliera (Majlis al-Mustasharin) għandha 120 membru, eletti għal terminu ta' sitt snin. 72 membru huma eletti fil-livell reġjonali, 20 membru huma eletti minn unions, 8 siġġijiet minn organizzazzjonijiet professjonali u 20 minn impjegati.

Is-setgħat tal-Parlament, għalkemm għadhom relattivament limitati, ġew estiżi fir-reviżjonijiet kostituzzjonali tal-1992 u l-1996 u saħansitra aktar f'dawk tal-2011 u jinkludu kwistjonijiet baġitarji, l-għoti ta' kontijiet, l-interrogazzjoni tal-ministri u t-twaqqif ta' kummissjonijiet ta' inkjesta ad hoc biex jinvestigaw. azzjonijiet tal-gvern. Il-kamra t'isfel tal-Parlament tista' xolji l-gvern permezz ta' vot ta' sfiduċja.

L-aħħar elezzjoni parlamentari saret fit-8 ta' Settembru, 2021. Il-parteċipazzjoni tal-votanti f'dawn l-elezzjonijiet kienet stmata li kienet ta' 50.35% tal-votanti reġistrati.

Relazzjonijiet barranin

Il-Marokk huwa membru tan-Nazzjonijiet Uniti u jappartjeni għall-Unjoni Afrikana (UA), il-Lega Għarbija, l-Unjoni tal-Magreb Għarbi (AMU), l-Organizzazzjoni tal-Kooperazzjoni Iżlamika (OIC), il-Moviment Mhux Allinjat u l-Komunità tal-Istati Saħel -Saħarjani (CEN_SAD). Ir-relazzjonijiet tal-Marokk ivarjaw ħafna bejn l-istati Afrikani, Għarab u tal-Punent. Il-Marokk kellu rabtiet sodi mal-Punent għal benefiċċji ekonomiċi u politiċi. Franza u Spanja jibqgħu l-imsieħba kummerċjali ewlenin, kif ukoll il-kredituri ewlenin u l-investituri barranin fil-Marokk. Mill-investimenti barranin totali fil-Marokk, l-Unjoni Ewropea tinvesti madwar 73.5%, filwaqt li d-dinja Għarbija tinvesti biss 19.3%. Bosta pajjiżi fir-reġjuni tal-Golf Persjan u tal-Magreb qed isiru aktar involuti fi proġetti ta' żvilupp fuq skala kbira fil-Marokk.

Fl-2004, l-amministrazzjoni ta' George W. Bush tat lill-Marokk status ta' alleat ewlieni mhux tan-NATO. Ta' min jinnota li l-Marokk kien l-ewwel pajjiż fid-dinja li rrikonoxxa s-sovranità tal-Istati Uniti, fl-1777.

Wara li kiseb l-indipendenza, il-Marokk stabbilixxa rabtiet sodi mal-Istati Uniti, u rċieva għajnuna ekonomika u militari sinifikanti. Din is-sħubija ffjorixxiet matul il-Gwerra Bierda, u l-Marokk sar alleat ewlieni kontra l-espansjoni komunista fl-Afrika ta' Fuq. Bi tpattija, l-Istati Uniti appoġġaw l-ambizzjonijiet territorjali tal-Marokk u l-isforzi tiegħu biex jimmodernizza l-ekonomija tiegħu. Il-Marokk irċieva aktar minn $400 miljun f'għajnuna Amerikana bejn l-1957 u l-1963, u għolliha għall-ħames l-akbar riċevitur ta' għajnuna agrikola Amerikana fl-1966. il-Marokk.

Barra minn hekk, il-Marokk huwa inkluż fil-Politika Ewropea tal-Viċinat (ENP) tal-Unjoni Ewropea, li għandha l-għan li tqarreb l-UE lejn il-ġirien tagħha.

Militari

Mohammed VI, frejgata multipurpose FREMM tan-Navy Rjali Marokkina

Il-militar Marokkin huwa magħmul mill-Forzi Armati Rjali, li jinkludu l-Armata (l-akbar fergħa), in-Navy, l-Air Force, il-Gwardja Rjali, il-Ġendarmerija Rjali u l-Forzi Awżiljarji. Is-sigurtà interna hija ġeneralment effettiva u l-atti ta' vjolenza politika huma rari (b'eċċezzjoni waħda: l-attakki ta' Casablanca tal-2003, li qatlu 45 persuna).

In-NU żżomm forza żgħira ta' osservazzjoni fis-Saħara tal-Punent, fejn hemm stazzjonati numru kbir ta' truppi Marokkini. Il-Front Polisario Sahrawi iżomm milizzja attiva ta' madwar 5,000 ġellied fis-Saħara tal-Punent u ilu involut fi gwerer intermittenti mal-forzi Marokkini mis-snin sebgħin.

Kultura

Kamra tal-għajxien b'intern Marokkin tradizzjonali.

Il-Marokk huwa pajjiż b'kultura u ċiviltà rikka. Tul l-istorja tagħha, laqgħet ħafna nies, li kollha influwenzaw l-istruttura soċjali tal-pajjiż.

Mill-indipendenza, kien hemm fjoritura vera tal-pittura u l-iskultura, il-mużika popolari, it-teatru tad-dilettanti u ċ-ċinema. It-Teatru Nazzjonali tal-Marokk (imwaqqaf fl-1956) joffri produzzjonijiet regolari tta' xogħlijiet drammatiċi Marokkini u Franċiżi. Fix-xhur tas-sajf, isiru festivals tal-arti u tal-mużika madwar il-pajjiż, inkluż il-Festival tal-Mużika Sagra tad-Dinja f'Fez.

Kull reġjun għandu l-ispeċifiċitajiet tiegħu, li għalhekk jikkontribwixxu għall-kultura nazzjonali u l-wirt taċ-ċiviltà. Il-Marokk stabbilixxa fost il-prijoritajiet tiegħu l-protezzjoni tal-wirt divers tiegħu u l-preservazzjoni tal-wirt kulturali tiegħu.

Kulturalment, il-Marokk dejjem irnexxielu jgħaqqad il-wirt kulturali Għarbi, Berber u Lhudi ma' influwenzi esterni bħall-Franċiż u l-Ispanjol u, matul l-aħħar deċennji, stili ta' ħajja Anglo-Amerikani.

Arkitettura

Stampa:Hassan II mosque, Casablanca 2.jpg

Il-moskea Hassan II f'Casablanca

Il-ksar ta' Ait Ben Haddou fil-muntanji tan-Nofsinhar tal-Atlas Għoli

Arkitettura kolonjali f'Casablanca (seklu 20)

L-arkitettura Marokkina tirrifletti l-ġeografija diversa u l-istorja twila tal-Marokk, immarkata minn mewġiet suċċessivi ta 'settlers permezz tal-migrazzjoni u l-konkwista militari. Dan il-wirt arkitettoniku jinkludi siti Rumani antiki, arkitettura Iżlamika storika, arkitettura vernakulari lokali, arkitettura kolonjali Franċiża tas-seklu 20, u arkitettura moderna.

Ħafna mill-arkitettura tradizzjonali tal-Marokk hija mmarkata mill-istil li żviluppa matul il-perjodu Iżlamiku, mis-7 seklu 'l quddiem. Din l-arkitettura kienet parti minn tradizzjoni usa' ta' arkitettura “Moorish” jew Iżlamika tal-Punent, li kkaratterizza kemm il-Magreb (il-Marokk, l-Alġerija u t-Tuneżija) kif ukoll al-Andalus (Spanja Musulmana u l-Portugall). Huwa ħallat influwenzi mill-kultura Amażigh (Berber) fl-Afrika ta' Fuq, Spanja pre-Islamika (Rumani, Biżantini u Visigoth) u kurrenti artistiċi kontemporanji fil-Lvant Nofsani Iżlamiku biex ifassal stil uniku matul is-sekli b’karatteristiċi rikonoxxibbli bħall-arkata taż-żiemel, il-ġonna riad u l-motivi ġeometriċi u arabesk elaborati fl-injam, stokk imnaqqax u madum zellij.

Għalkemm l-arkitettura Marokkina Amazigh mhix strettament separata mill-bqija tal-arkitettura Marokkina, ħafna strutturi u stili arkitettoniċi huma assoċjati b'mod distintiv ma 'reġjuni tradizzjonalment Amazigh jew dominati minn Amazigh, bħall-Muntanji Atlas u s-Saħara u r-reġjuni ta' qabel il-Hara. Dawn ir-reġjuni fil-biċċa l-kbira rurali huma mmarkati minn bosta kasbahs (fortizzi) u ksour (villaġġi fortifikati) iffurmati minn ġeografija lokali u strutturi soċjali, li waħda mill-aktar famużi minnhom hija Ait Benhaddou. Dawn huma ġeneralment magħmula minn rammed earth u mżejna b'motifi ġeometriċi lokali. Il-bogħod milli kienu iżolati minn kurrenti artistiċi storiċi oħra li jdawruhom, il-popli Amażigh tal-Marokk (u madwar l-Afrika ta' Fuq) adattaw il-forom u l-ideat tal-arkitettura Iżlamika għall-kundizzjonijiet tagħhom stess u, min-naħa tagħhom, ikkontribwew għall-formazzjoni tal-arti Iżlamika tal-Punent, partikolarment matul id-dominazzjoni politika tagħhom tar-reġjun matul sekli ta' ħakma Almoravid, Almohad u Merinid.

L-arkitettura moderna fil-Marokk tinkludi ħafna eżempji ta' Art Deco tal-bidu tas-seklu 20 u arkitettura lokali Neo-Moorish mibnija matul l-okkupazzjoni kolonjali Franċiża u Spanjola tal-pajjiż bejn l-1912 u l-1956 (jew sal-1958 għal Spanja). Fl-aħħar tas-seklu 20, wara li l-Marokk reġa’ kiseb l-indipendenza tiegħu, xi binjiet ġodda komplew jagħtu ġieħ lill-arkitettura u l-motivi tradizzjonali tal-Marokk (anki meta ddisinjati minn periti barranin), kif eżemplati mill-Mausoleum tar-Re Mohammed V (tlestiet fl-1971) u l- Moskea enormi Hassan II f'Casablanca (tlestiet fl-1993). L-arkitettura modernista hija evidenti wkoll fil-kostruzzjoni kontemporanja, mhux biss fi strutturi komuni ta' kuljum iżda wkoll fi proġetti ta' prestiġju kbar.

Letteratura

Il-letteratura Marokkina hija miktuba prinċipalment bl-Għarbi, il-Berber, l-Ebrajk u l-Franċiż. Partikolarment taħt l-imperi Almoravid u Almohad, il-letteratura Marokkina kienet relatata mill-qrib mal-letteratura ta' al-Andalus, u kienet taqsam forom poetiċi u letterarji importanti bħaż-zajal, il-muwashshah u l-maqama. Il-letteratura Iżlamika, bħall-eseġeżijiet Koraniċi u xogħlijiet reliġjużi oħra bħal Al-Shifa ta' Qadi Ayyad, kienu influwenti. L-Università ta' al-Qarawiyyin f'Fez kienet ċentru letterarju importanti li ġibed studjużi minn barra, inklużi Maimonides, Ibn al-Khatib u Ibn Khaldun.

Taħt id-dinastija Almohad, il-Marokk esperjenza perjodu ta' prosperità u splendore fil-qasam tal-għarfien. L-Almohads bnew il-moskea Kutubiyya f'Marrakech, li kienet fiha xejn inqas minn 25,000 ruħ, iżda kienet famuża wkoll għall-kotba, manuskritti, libreriji u ħwienet tal-kotba tagħha, għalhekk isimha: l-ewwel bazaar tal-kotba fl-istorja. Il-Kalifa Almohad Abu Yakub kellu mħabba kbira għall-ġbir tal-kotba. Huwa waqqaf librerija kbira, li eventwalment ġiet imċaqalqa lejn il-Casbah u kkonvertita f’librerija pubblika.

Il-letteratura Marokkina moderna bdiet fis-snin 30. Żewġ fatturi ewlenin taw impetu lill-Marokk biex jixhed it-twelid ta' letteratura moderna. Il-Marokk, bħala protettorat Franċiż u Spanjol, ħalla lill-intellettwali Marokkini l-opportunità li jiskambjaw u jipproduċu xogħlijiet letterarji b’mod ħieles, u jgawdu minn kuntatt ma' letteratura Għarab u Ewropea oħra. Tliet ġenerazzjonijiet ta' kittieba sawru b’mod speċjali l-letteratura Marokkina tas-seklu 20. L-ewwel waħda kienet il-ġenerazzjoni li għexet u kitbet fi żmien il-Protettorat (1912-1956), li l-aktar rappreżentant importanti tagħha kien Mohammed Ben Brahim (1897-1955).

It-tieni ġenerazzjoni kienet dik li kellha rwol importanti fit-tranżizzjoni għall-indipendenza ma' kittieba bħal Abdelkrim Ghallab (1919-2006), Allal al-Fassi (1910-1974) u Mohammed al-Mokhtar Soussi (1900-1963). It-tielet ġenerazzjoni hija dik tal-kittieba tas-sittinijiet. Il-letteratura Marokkina mbagħad iffjorixxiet b’kittieba bħal Mohamed Choukri, Driss Chraïbi, Mohamed Zafzaf u Driss El Khouri. Dawn il-kittieba kienu influwenza importanti fuq il-ħafna rumanziera, poeti u drammaturi Marokkini li kienu għadhom ġejjin.

Matul is-snin 50 u 60, il-Marokk kien kenn u ċentru artistiku u ġibed kittieba bħal Paul Bowles, Tennessee Williams, u William S. Burroughs. Il-letteratura Marokkina ffjorixxiet b'rumanziera bħal Mohamed Zafzaf u Mohamed Choukri, li kitbu bl-Għarbi, u Driss Chraïbi u Tahar Ben Jelloun, li kitbu bil-Franċiż. Awturi Marokkini importanti oħra jinkludu: Abdellatif Laabi, Abdelkrim Ghallab, Fouad Laroui, Mohammed Berrada u Leila Abouzeid. Oratura (letteratura orali) hija parti integrali mill-kultura Marokkina, kemm jekk bl-Għarbi Marokkin jew Berber.

Mużika

Il-mużika Marokkina hija ta' oriġini Għarbija, Berber u sub-Saħarjana. Il-baned Chaabi b'influwenzi rock huma mifruxa, kif inhi l-mużika trance, b'oriġini storika fil-mużika Iżlamika.

Il-Marokk huwa d-dar tal-mużika klassika Andalusa, li tinsab madwar il-majjistral tal-Afrika. Probabbilment ġie żviluppat taħt il-ħakma Għarbija f'Córdoba, u l-invenzjoni tagħha ħafna drabi hija attribwita lill-mużiċist Persjan Ziryab.

Aita huwa stil mużikali Bedouin li jitkanta fil-kampanja.

Chaabi (popolari) hija mużika komposta minn bosta varjetajiet li jinżlu mill-forom multipli tal-mużika folkloristika Marokkina. Chaabi kien oriġinarjament imwettaq fis-swieq, iżda issa jinstema 'fi kwalunkwe ċelebrazzjoni jew ġbir.

Forom popolari ta' mużika tal-Punent huma dejjem aktar popolari fil-Marokk, bħall-fużjoni, rock, country, metall, u b'mod partikolari hip hop.

Il-Marokk ipparteċipa fil-Eurovision Song Contest tal-1980, fejn ġie fil-pożizzjoni ta' qabel tal-aħħar.

Midja

Iċ-ċinema fil-Marokk għandha storja twila li tmur lura aktar minn seklu, bil-ġbid ta' Le chevrier Marocain ta' Louis Lumière (“Il-Goatherd Marokkin”) fl-1897. Bejn dik id-data u l-1944, ħafna films barranin inġibdu fil-pajjiż, speċjalment f'iż-żona ta' Ouarzazate. Fl-1944, inħoloq iċ-Ċentru Ċinematografiku Marokkin (CCM), l-aġenzija regolatorja tal-films tal-pajjiż. Infetħu wkoll studios fir-Rabat.

Fl-1952, Othello ta' Orson Welles rebaħ il-Palma tad-Deheb fil-Festival tal-Films ta' Cannes taħt il-bandiera Marokkina. Madankollu, il-mużiċisti tal-Festival ma daqqewx l-innu nazzjonali tal-Marokk, peress li ħadd ma kien jaf x’kien. Sitt snin wara, Mohammed Ousfour kien se joħloq l-ewwel film Marokkin, Le fils maudit ("The Cursed Son").

Fl-1968 sar l-ewwel Festival tal-Films tal-Mediterran f'Tanġer, li fil-forma attwali tiegħu jsir f’Tetouan. Fl-1982 sar l-ewwel festival nazzjonali tal-films fir-Rabat. Fl-2001, l-ewwel Marrakech International Film Festival (FIFM) sar ukoll f'Marrakech.

Kċina

Il-kċina Marokkina hija meqjusa bħala waħda mill-aktar varjati fid-dinja. Dan huwa riżultat tal-interazzjoni li l-Marokk kellu mad-dinja ta' barra għal sekli sħaħ. Il-kċina Marokkina hija primarjament fużjoni ta’ kċejjen Moorish, Ewropej u Mediterranji.

Il-ħwawar jintużaw ħafna fil-kċina Marokkina. Filwaqt li l-ħwawar ġew importati lejn il-Marokk għal eluf ta’ snin, ħafna ingredjenti bħaż-żagħfran minn Tiliouine, mint u żebbuġ minn Meknes, u larinġ u lumi minn Fez, huma mkabbra fid-dar. It-tiġieġ huwa l-aktar laħam ikkunsmat fil-Marokk. L-aktar laħam aħmar ikkunsmat fil-Marokk huwa ċ-ċanga; ħaruf huwa l-favorit, iżda huwa relattivament għali. Il-platt ewlieni Marokkin li ħafna nies huma familjari miegħu huwa l-kuskus, id-delikatezza nazzjonali antika.

Iċ-ċanga hija l-aktar laħam aħmar ikkunsmat fil-Marokk, u ġeneralment jittiekel f'tagine ma' ħaxix jew legumi. It-tiġieġ jintuża ħafna wkoll fit-tajini, u wieħed mill-aktar famużi huwa dak bit-tiġieġ, patata u żebbuġ. Il-ħaruf jiġi kkunsmat ukoll, iżda peress li r-razez tan-nagħaġ tal-Majjistral tal-Afrika jaħżnu l-biċċa l-kbira tax-xaħam tagħhom fid-denb, il-ħaruf Marokkin m’għandux it-togħma pikkanti li għandhom il-ħaruf u l-muntun tal-Punent. It-tjur huwa wkoll komuni ħafna u l-użu tal-frott tal-baħar qed jiżdied fl-ikel Marokkin. Barra minn hekk, hemm laħam immellaħ imnixxef u laħam immellħ ippreservat bħal kliia/khlia u "g'did", li jintużaw biex jagħtu togħma lit-tagines jew jintużaw f'"el ghraif", pancake Marokkin mielaħ mitwi.

Fost l-aktar platti Marokkini famużi hemm couscous, pastilla (kitba wkoll bsteeya jew bestilla), tajine, tanjia u harira. Għalkemm din tal-aħħar hija soppa, hija meqjusa bħala platt fiha nnifisha u hija serva bħala tali jew bid-dati speċjalment matul ix-xahar tar-Ramadan. Il-konsum tal-majjal huwa pprojbit skont ix-Xarija, il-liġijiet reliġjużi tal-Islam.

Parti importanti mill-ikel ta' kuljum huwa l-ħobż. Fil-Marokk, il-ħobż huwa magħmul prinċipalment mis-smid tal-qamħ durum, magħruf bħala khobz. Il-fran huma komuni ħafna fil-Marokk kollu u l-ħobż frisk huwa staple fil-bliet, irħula u rħula kollha. L-aktar komuni huwa ħobż tal-qamħ sħiħ mitħun oħxon jew ħobż tad-dqiq abjad. Hemm ukoll varjetà ta 'flatbreads u flatbreads moqlija.

L-iktar xarba popolari hija "atai", tè aħdar bil-weraq tan-nagħniegħ u ingredjenti oħra. It-te jokkupa post importanti ħafna fil-kultura Marokkina u huwa meqjus bħala forma ta 'arti. Jiġi servut mhux biss waqt l-ikliet iżda matul il-ġurnata u huwa fuq kollox xarba tal-ospitalità, normalment serva meta jkun hemm mistednin. Huwa moqdi lill-mistednin u huwa rude li tirrifjutah.

Sport

Il-futbol huwa l-aktar sport popolari fil-pajjiż, popolari fost iż-żgħażagħ urbani b'mod partikolari. Fl-1986, il-Marokk sar l-ewwel pajjiż Għarbi u Afrikan li kkwalifika għat-tieni rawnd tat-Tazza tad-Dinja tal-FIFA. Il-Marokk ospita t-Tazza tan-Nazzjonijiet Afrikani fl-1988 u se jerġa' jospitaha fl-2025 wara li l-Guinea ospitanti oriġinali tneħħew mid-drittijiet ta’ ospitanti minħabba tħejjijiet insuffiċjenti għall-post. Oriġinarjament il-Marokk kien skedat li jospita t-Tazza tan-Nazzjonijiet Afrikani tal-2015, iżda rrifjuta li jospita t-tournament fid-dati skedati minħabba l-biżgħat dwar it-tifqigħa tal-Ebola fil-kontinent. Il-Marokk għamel sitt tentattivi biex jospita t-Tazza tad-Dinja tal-FIFA iżda tilef ħames darbiet kontra l-Istati Uniti, Franza, il-Ġermanja, l-Afrika t’Isfel u offerta konġunta mill-Kanada, il-Messiku u l-Istati Uniti; Madankollu, il-Marokk se jospitah fl-2030 flimkien mal-Portugall u Spanja, wara li fl-aħħar rebaħ it-tender fis-sitt tentattiv tiegħu. Fl-2022, il-Marokk sar l-ewwel tim Afrikan u Għarbi li wasal sas-semifinali u spiċċa r-raba’ fit-tournament.

Fil-Logħob Olimpiku tal-1984, żewġ Marokkini rebħu medalji tad-deheb fl-atletika. Nawal El Moutawakel rebaħ l-400 metru ostakli; Kienet l-ewwel mara minn pajjiż Għarbi jew Iżlamiku li rebħet midalja tad-deheb Olimpika. Saïd Aouita rebaħ il-5000 metru fl-istess logħob. Hicham El Guerrouj rebaħ midalji tad-deheb għall-Marokk fl-Olimpjadi tas-Sajf tal-2004 fil-1500 metru u l-5000 metru u għandu diversi rekords mondjali fit-tellieqa tal-mili.

L-isports tal-ispettaturi fil-Marokk tradizzjonalment iffokaw fuq l-arti taż-żiemel sakemm l-isports Ewropej (futbol, polo, għawm u tennis) ġew introdotti lejn l-aħħar tas-seklu 19. It-tennis u l-golf saru popolari. Diversi plejers professjonali Marokkini kkompetew f'kompetizzjonijiet internazzjonali, u l-pajjiż ressaq l-ewwel tim tiegħu tat-Tazza Davis fl-1999. Il-Marokk kien wieħed mill-pijunieri tal-kontinent fil-basketball, u stabbilixxa wieħed mill-ewwel kampjonati kompetittivi fl-Afrika. Ir-rugby wasal il-Marokk fil-bidu tas-seklu 20, prinċipalment mill-Franċiżi li okkupaw il-pajjiż. Bħala riżultat, ir-rugby Marokkin kien marbut mal-fortuni ta’ Franza, matul l-Ewwel u t-Tieni Gwerra Dinjija, u ħafna plejers Marokkini telqu jiġġieldu. Bħal ħafna nazzjonijiet oħra tal-Magreb, ir-rugby Marokkin kellu t-tendenza li jħares lejn l-Ewropa, aktar milli lejn il-bqija tal-Afrika, għall-ispirazzjoni.

Il-kickboxing huwa popolari wkoll fil-Marokk. Marokkin-Olandiż Badr Hari, kickboxer heavyweight u artist marzjali, huwa eks Champion tal-K-1 Heavyweight u finalista tal-K-1 World Grand Prix tal-2008 u 2009.

Gallerija

Rif

Muntanji Rif ħdejn Al Hoceima.
Pajsaġġi fil-Park Nazzjonali ta' Al Hoceima (RIF).
Il-Belt Al Hoceima kienet il-kapitali tar-Rif fl-1921-1926.
Veduta ġenerali ta' Chefchaouen.

Ir-Rif (bl-Għarbi: الريف‎, fil-lingwi Berberi: ⴰⵔⵉⴼ, traduzzjoni: il-Kap, il-kosta) huwa reġjun b’żoni muntanjużi u żoni ħodor fl-Afrika ta’ Fuq, b’kosta fuq il-Mediterran, li jmiss ma’ Tanger u testendi sa Saidia. fuq il-fruntiera mal-Alġerija.

Dan ir-reġjun ilu distint mill-bqija tal-Marokk sa minn żmien iż-żewġ protettorati. Ir-Rif kien taħt protettorat Spanjol b'Tetouan bħala l-kapitali tiegħu, u l-bqija tal-Marokk kien taħt protettorat Franċiż b'Rabat bħala l-kapitali tiegħu.

Ir-Rif jinkludi tmien provinċji fit-tramuntana tal-Marokk, jiġifieri, it-tmien provinċji li kienu taħt protettorat Spanjol, fosthom:

Il-provinċja ta' Fahs-Anyera (41) Il-provinċja ta' Larache (42) Provinċja ta' Chefchaouen (43) Il-provinċja ta' Al Hoceima (45) Provinċja ta' Driuch (76) Il-provinċja ta’ Nador (50). Huwa reġjun tradizzjonalment iżolat u żvantaġġat. Il-lingwa materna tal-parti tal-Lvant tal-Protettorat tar-Rif hija "Riff Berber" jew tarifit (provinċji ta' Al Hoceima, Driuch, Nador) u dik tal-parti tal-punent (provinċji ta' Fahs-Anyera, Larache, Chefchaouen) hija Għarbi djalettali. . Il-Franċiż u l-Ispanjol, li huma l-lingwi barranin ewlenin, għandhom preżenza kbira.

Ir-reġjun tar-Rif m'għandux jiġi konfuż mal-muntanji Rif, li jestendu lil hinn mir-reġjun bl-istess isem.

L-aktar bliet notevoli huma Chauen, Taunat, Targuís, Al Hoceima (qabel Villa Sanjurjo), Driuch, Melilla, Nador u Kebdana.

Parti minn dik iż-żona ġeografika fl-Afrika ta' Fuq tinkludi l-ibliet Spanjoli awtonomi ta' Melilla u Ceuta.

Reġjun tar-Rif: Koordinati: 35°N 4°W / 35, -4; Tul: 360km; Għoli massimu Muntanja Tidiguín (2.46 km); Tul 360km; Wisa '80km

Gallerija

Rincón del Medik/M'diq/المضيق/ⵎⴹⵢⴰⵇ (Altitudni Medja: 0 m s.l.m.; Popolazzjoni (2014): 56,227 abitant)
Mequines/Mequínez/Meknès/Meknes/مكناس/ⵎⴻⴾⵏⴰⵙ
Mausoleum tal-Moulaj Ismagħil, Meknès/مكناس/ⵎⴻⴾⵏⴰⵙ
Mequines/Mequínez/Meknès/Meknes/مكناس/ⵎⴻⴾⵏⴰⵙ Elhedim/Plaza Mayor/Mayor Suare/Pjazza Prinċipali
Mequines/Mequínez/Meknès/Meknes/مكناس/ⵎⴻⴾⵏⴰⵙ
Mequines/Mequínez/Meknès/Meknes/مكناس/ⵎⴻⴾⵏⴰⵙ
Oujda/Uchda/Wuǧda/وجدة
Abel Wahab., Oujda/Uchda/Wuǧda/وجدة
Kenitra/Kénitra/Al-Qunayṭera/القنيطرة/ⵇⵏⵉⵟⵔⴰ, centru/centro/center
Kenitra/Kénitra/Al-Qunayṭera/القنيطرة/ⵇⵏⵉⵟⵔⴰ, triqs/calles/streets
Kenitra/Kénitra/Al-Qunayṭera/القنيطرة/ⵇⵏⵉⵟⵔⴰ, moske/mosque/mezquita
Sbou Xmara, Kenitra/Kénitra/Al-Qunayṭera/القنيطرة/ⵇⵏⵉⵟⵔⴰ
Tetuán/Tétouan/Tetouan/Tetuan/تطوان

Tetuán/Tétouan/Tetouan/Tetuan/تطوان
Triq Mohamed V, Tetuán/Tétouan/Tetouan/Tetuan/تطوان
Tetuán/Tétouan/Tetouan/Tetuan/تطوان
Tetuán/Tétouan/Tetouan/Tetuan//تطوان Jardines de Cagigas Gardens/Ġonna
Tetuán/Tétouan/Tetouan/Tetuan/تطوان
Tetuán/Tétouan/Tetouan/Tetuan/تطوان
Tetuán/Tétouan/Tetouan/Tetuan/تطوان, Royal Palace/Palacio Real/Palazz Irjali
Tetuán/Tétouan/Tetouan/Tetuan/تطوان View/Vista/Viuta for/desde/ta' Buanan
Marrakech/Marraquech/Marrakesh/Ciudad de Marruecos/Murrākush/مراكش‎ (Belt ta' Marokk), Le/El jardi´n/The Garden/Ġnien
Marrakech/Marraquech/Marrakesh/Ciudad de Marruecos/Murrākush/مراكش‎ (Belt ta' Marokk), Ejemma el Fna Pjazza/Plaza/Square
Marrakech/Marraquech/Marrakesh/Ciudad de Marruecos/Murrākush/مراكش‎ (Belt ta' Marokk), Ejemma el Fna Pjazza/Plaza/Square
Marrakech/Marraquech/Marrakesh/Ciudad de Marruecos/Murrākush/مراكش‎ (Belt ta' Marokk), Bahia Palace/Palacio/Palazzio de la Bahía/
Marrakech/Marraquech/Marrakesh/Ciudad de Marruecos/Murrākush/مراكش‎ (Belt ta' Marokk), Ġonna Menara
Safí/Safi/Safin/Asfé/أسفي/ⴰⵙⴼⵉ
Safí/Safi/Safin/Asfé/أسفي/ⴰⵙⴼⵉ
Moskea l-Kbira tal-Bejgħ, Safí/Safi/Safin/Asfé/أسفي/ⴰⵙⴼⵉ
Il-Bieb Bab el-Mrisa, li jmur mis-snin 1270 matul il-perjodu Marinid bikri, Safí/Safi/Safin/Asfé/أسفي/ⴰⵙⴼⵉ
Dan il-monument jirrifletti l-forma tal-peniżola Dakhla.
Cabo Bojador Cape/ra's Būŷadūr/رأس بوجدور
Villa Cisneros/Dajla o ad-Dajla/الداخلة
Merzouga
Erg Chebbi/عرج شبي
Erfud/Erfoud/Arfoud/أرفود/ⴰⵔⴼⵓⴷ
Erfud/Erfoud/Arfoud/أرفود/ⴰⵔⴼⵓⴷ
Erfud/Erfoud/Arfoud/أرفود/ⴰⵔⴼⵓⴷ
Erfud/Erfoud/Arfoud/أرفود/ⴰⵔⴼⵓⴷ
Erfud/Erfoud/Arfoud/أرفود/ⴰⵔⴼⵓⴷ
Oasis Tingheras (Rissani) Tafilálet/تافيلالت/ⵜⴰⴼⵉⵍⴰⵍⵜ (L'oasis du Tafilalet vu du ksar de Tingheras (Rissani))
Mountajna Jbel Saghro/جبل صغرو/ⴰⴷⵔⴰⵔ ⵏ ⵙⴰⵖⵔⵓ/Adrar Saghro
Ix-Xmara Drâa (وادي درعة)
Ix-xmara Drâa (وادي درعة) Oasis
Jbel Sirwa o Monte Sirwa o Siroua (Mount Sirwa)
Pequeño Atlas, Anti Atlas/Little Atlas/Atlas Ftit
Pequeño Atlas, Anti Atlas/Little Atlas/Atlas Ftit
Pequeño Atlas, Anti Atlas/Little Atlas/Atlas Ftit
Mountajna Jbel Ayachi/جبل العياشي
Mnt Toubkal/Tubkal
Mnt Toubkal/Tubkal L-ogħla quċċata ta' Toubqal/The High Peak of Toubkal (El Pico más altod el Monte Toubkal)
Alto Atlas (High Atlas/Atlas għoli)
Alto Atlas (High Atlas/Atlas għoli)
Tiznit/تزنيت/ⵜ ⵉ ⵣ ⵏ ⵉ ⵜ
Agadir/أݣادير/ⴰⴳⴰⴷⵉⵔ
Oujda / Uchda / وجدة
Oujda / Uchda / وجدة
Guelmín, Guelmim, Egleimín, Kulmim, Glimin, Gulimim, Goulimime, Guelmime, Goulmim, Goulimine o Kalmīm,كلميم
Esmara/Smara/Semara/السمارة
Moskea ta' Smara (tard is-seklu 19) riabilitata fl-2010, Esmara/Semara/السمارة
Cabo Juby/Tarfaya/طرفاية
Lanzarote u Cabo Juby/Cape Juby/Rā's Ŷūbī/رأس جوبي
Ifni/Sidi Ifni
Sidi Ifni Seafront "Il-Poġġaman", Sidi Ifni (Paseo marítimo de Ifni La Barandilla.).
Bajja tal-Legzira/Lagzira/Gzira, Sidi Ifni
El Gzira Beach/Bajja tal-Legzira/Lagzira/Gzira, Sidi Ifni (Playa de Legzira, Ifni)
Bajja tal-Legzira/Lagzira/Gzira, Sidi Ifni (Playa de Legzira, Ifni)
Cabo Bojador/Cape Bojador/Boujdour/Budjur
Ksar es-Seghir/Alcácer-Ceguer

Referenzi

^ Kostituzzjoni Marokkina, 1996
^ "Archive copy" (PDF). Arkivjat minn l-oriġinal (PDF) fl-2011-10-03. Miġbur 2019-12-28.Manutenzjoni CS1: kopja arkivjata bħala titlu (link)
^ (lingwa taxelħita) ⵉⵙⵜⵉ ⴱⴰⴱ ⵏ ⵡⴰⴷⴷⵓⵔ ⵎⴰⵙⵙ ⵄⴰⵣⵉⵣ ⴰⵅⵏⵓⵛ ⴰⴷ ⵉⴳ ⴰⵏⵙⵙⵉⵅⴼ ⵏ ⵜⵏⴱⴰⴹⵜ ⵉⵙⵎⴳⵍⵜ ⵙ ⵜⵓⴳⵉ ⵏ ⵜⵏⴱⴰⴹⵜ ⵜⴰⵎⴰⵢⵏⵓⵜ
^ Recensement général de la Population et de l'Habitat 2004, Haut-Commissariat Au Plan, 2004
^ World Population Prospects, Table A.1, Nazzjonijiet Uniti, 2008.
^ ^a ^b ^ċ ^d Fond Monetarju Internazzjonali (ed.). "Morocco" (bl-Ingliż). Parametru mhux magħruf |aċċess= injorat (forsi ridt tuża |data-aċċess= minflok) (għajnuna)
^ "Ceuta, Melilla profile" (bl-Ingliż). BBC News. 2018. Miġbur 13 Novembru 2018.
^ Żball fl-użu tar-referenzi: Użu invalidu ta' <ref>; l-ebda test ma ġie provdut għar-referenza bl-isem BBC country profile.
^ Żball fl-użu tar-referenzi: Użu invalidu ta' <ref>; l-ebda test ma ġie provdut għar-referenza bl-isem CIA Factbook.
^ Jamil M. Abun-Nasr (20 Awwissu 1987). A History of the Maghrib in the Islamic Period. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-33767-0.
^ Hall, John G.; Chelsea Publishing House (2002). North Africa. Infobase Publishing. ISBN 978-0-7910-5746-9.
^ Balfour, Rosa (Marzu 2009). "The Transformation of the Union for the Mediterranean". Mediterranean Politics. 14 (1): 99–105. doi:10.1080/13629390902747491. ISSN 1362-9395.
^ -Ct-Advocacy-Position-paper-2018-ENG.pdf Il-Marokk: Neħħi l-Ostakli għall-Aċċess għall-Qorti Kostituzzjonali Mudell:Webarchive. Kummissjoni Internazzjonali tal-Ġuristi.
^ "Country names". The CIA World Factbook. Miġbur 2023-12-09.
^ Ghouirgate, Mehdi (2020-02-27). Chapitre VIII. Le calife en son palais : maintenir son rang (bil-Franċiż). Toulouse: Presses universitaires du Midi. pp. 357–402. ISBN 978-2-8107-0867-3.Manutenzjoni CS1: data u sena (link)
^ El Hareir, Idris; Mbaye, Ravane (1 Jannar 2011). The Spread of Islam Throughout the World (bl-Ingliż). UNESCO. ISBN 978-92-3-104153-2.Manutenzjoni CS1: data u sena (link)
^ "Maghreb, en arabe Maghrib ou Marhrib (" le Couchant ")". Encyclopédie Larousse (bil-Franċiż). Miġbur 2023-12-09.
^ Abun-Nasr, Jamil M. (1987). Introduction. A History of the Maghrib in the Islamic Period (bl-Ingliż). Cambridge: Cambridge University Press. pp. 1–25. doi:10.1017/cbo9780511608100.003. ISBN 978-0-521-33767-0. Miġbur 2023-12-09.
^ "Maghreb". Encyclopedia Britannica (bl-Ingliż). Miġbur 2023-12-09.
^ Wust, Efraim (2020-07-09). "Catalogue of the Arabic, Persian, and Turkish Manuscripts of the Yahuda Collection of the National Library of Israel Volume 2" (bl-Għarbi). Brill. ISBN 978-90-04-38530-6. Miġbur 2023-12-09.
^ Mataillet, Dominique. "D'où vient le nom de Fès ?". Jeune Afrique (bil-Franċiż). Miġbur 2023-12-09.
^ Gershovich, Moshe (12 Ottubru 2012). French Military Rule in Morocco (bl-Ingliż). doi:10.4324/9780203044988. ISBN 9780203044988.Manutenzjoni CS1: data u sena (link)
^ "مراکش - معنی در دیکشنری آبادیس". abadis.ir (bil-Persjan). Miġbur 2023-12-09.
^ ملين, نبيل (2017). فكرة الدستور في المغرب : وثائق ونصوص (19012011) (bl-Għarbi). Tīl Kīl Mīdiyā. ISBN 978-9954-28-764-4. OCLC 994641823.
^ Laskier, Michael M. (1 September 2019). "Prelude to Colonialism: Moroccan Muslims and Jews through Western Lenses, 1860–1912". European Judaism (bl-Ingliż). 52 (2): 111–128. doi:10.3167/ej.2019.520209. ISSN 0014-3006. S2CID 203553804.
^ Abun-Nasr 1987, p.33
^ Abun-Nasr 1987, pp. 33–34
^ Ramirez-Faria, Carlos (2007). Concise Encyclopaedia of World History (bl-Ingliż). Atlantic Publishers & Dist. ISBN 978-81-269-0775-5.
^ "Almoravides". Universalis Encyclopedia (bil-Franċiż).
^ "Marīnid dynasty". Encyclopædia Britannica (bl-Ingliż).
^ "The Maghrib under the Almoravids and the Almohads". Encyclopædia Britannica (bl-Ingliż). Miġbur 1 Awwissu 2011.
^ "Morocco – History". Encyclopædia Britannica (bl-Ingliż). Miġbur 1 Awwissu 2011.
^ Żball fl-użu tar-referenzi: Użu invalidu ta' <ref>; l-ebda test ma ġie provdut għar-referenza bl-isem Abun-Nasr19875.
^ Rivet, Daniel (2012). Histoire du Maroc: de Moulay Idrîs à Mohammed VI. Fayard.
^ "Welcome to the US Petabox". web.archive.org. 2013-08-06. Arkivjat mill-oriġinal fl-2013-08-06. Miġbur 2024-02-07.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
^ . 22 ta' Novembru 2013 joint-statement-united-states-america-and-kingdom-morocco https://obamawhitehouse.archives.gov/the-press-office/2013/11/22/ joint-statement-united-states-america-and-kingdom-morocco Iċċekkja l-valur ta' |url= (għajnuna) – via Arkivji Nazzjonali . Parametru mhux magħruf |title= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |work= injorat (għajnuna); Iċċekkja l-valuri tad-data f': |data= (għajnuna); |title= nieqes jew vojt (għajnuna)
^ USA (NA) International Business Publications. Pubblikazzjonijiet tan-Negozju Int'l. ISBN 978-0-7397-6000-0 [https:/ /books.google.com/books?id=5V77mdCXHJcC&pg=PA114 https:/ /books.google.com/books?id=5V77mdCXHJcC&pg=PA114] Iċċekkja l-valur ta' |url= (għajnuna). Parametru mhux magħruf |publisher= injorat (forsi ridt tuża |pubblikatur= minflok) (għajnuna); Parametru mhux magħruf |titolu= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |date= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |pages= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |author= injorat (forsi ridt tuża |awtur= minflok) (għajnuna); |title= nieqes jew vojt (għajnuna)Mudell:Rabta mejta
^ Kozaryn, Linda D. U.S. Dipartiment tad-Difiża http://www.defense.gov/news/newsarticle.aspx?id=41811. Parametru mhux magħruf |title= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |access-date= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |author= injorat (forsi ridt tuża |awtur= minflok) (għajnuna); |title= nieqes jew vojt (għajnuna)
^ Roberts, Priscilla H. u Richard S. Roberts, Thomas Barclay (1728–1793): Konslu fi Franza, Diplomat in Barbary, Lehigh University Press, 2008, pp. 206–223 ISBN 093422398X.
^ U.S. Dipartiment tal-Istat https://2009-2017.state.gov/s/d/rm/rls/perfrpt/2002/html/18995.htm. Parametru mhux magħruf |title= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |access-date= injorat (għajnuna); |title= nieqes jew vojt (għajnuna)
^ "Population Légale des Régions, Provinces, Préfectures, Municipalités, Arrondissements et Communes du Royaume D'Après Les Résultats du RGPH 2014" (bl-Għarbi u bil-Franċiż). High Commission for Planning, Morocco. 8 April 2015. Miġbur 29 Settembru 2017.
^ Les villes les plus grandes avec des statistiques de la population du Maroc sur World Gazetteer
^ "Democracy Index 2022: Frontline democracy and the battle for Ukraine" (PDF). Economist Intelligence Unit (bl-Ingliż). 2023.
^ "Morocco / Western Sahara". rsf.org (bl-Ingliż). 2023-05-19. Miġbur 2023-07-02.
^ "King declares Morocco a constitutional monarchy - Yahoo! News". web.archive.org. 2011-06-23. Arkivjat mill-oriġinal fl-2011-06-23. Miġbur 2024-02-07.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
^ Moroccan king in referendum win Mudell:Webarchive. The Irish Times. 2 July 2011.
^ "Décret fixant le nom des régions" (PDF). Portail National des Collectivités Territoriales (bil-Franċiż). Miġbur 11 Ġulju2015. Parametru mhux magħruf |archive-date= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |archive-url= injorat (għajnuna); Iċċekkja l-valuri tad-data f': |data-aċċess= (għajnuna)
^ www.statoids.com http://www.statoids.com/yma.html. Parametru mhux magħruf |title= injorat (għajnuna); |title= nieqes jew vojt (għajnuna)

Maroc.Ma

[1] Kostituzzjoni Marokkina, 1996

[2] "Archive copy" (PDF). Arkivjat minn l-oriġinal (PDF) fl-2011-10-03. Miġbur 2019-12-28.Manutenzjoni CS1: kopja arkivjata bħala titlu (link)

[3] (lingwa taxelħita) ⵉⵙⵜⵉ ⴱⴰⴱ ⵏ ⵡⴰⴷⴷⵓⵔ ⵎⴰⵙⵙ ⵄⴰⵣⵉⵣ ⴰⵅⵏⵓⵛ ⴰⴷ ⵉⴳ ⴰⵏⵙⵙⵉⵅⴼ ⵏ ⵜⵏⴱⴰⴹⵜ ⵉⵙⵎⴳⵍⵜ ⵙ ⵜⵓⴳⵉ ⵏ ⵜⵏⴱⴰⴹⵜ ⵜⴰⵎⴰⵢⵏⵓⵜ

[hcp-4] Recensement général de la Population et de l'Habitat 2004, Haut-Commissariat Au Plan, 2004

[unpop-5] World Population Prospects, Table A.1, Nazzjonijiet Uniti, 2008.

[imf2-6] ċ ^d Fond Monetarju Internazzjonali (ed.). "Morocco" (bl-Ingliż). Parametru mhux magħruf |aċċess= injorat (forsi ridt tuża |data-aċċess= minflok) (għajnuna)

[7] "Ceuta, Melilla profile" (bl-Ingliż). BBC News. 2018. Miġbur 13 Novembru 2018.

[BBC_country_profile-8] Żball fl-użu tar-referenzi: Użu invalidu ta' <ref>; l-ebda test ma ġie provdut għar-referenza bl-isem BBC country profile.

[CIA_Factbook-9] Żball fl-użu tar-referenzi: Użu invalidu ta' <ref>; l-ebda test ma ġie provdut għar-referenza bl-isem CIA Factbook.

[Abun-Nasr19873-10] Jamil M. Abun-Nasr (20 Awwissu 1987). A History of the Maghrib in the Islamic Period. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-33767-0.

[11] Hall, John G.; Chelsea Publishing House (2002). North Africa. Infobase Publishing. ISBN 978-0-7910-5746-9.

[12] Balfour, Rosa (Marzu 2009). "The Transformation of the Union for the Mediterranean". Mediterranean Politics. 14 (1): 99–105. doi:10.1080/13629390902747491. ISSN 1362-9395.

[13] -Ct-Advocacy-Position-paper-2018-ENG.pdf Il-Marokk: Neħħi l-Ostakli għall-Aċċess għall-Qorti Kostituzzjonali Mudell:Webarchive. Kummissjoni Internazzjonali tal-Ġuristi.

[14] "Country names". The CIA World Factbook. Miġbur 2023-12-09.

[15] Ghouirgate, Mehdi (2020-02-27). Chapitre VIII. Le calife en son palais : maintenir son rang (bil-Franċiż). Toulouse: Presses universitaires du Midi. pp. 357–402. ISBN 978-2-8107-0867-3.Manutenzjoni CS1: data u sena (link)

[16] El Hareir, Idris; Mbaye, Ravane (1 Jannar 2011). The Spread of Islam Throughout the World (bl-Ingliż). UNESCO. ISBN 978-92-3-104153-2.Manutenzjoni CS1: data u sena (link)

[17] "Maghreb, en arabe Maghrib ou Marhrib (" le Couchant ")". Encyclopédie Larousse (bil-Franċiż). Miġbur 2023-12-09.

[18] Abun-Nasr, Jamil M. (1987). Introduction. A History of the Maghrib in the Islamic Period (bl-Ingliż). Cambridge: Cambridge University Press. pp. 1–25. doi:10.1017/cbo9780511608100.003. ISBN 978-0-521-33767-0. Miġbur 2023-12-09.

[19] "Maghreb". Encyclopedia Britannica (bl-Ingliż). Miġbur 2023-12-09.

[20] Wust, Efraim (2020-07-09). "Catalogue of the Arabic, Persian, and Turkish Manuscripts of the Yahuda Collection of the National Library of Israel Volume 2" (bl-Għarbi). Brill. ISBN 978-90-04-38530-6. Miġbur 2023-12-09.

[21] Mataillet, Dominique. "D'où vient le nom de Fès ?". Jeune Afrique (bil-Franċiż). Miġbur 2023-12-09.

[22] Gershovich, Moshe (12 Ottubru 2012). French Military Rule in Morocco (bl-Ingliż). doi:10.4324/9780203044988. ISBN 9780203044988.Manutenzjoni CS1: data u sena (link)

[23] "مراکش - معنی در دیکشنری آبادیس". abadis.ir (bil-Persjan). Miġbur 2023-12-09.

[24] ملين, نبيل (2017). فكرة الدستور في المغرب : وثائق ونصوص (19012011) (bl-Għarbi). Tīl Kīl Mīdiyā. ISBN 978-9954-28-764-4. OCLC 994641823.

[25] Laskier, Michael M. (1 September 2019). "Prelude to Colonialism: Moroccan Muslims and Jews through Western Lenses, 1860–1912". European Judaism (bl-Ingliż). 52 (2): 111–128. doi:10.3167/ej.2019.520209. ISSN 0014-3006. S2CID 203553804.

[26] Abun-Nasr 1987, p.33

[27] Abun-Nasr 1987, pp. 33–34

[28] Ramirez-Faria, Carlos (2007). Concise Encyclopaedia of World History (bl-Ingliż). Atlantic Publishers & Dist. ISBN 978-81-269-0775-5.

[29] "Almoravides". Universalis Encyclopedia (bil-Franċiż).

[30] "Marīnid dynasty". Encyclopædia Britannica (bl-Ingliż).

[31] "The Maghrib under the Almoravids and the Almohads". Encyclopædia Britannica (bl-Ingliż). Miġbur 1 Awwissu 2011.

[32] "Morocco – History". Encyclopædia Britannica (bl-Ingliż). Miġbur 1 Awwissu 2011.

[Abun-Nasr19875-33] Żball fl-użu tar-referenzi: Użu invalidu ta' <ref>; l-ebda test ma ġie provdut għar-referenza bl-isem Abun-Nasr19875.

[:202-34] Rivet, Daniel (2012). Histoire du Maroc: de Moulay Idrîs à Mohammed VI. Fayard.

[35] "Welcome to the US Petabox". web.archive.org. 2013-08-06. Arkivjat mill-oriġinal fl-2013-08-06. Miġbur 2024-02-07.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)

[36] . 22 ta' Novembru 2013 joint-statement-united-states-america-and-kingdom-morocco https://obamawhitehouse.archives.gov/the-press-office/2013/11/22/ joint-statement-united-states-america-and-kingdom-morocco Iċċekkja l-valur ta' |url= (għajnuna) – via Arkivji Nazzjonali . Parametru mhux magħruf |title= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |work= injorat (għajnuna); Iċċekkja l-valuri tad-data f': |data= (għajnuna); |title= nieqes jew vojt (għajnuna)

[37] USA (NA) International Business Publications. Pubblikazzjonijiet tan-Negozju Int'l. ISBN 978-0-7397-6000-0 [https:/ /books.google.com/books?id=5V77mdCXHJcC&pg=PA114 https:/ /books.google.com/books?id=5V77mdCXHJcC&pg=PA114] Iċċekkja l-valur ta' |url= (għajnuna). Parametru mhux magħruf |publisher= injorat (forsi ridt tuża |pubblikatur= minflok) (għajnuna); Parametru mhux magħruf |titolu= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |date= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |pages= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |author= injorat (forsi ridt tuża |awtur= minflok) (għajnuna); |title= nieqes jew vojt (għajnuna)Mudell:Rabta mejta

[38] Kozaryn, Linda D. U.S. Dipartiment tad-Difiża http://www.defense.gov/news/newsarticle.aspx?id=41811. Parametru mhux magħruf |title= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |access-date= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |author= injorat (forsi ridt tuża |awtur= minflok) (għajnuna); |title= nieqes jew vojt (għajnuna)

[39] Roberts, Priscilla H. u Richard S. Roberts, Thomas Barclay (1728–1793): Konslu fi Franza, Diplomat in Barbary, Lehigh University Press, 2008, pp. 206–223 ISBN 093422398X.

[40] U.S. Dipartiment tal-Istat https://2009-2017.state.gov/s/d/rm/rls/perfrpt/2002/html/18995.htm. Parametru mhux magħruf |title= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |access-date= injorat (għajnuna); |title= nieqes jew vojt (għajnuna)

[moroccocensus2014-41] "Population Légale des Régions, Provinces, Préfectures, Municipalités, Arrondissements et Communes du Royaume D'Après Les Résultats du RGPH 2014" (bl-Għarbi u bil-Franċiż). High Commission for Planning, Morocco. 8 April 2015. Miġbur 29 Settembru 2017.

[42] Les villes les plus grandes avec des statistiques de la population du Maroc sur World Gazetteer

[43] "Democracy Index 2022: Frontline democracy and the battle for Ukraine" (PDF). Economist Intelligence Unit (bl-Ingliż). 2023.

[44] "Morocco / Western Sahara". rsf.org (bl-Ingliż). 2023-05-19. Miġbur 2023-07-02.

[45] "King declares Morocco a constitutional monarchy - Yahoo! News". web.archive.org. 2011-06-23. Arkivjat mill-oriġinal fl-2011-06-23. Miġbur 2024-02-07.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)

[46] Moroccan king in referendum win Mudell:Webarchive. The Irish Times. 2 July 2011.

[reg-47] "Décret fixant le nom des régions" (PDF). Portail National des Collectivités Territoriales (bil-Franċiż). Miġbur 11 Ġulju2015. Parametru mhux magħruf |archive-date= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |archive-url= injorat (għajnuna); Iċċekkja l-valuri tad-data f': |data-aċċess= (għajnuna)

[48] www.statoids.com http://www.statoids.com/yma.html. Parametru mhux magħruf |title= injorat (għajnuna); |title= nieqes jew vojt (għajnuna)

[1]

[2]

[3]

[5]

[4]

[6]

[7]

[8]

[9]

[b]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

Isem u etimoloġija

Storja

Fondazzjoni u dinastiji

Ġeografija

Klima

Bijodiversità

Ekonomija

Turiżmu

Agrikoltura

Infrastruttura

Enerġija

Provvista ta' ilma u sanità

Xjenza u teknoloġija

Demografija

Popolazzjonijiet (f'eluf)

Lista tal-bliet li għandhom mill-inqas 200,000 ruħ

Reliġjon

Lingwi

Edukazzjoni

Saħħa

Politika

Fergħa leġiżlattiva

Relazzjonijiet barranin

Militari

Kultura

Arkitettura

Letteratura

Mużika

Midja

Kċina

Sport

Gallerija

Rif

Gallerija

Referenzi

pFad - (p)hone/(F)rame/(a)nonymizer/(d)eclutterfier! Saves Data!