Wolne Państwo Prusy
Wolne Państwo Prusy (niem. Freistaat Preußen) – kraj związkowy Republiki Weimarskiej oraz (jedynie ceremonialnie) III Rzeszy, powstały w wyniku przekształcenia w republikę Królestwa Prus, będącego krajem związkowym Związku Północnoniemieckiego, a następnie Cesarstwa Niemieckiego. W odróżnieniu od swojego poprzednika, szef rządu Wolnego Państwa nie pełnił z urzędu funkcji kanclerza Rzeszy.
| kraj związkowy | |||||
| 1918–1947 | |||||
| |||||
| Hymn: Freistaat Preußen Marsch (Marsz Wolnego Państwa Prus) | |||||
| Dewiza: Gott mit uns (od 1933) (Bóg z nami) | |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Siedziba | |||||
| Data powstania |
9 listopada 1918 | ||||
| Data likwidacji |
25 lutego 1947 | ||||
| Zarządzający | |||||
| Zarządzający | |||||
| Powierzchnia |
292 695,36 km² | ||||
| Populacja (1925) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość |
130,4 os./km² | ||||
| Języki urzędowe | |||||
Położenie na mapie
| |||||
Historia
edytujNa mocy tzw. konstytucji weimarskiej z 1919 roku Prusy utrzymały faktycznie dominującą pozycję w tzw. Republice Weimarskiej; jako że ich udział w powierzchni wynosił 62%, czyniąc ustrój federalny w pewnej mierze fikcją[1]. Zdawano sobie z tego sprawę, Zgromadzenie Narodowe rozważało projekt rozwiązania Prus i ustanowienia kilku innych krajów związkowych (autorstwa prof. Hugo Preussa)[2].
W 1920 roku uchwalono pruską konstytucję, na mocy której zachowały własny rząd i szeroki zakres samodzielności wewnętrznej. W lipcu 1932 rząd kanclerza Rzeszy Franza von Papena naruszając konstytucję wprowadził zarząd komisaryczny Prus, odsuwając od władzy rząd krajowy koalicji weimarskiej Otto Brauna zdominowany przez SPD[3]. Był to jeden z przełomowych momentów rozstrzygających o dojściu NSDAP do władzy w Niemczech pół roku później i upadku Republiki Weimarskiej.
Po tym jak do władzy doszła NSDAP, Adolf Hitler mianował w 1933 r. premierem Prus Hermanna Göringa. W 1934 roku Wolne Państwo Prusy zostało w wyniku rozpoczętej rok wcześniej faktycznej unifikacji Rzeszy (Gleichschaltung) pozbawione swojego aparatu administracyjnego i realnych kompetencji, a zachowało znaczenie jedynie ceremonialne, natomiast od tej pory realną władzę w regionach dzierżyli de facto stający na czele nowo utworzonych okręgów Rzeszy (Gaue) gauleiterzy, podlegający bezpośrednio rządowi centralnemu.
W 1947 r. Sojusznicza Rada Kontroli Niemiec postanowiła o formalnej likwidacji Wolnego Państwa Prusy, motywując tę decyzję upatrywaniem w Prusach historycznego źródła i nośnika militaryzmu niemieckiego[4].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Jerzy Krasuski: Historia Rzeszy Niemieckiej 1871–1945, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1985, s. 239.
- ↑ Jerzy Krasuski: Historia Rzeszy Niemieckiej 1871–1945, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1985, s. 240.
- ↑ Po wyborach do pruskiego Landtagu 24 kwietnia 1932 roku koalicja weimarska utraciła większość w Landtagu. Rząd Otto Brauna pozostawał jednak przy władzy wobec niemożności wyłonienia innej większości parlamentarnej. Opozycję w Landtagu Prus stanowiły Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników i Komunistyczna Partia Niemiec. NSDAP posiadało 162 a KPD 57 (łącznie 219) miejsc w Landtagu na ogólne 423 mandaty, pozostałe partie miały 204 mandaty. 20 lipca 1932 kanclerz Franz von Papen wydał dekret zwalniający gabinet pruski z urzędu z uzasadnieniem, że rząd nie jest w stanie zapewnić porządku i bezpieczeństwa w kraju. Pretekstem były starcia komunistów z SA w Altonie, podczas których zginęło 18 osób. Komisarzem Rzeszy w Prusach został sam Franz von Papen, jego zastępcą, faktycznie sprawującym funkcję Komisarza w Prusach – Franz Bracht.
- ↑ Amtsblatt des Kontrollrats in Deutschland z 1947 r. Nr 14, s. 262.