Strajk studentów uczelni łódzkich w 1981 roku
Strajk studentów uczelni łódzkich – protest studencki, który miał miejsce w Łodzi w styczniu i lutym 1981 roku[1][2].
Geneza
edytujJeszcze pod koniec sierpnia 1980 r. gdańskie środowiska studenckie wysunęły postulat powołania niezależnego stowarzyszenia studentów. 10 września w Warszawie powstał Komitet Założycielski Niezależnego Związku Studentów, kolejne lokalne inicjatywy rodziły się jesienią 1980 roku w całej Polsce. 18 i 19 października na Politechnice Warszawskiej odbył się Zjazd Delegatów Komitetów Założycielskich Niezależnych Organizacji Studenckich w Warszawie, podczas którego wybrano Ogólnopolski Komitet Założycielski Niezależnego Zrzeszenia Studentów. Opracowano statut i wybrano Warszawę na siedzibę główną NZS. 20 października złożono w Sądzie Wojewódzkim w Warszawie wniosek „O zarejestrowanie Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Studentów o nazwie: Niezależne Zrzeszenie Studentów”[2].
13 listopada Sąd odrzucił wniosek o rejestrację NZS. W odpowiedzi rozpoczęły się akcje protestacyjne na uczelniach. W Łodzi 6 stycznia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego rozpoczęła się akcja „Solidarne czekanie”, polegająca na okupowaniu budynku wydziału po zakończeniu zajęć, 8 stycznia do akcji przyłączył się Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, a 11 stycznia rozpoczął się strajk okupacyjny na Wydziale Matematyczno-Fizyczno-Chemicznym. 21 stycznia na Wydziale Filologicznym odbyły się rozmowy studentów z delegacją Ministerstwa Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki. Tego samego dnia wieczorem, po zerwaniu rozmów, Wojciech Walczak i Wiesław Urbański ogłosili strajk okupacyjny na Uniwersytecie Łódzkim[2].
Przebieg
edytujStrajk rozpoczął się 29 stycznia. Strajkowało ok. 10 000 studentów łódzkich uczelni. Wysuwano postulaty m.in. rejestracji NZS-u, zniesienia przymusu nauczania języka rosyjskiego i przedmiotów indoktrynacyjnych, zniesienia cenzury w wydawnictwach, prawa do swobodnego wyjazdu za granicę[2], skrócenia służby wojskowej dla studentów, wprowadzenia niezależności uczelni w sprawach naukowych i dydaktycznych, wydłużenia czasu studiów do 5 lat, poszanowania autonomii uczelni przez MO i SB, poprawy sytuacji bytowej studiujących i absolwentów, a ze spraw pozastudenckich także uwolnienia więźniów politycznych oraz ukarania winnych stłumienia protestów robotniczych w grudniu 1970 i 1976 roku[1].
Ze strony rządu PRL negocjacje prowadziła Komisja Międzyresortowa, której przewodniczył Minister Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki, prof. Janusz Górski (rektor Uniwersytetu Łódzkiego w latach 1972–1975), a w składzie byli także przedstawiciele ministerstw Kultury i Sztuki, Zdrowia i Opieki Społecznej, Sprawiedliwości oraz Sztabu Generalnego WP. Ze strony NZS – Międzyuczelniana Komisja Porozumiewawcza, w składzie Maciej Maciejewski, Marek Perliński, Wiesław Potoczny, Wojciech Walczak, Marcin Sobieszczański, Andrzej Bolanowski, Piotr Kociołek, Stanisław Nowak, Krzysztof Sulik, Jan Przybylski, Radosław Żurawski[2].
Główną siedziba strajkujących był budynek Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Łódzkiego[3].
15 lutego rozmowy zerwano, gdyż władze nie zgadzały się na rejestrację NZS bez dokonania zmian w statucie (żądano m.in. uznania przewodniej roli PZPR i ograniczenia prawa do strajku). W następnych dwóch dniach wybuchły strajki solidarnościowe na innych uczelniach: m.in. Akademii Medycznej w Poznaniu, Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, Uniwersytecie Warszawskim[1][4].
Strajk aktywnie wspierali nauczyciele akademiccy i pracownicy administracyjni uczelni[5]. Przed gmachem codziennie pojawiali się łodzianie, którzy popierali strajkujących[4].
Efekty
edytuj
Po prawie miesiącu strajków, 17 lutego sąd zarejestrował pierwszą niezależną organizację w krajach bloku komunistycznego – Niezależne Zrzeszenie Studentów. 18 lutego minister Górski podpisał ze studentami Porozumienie Łódzkie, które zakończyło strajk w Łodzi oraz strajki wspierające na innych uczelniach w Polsce[2].
Na skutek spełnienia postulatów strajkowych uczelnie zyskały autonomię, a studenci niezależną organizację. Oprócz rejestracji NZS władze zgodziły się spełnić ponad 50 innych postulatów[4], m.in. skrócić służbę wojskową studentów, zezwolić na wybór lektoratów, wydłużyć okres studiów, obiecano też poprawić sytuację socjalną studiujących[1].
Strajk trwał 29 dni i był wówczas najdłuższym okupacyjnym strajkiem studenckim w Europie[2].
Literatura przedmiotu
edytuj- Strajk studentów łódzkich '81 w świetle analiz socjologicznych, praca zbiorowa pod red. Jana Lutyńskiego. Wyd. 2. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Polskie Towarzystwo Socjologiczne, 2010, ISBN 978-83-7525-356-6.
Zobacz też
edytuj- Bardzo krótki strajk (film dokumentalny)
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d Krzysztof Madej: Protesty studenckie w 1981 roku. ipn.gov.pl. [dostęp 2017-04-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-04-09)].
- ↑ a b c d e f g Historia Niezależnego Zrzeszenia Studentów. nzs.org.pl. [dostęp 2017-04-08].
- ↑ Historia Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Łódzkiego. uni.lodz.pl. [dostęp 2017-04-08].
- ↑ a b c K. Majewska: Strajk studentów Łodzi. tvp.pl, 2011-02-17. [dostęp 2013-02-22].
- ↑ XXX-lecie strajku studenckiego na posiedzeniu Senatu UŁ. mmlodz.pl, 2011-02-19. [dostęp 2013-02-22].
Linki zewnętrzne
edytuj- Jacek Kowner, Strajk studencki w Łodzi 1 lutego 1981 r. [online], sierpien1980.pl [zarchiwizowane z adresu 2016-03-22] (pol.).
- Artykuł i fotografie ze strajku [online], old.ipn.gov.pl [zarchiwizowane z adresu 2017-04-09].