Renault FT
Renault FT (Renault FT Modèle 1917, często określany jako Renault FT-17) – francuski czołg lekki z okresu I wojny światowej produkowany przez przedsiębiorstwo motoryzacyjne Renault, używany przez wiele państw (w tym Polskę), także podczas II wojny światowej.
 Czołg FT Modifié 31 w Musée des Blindés | |
| Dane podstawowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Producent | |
| Typ pojazdu | |
| Trakcja | |
| Załoga |
2 (kierowca-mechanik, dowódca-celowniczy) |
| Historia | |
| Prototypy |
grudzień 1916 |
| Produkcja |
1917–1919 |
| Egzemplarze |
3700 |
| Dane techniczne | |
| Silnik |
1 silnik gaźnikowy, 4-cylindrowy Renault 18CV o mocy 35 KM przy 1500 obr./min. |
| Transmisja |
mechaniczna |
| Pancerz |
z walcowanych płyt pancernych, nitowany o grubości 6–22 mm |
| Długość |
5,00 m (z ogonem) |
| Szerokość |
1,74 m |
| Wysokość |
2,37 m |
| Prześwit |
0,43 m |
| Masa |
6890 (wersja z działkiem) |
| Osiągi | |
| Prędkość |
7,7 km/h (po drodze) |
| Zasięg pojazdu |
35 km |
| Pokonywanie przeszkód | |
| Brody (głęb.) |
0,7 m |
| Rowy (szer.) |
1,35 m |
| Ściany (wys.) |
0,6 m |
| Kąt podjazdu |
20° |
| Dane operacyjne | |
| Uzbrojenie | |
| 1 × armata Puteaux SA 18 L/21 kal. 37 mm (zapas amunicji – 237 szt.) lub 1 × km Hotchkiss wz. 14 kal. 8 mm lub Hotchkiss wz. 25 kal. 7,92 mm (zapas amunicji – 4800 szt.) | |
| Wyposażenie | |
| Radiostacja E10ter (czołg TSF) | |
| Użytkownicy | |
| Afganistan, Francja, Belgia, Brazylia, Czechosłowacja, Estonia, Finlandia, Hiszpania, Holandia, Iran, Japonia, Jugosławia, Litwa, Polska, Rumunia, Stany Zjednoczone, Szwajcaria, Imperium Osmańskie, ZSRR, III Rzesza | |
Włoski czołg Fiat 3000 i radziecki MS-1 konstrukcyjnie wzorowane były na czołgu Renault FT.
Historia
edytujCzołg Renault FT został skonstruowany w 1917. Był to pierwszy czołg o klasycznej konstrukcji – typowej dla prawie wszystkich konstruowanych później do czasów obecnych czołgów. Konstrukcja ta charakteryzowała się przedziałem bojowym (załogi) z przodu, uzbrojeniem w pełni obrotowej wieży i przedziałem napędowym z tyłu. Czołg ten przeznaczony był do wsparcia piechoty, dlatego rozwijał niewielką prędkość. Jego niewielkie rozmiary, będące zaletą, powodowały pewne problemy w pokonywaniu okopów i transzei, co starano się zniwelować za pomocą „ogona” – specjalnej konstrukcji montowanej z tyłu kadłuba.
Wyprodukowano około 4000 czołgów (około 3000 podczas I wojny światowej)[1] tego typu. Czołgi FT były szeroko używane w bitwach końca I wojny światowej, począwszy od ich debiutu 31 maja 1918 w III bitwie pod Aisne. Spośród czołgów wyprodukowanych w czasie wojny 356 zostało zniszczonych przez artylerię, 13 przez miny, 70 z innych przyczyn. Był najskuteczniejszym czołgiem tej wojny.
Po zakończeniu I wojny światowej były one szeroko eksportowane – używane były w większości państw posiadających wojska pancerne, często jako ich pierwsze czołgi. Większość z wyprodukowanych czołgów znajdowała się wciąż w służbie jeszcze w chwili wybuchu II wojny światowej, głównie w armii francuskiej, chociaż wówczas były one już przestarzałe. Podczas wojny domowej w Hiszpanii czołgów Renault FT-17 używały obie strony konfliktu, ponieważ Francja sprzedała 32 sztuki republikanom a Polska 64 sztuki frankistom[2].
Podczas wojny zimowej między ZSRR a Finlandią, fińskie wojska dysponowały około 30 czołgami Renault FT.
Wersje podstawowe i rozwojowe
edytuj- FT z działem Puteaux SA 18 kal. 37 mm,
- FT z karabinem maszynowym Hotchkiss wz. 14 kal. 8 mm,
- FT z wieżą okrągłą odlewaną Renault (produkowaną też w firmie Forges et Aciéries Paul Girod),
- FT z wieżą stożkową nitowaną Berliet,
- Renault FT 75 BS – FT z działem „blockhaus Schneider” 75 mm,
- Renault TSF – pojazd bez wieży, posiadający radiostacje w specjalnej obudowie,
- FT Modifié 31 – francuska modyfikacja FT, uzbrojona w karabin maszynowy 7,5 mm Reibel z 1931.
Zastosowanie w Polsce
edytujRenault FT były także pierwszymi czołgami na wyposażeniu Wojska Polskiego. Wiosną 1919 w Armii Polskiej generała Hallera we Francji utworzono 1 Pułk Czołgów, wyposażony w 120 czołgów FT. W czerwcu 1919 pułk czołgów razem z armią przetransportowano do Polski, co uczyniło polską armię czwartą na świecie (po Wielkiej Brytanii, Francji i USA) pod względem siły wojsk pancernych. Używane były następnie w wojnie polsko-bolszewickiej, po której na wyposażeniu oddziałów pozostało 112 pojazdów. W okresie międzywojennym zakupiono 35 pojazdów pokrewnych typów oraz zbudowano 26 (lub 27) nowych z części zapasowych, a cały park maszyn z rodziny FT poddano drobnym modernizacjom ze względu na przestarzałą konstrukcję. W służbie WP oryginalne uzbrojenie strzeleckie czołgu w postaci karabinu maszynowego Hotchkiss wz. 14 kal. 8 mm, zastąpiono odmianą tego karabinu, noszącą oznaczenie Hotchkiss wz. 25 kal. 7,92 mm.
Po 1936 roku 80 wozów sprzedano, 64 z nich trafiły do Hiszpanii i były używane w czasie wojny domowej przez wojska frankistowskie[2]. Ostatecznie w 1939 Wojsko Polskie posiadało 102 pojazdy tego typu[3]. Zostały one użyte w składzie 111, 112 i 113 kompanii czołgów lekkich (wolnobieżnych) oraz jako drezyny pancerne w składzie pociągów pancernych.
Tabela wyposażenia w amunicję według norm z 1939
edytujKompania czołgów Renault
- do działa 37 mm – 6,0 JO, do ckm – 4,0 JO, w tym:
na wozie pancernym:
- do działa 37 mm – 5,92 JO, do ckm – 2,40 JO.
na wozie amunicyjnym:
- do działa 37 mm – 0,08 JO (× 9 czołgów); do ckm – 1,60 JO (× 6 czołgów).
- 1 JO do działa 37 mm: 40 nb, w tym z pociskiem przeciwpancernym – 14 nb, z granatem kruszącym – 26 nb.
- 1 JO do ckm: 2000 nb, w tym z pociskiem Sc (ciężki) – 1400 nb, z pociskiem P (przeciwpancerny) – 200 nb, z pociskiem Ps (przeciwpancerno-świetlny) – 400 nb.
Zachowane egzemplarze i repliki
edytujOkoło 40 egzemplarzy czołgu zachowało się muzeach w Europie, Ameryce Północnej, Ameryce Południowej i Australii[4].
Czołg Renault FT, taki sam, jak walczący podczas wojny polsko-bolszewickiej w 1920, zachował się w Afganistanie. W wyniku rozmowy prezydenta Bronisława Komorowskiego z prezydentem Afganistanu Hamidem Karzajem podczas wrześniowej sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ w Nowym Jorku w 2012, afgański przywódca zgodził się na przekazanie czołgu Polsce. 26 października czołg trafił do Polski. Renowacji Renault FT dokonać miało Centrum Szkolenia Wojsk Lądowych im. Hetmana Polnego Koronnego Stefana Czarnieckiego w Poznaniu, ale ostatecznie remont wykonany został w Pracowni Konserwacji Ciężkiego Sprzętu Wojskowego w Muzeum Polskiej Techniki Wojskowej (MPTW) – Oddziale Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. Obecnie jest eksponowany na wystawie „Wojna 1939. Zrobiliśmy to, co do nas należało” w MPTW w Forcie IX Twierdzy Warszawa. Jedyny oryginalny egzemplarz w Polsce.
Istniejące trzy, wykonane w Polsce repliki czołgu Renault FT (skonstruowane przez Roberta Tirczakowskiego i należące do Fundacji Historii Polskiej Broni Pancernej w Toruniu) wykorzystano w filmie 1920 Bitwa warszawska[5].
Galeria
edytuj-
Opis czołgu z ogonem -
Rozmieszczenie załogi -
Wnętrze wieży -
Pokaz czołgu w Musée des Blindés w Saumur
-
Obrona twierdzy brzeskiej (1939). Polskie czołgi Renault FT w bramie cytadeli twierdzy -
Renault FT ze zbioru Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie
Przypisy
edytuj- ↑ Robert Jackson: Maszyny konstrukcje-technika. MAK, 2011. ISBN 978-3-939991-90-8.
- ↑ a b Hart 2017 ↓, s. 86.
- ↑ Czołg Renault FT-17. Dobroni.pl Portal historii ożywionej, 2013-02-08. [dostęp 2014-04-20]. (pol.).
- ↑ Surviving Renault FT Tanks. the.shadock.free.fr. [dostęp 2022-10-20].
- ↑ Grzegorz Jaczyński: Renault FT-17 z Torunia. dobroni.pl, 2010-05-31. [dostęp 2011-12-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-11-26)]. (pol.).
Bibliografia
edytuj- Stephen Hart: Atlas wojen pancernych od 1916 roku do chwili obecnej. Czerwonak: Vesper, 2017. ISBN 978-83-7731-247-6.
- Adam Jońca, Rajmund Szubański, Jan Tarczyński, Wrzesień 1939 Pojazdy Wojska Polskiego Barwa i broń, Warszawa: WKiŁ, 1990, ISBN 83-206-0847-3, OCLC 177350879.
- Gazetki kolekcjonerskie Wrzesień 1939, Wydawnictwo FIRST TO FIGHT sp. z o.o. 2014, ISBN 978-83-64186-12-7.