Pieśń o Wiklefie
Pieśń o Wiklefie – tekst średniowiecznej pieśni Jędrzeja Gałki z Dobczyna, który wraz z nutowym zapisem melodii przetrwał do naszych czasów. Zachowany zapis nie jest autografem Gałki, ale kopią z około połowy XVI wieku, prawdopodobnie autorstwa protestanckiego teologa Mathiasa Flaciusa zwanego Illyricusem (1520–1575), naniesioną na kartę ochronną piętnastowiecznego kodeksu[1]. Tytułowy Wiklef to John Wycliffe – reformator chrześcijaństwa.
Okoliczności powstania
edytujPieśń powstała najprawdopodobniej w maju lub czerwcu 1449 roku w Głogówku, gdzie schronił się Gałka przed procesem inkwizycyjnym. Stamtąd słał listy w obronie siebie oraz idei Wiklefa. Do jednego z listów, którego adresatem był król Kazimierz IV Jagiellończyk, dołączył „pieśń w języku ludowym z niektórymi ustępami dotyczącymi zasad Wiklefa”. Badacze przypuszczają, że była to właśnie Pieśń o Wiklefie[2]. List został skonfiskowany w Krakowie, a dalsze losy Jędrzeja Gałki są historykom nieznane.
Budowa i treść
edytujPieśń o Wiklefie składa się z trzech części, z których pierwsza (zwrotki 1-5) przynosi pochwałę Wiklefa oraz wykład podstawowych założeń jego systemu myślowego, druga (zwrotki 6-10) zawiera przedstawienie Kościoła Chrystusowego kościołowi opanowanemu przez Antychrysta-papieża i podporządkowanych mu cesarskich popów (tj. duchownych), trzecia (zwrotki 11-14) ukazuje chrześcijański sposób walki z Antychrystem. Pieśń kończy się modlitewnym zwrotem do Chrystusa, aby raczył dać Kościołowi kapłanów, głoszących ludowi słowa Objawienia[3].
Utwór skomponowany jest z czternastu strof pięciowersowych, wersy zbudowane są z sześciu lub siedmiu sylab. Dwukrotnie pojawia się przerzutnia, co w tamtym okresie było nietypowym zabiegiem poetyckim. W zwrotkach 1, 2, 5, 9, 10 i 11 dominują monorymy. Melodia została oparta na znanej wówczas w Czechach i w Polsce pieśni antywiklefowskiej o incipicie Omnes attendite, animadvertite (Wszyscy słuchajcie, zważajcie), która z kolei powstała na bazie melodii łacińskiej pieśni bożonarodzeniowej: Imber nunc coelitus (Teraz deszcz z nieba)[4]. Styl utworu jest zwięzły, dosadny, jasny i konkretny. Występują apostrofy, przeciwstawianie sobie prawdy i kłamstwa, wyliczenia i cytaty. Metafory mają alegoryczny charakter.
Przypisy
edytuj- ↑ Maciej Włodarski: Pieśń o Wiklefie. W: Polska poezja świecka XV wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1998, s. 24. ISBN 83-04-04378-5.
- ↑ Maciej Włodarski: Wstęp. W: Polska poezja świecka XV wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1998, s. XXXIV. ISBN 83-04-04378-5.
- ↑ Maciej Włodarski: Wstęp. W: Polska poezja świecka XV wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1998, s. XXXV-XXXVI. ISBN 83-04-04378-5.
- ↑ Maciej Włodarski: Wstęp. W: Polska poezja świecka XV wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1998, s. XXXVI-XXXVII. ISBN 83-04-04378-5.
Linki zewnętrzne
edytuj
- Pieśń o Wiklefie - tekst
- „Pieśń o Wiklefie” – próba eksplikacji. staropolska.gimnazjum.com.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-01-31)].