Norylsk
Norylsk (ros. Норильск, Norilsk) – miasto zamknięte w azjatyckiej części Rosji w Kraju Krasnojarskim, w Tajmyrskim Dołgano-Nienieckim rajonie. Norylsk jest jednym z najbardziej wysuniętych na północ miast na świecie.
| Miasto zamknięte | |||||
 Ulica w mieście | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Kraj | |||||
| Data założenia |
1935 | ||||
| Prawa miejskie |
1953 | ||||
| Zarządzający |
Dimitrij Karasiew[1] | ||||
| Powierzchnia |
23,16[2] km² | ||||
| Populacja (2020) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Nr kierunkowy |
(+7) 3919 | ||||
| Kod pocztowy |
663300–663341 | ||||
Położenie na mapie Kraju Krasnojarskiego  | |||||
Położenie na mapie Rosji  | |||||
 69°20′00″N 88°13′00″E/69,333333 88,216667
| |||||
| Strona internetowa | |||||
W 2020 miasto liczyło 181 830 mieszkańców i podlega bezpośrednio władzy w Kraju Krasnojarskim. Zostało zbudowane w latach 30. XX wieku przez więźniów. W czasach ZSRR rejon wielu łagrów. Prawa miejskie uzyskało w 1953 r. Więźniowie oraz uwolnieni stanowili główną siłę roboczą do 1955 r.
Jest ośrodkiem hutnictwa i górnictwa metali nieżelaznych (niklu, kobaltu, platyny) oraz węgla kamiennego. Znajduje się tu Zapolarny Uniwersytet Państwowy im. Nikołaja Fiedorowskiego[4] oraz filie innych uczelni, m.in. Instytut Badawczy Rolnictwa i Ekologii Arktyki Syberyjskiego Oddziału Rosyjskiej Akademii Nauk[5]. Występuje tu przemysł spożywczy i budowlany. Miasto ma port lotniczy Ałykiele położony obok lokalnej zelektryfikowanej linii kolejowej łączącej go z portem Dudinką nad Jenisejem. Norylsk nie ma bezpośredniego połączenia drogowego z resztą Rosji, transport odbywa się drogą powietrzną i wodną (morską i rzeczną po Jeniseju).
Miasto jest siedzibą powstałej w 2014 eparchii norylskiej[6].
W mieście rozwinął się przemysł hutniczy, materiałów budowlanych oraz spożywczy[7].
Historia
edytujRegion norylski jest nadzwyczaj obfity w bogactwa naturalne, szczególnie w rudy niklu, miedzi i platyny oraz w wysokowartościowy węgiel kamienny. W celu wykorzystania tych bogactw władze ZSRR postanowiły w roku 1935 założyć w Norylsku ośrodek przemysłowy zorganizowany jako obóz przymusowej pracy poprawczej. Kombinat niklu miał przetapiać rudy na miejscu i częściowo także poddawać je rafinacji.
W pierwszych dwóch dziesięcioleciach swego istnienia wszystkie budowle Norylska były wznoszone prawie wyłącznie przez więźniów. Także w kombinacie niklowym pracowali niemal wyłącznie więźniowie, którzy w okresie od 1935 do 1956 więzieni byli w tak zwanym Norylskim Obozie Poprawczym (skrót rosyjski: Norilłag). Liczba więźniów tego obozu wzrastała stale aż do śmierci Stalina w 1953 i osiągnęła we wczesnych latach pięćdziesiątych około 70 000 osób.
Między 1948 i 1954 rokiem istniał w Norylsku także „Obóz specjalny nr 2” („Obóz Górniczy” – „Gorłag”, „Gornyj łagier”), w którym umieszczono w szczególnie ciężkich warunkach więziennych około 20 000 (prawie wyłącznie politycznych) więźniów. Latem 1953, parę miesięcy po śmierci Stalina, wybuchło w obozie powstanie więźniów, które trwało wiele miesięcy.
W Norylsku znajduje się największy na świecie zakład wytopu metali ciężkich należący do spółki Nornikiel. Kompleks produkuje rocznie 500 tysięcy ton miedzi, tyle samo niklu, emitując 2 miliony ton dwutlenku siarki. Według raportu organizacji Blacksmith Institute[9] śnieg jest tam czarny, w powietrzu unosi się zapach siarki, a szacowana długość życia pracowników fabryki jest o 10 lat krótsza od średniej długości życia w Rosji. Raport zawierał też deklarację władz kombinatu o wysiłkach na rzecz poprawy sytuacji, m.in. przemieszczenia zakładów niklowych poza miasto i zredukowania corocznej emisji dwutlenku siarki do poziomu 400 tysięcy ton w 2015 r.
Galeria
edytuj-
Budowa szpitala -
Prospekt Lenina -
Zima w Norylsku -
Tundra wokół Norylska -
„Pierwszy dom” w Norylsku, zbudowany w 1921
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Глава города Норильска [online] [dostęp 2021-04-15] (ros.).
- ↑ Город Норильск [online] [dostęp 2021-04-15] (ros.).
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2020 года [online] [dostęp 2021-04-15] [zarchiwizowane z adresu 2020-08-22] (ros.).
- ↑ Заполярный государственный университет им. Н.М. Федоровского. [dostęp 2023-10-28]. (ros.).
- ↑ Контакты. Федеральное государственное бюджетное научное учреждение «Федеральный исследовательский центр «Красноярский научный центр Сибирского отделения Российской академии наук». [dostęp 2023-10-28]. (ros.).
- ↑ Oficjalna strona Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego – Eparchia norylska (ros.).
- ↑ Norylsk, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-08-02].
- ↑ Mróz, wieczna ciemność i czarny śnieg. Żeby wjechać do miasta, trzeba zgody FSB
- ↑ THE WORLD’S WORST POLLUTED PLACES. The Top Ten (of The Dirty Thirty), Blacksmith Institute, New York September 2007, dostępne w Internecie [dostęp 2010-02-20].