Krems an der Donau
Krems an der Donau (cz. Kremže) – statutarne miasto powiatowe w północno-wschodniej Austrii, w kraju związkowym Dolna Austria, siedziba powiatu Krems-Land do którego jednak nie należy. Port przy ujściu rzeki Große Krems do Dunaju. Liczy 24 085 mieszkańców (1 stycznia 2014). Miasto jest na liście Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO.
 Panorama miasta | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Kraj związkowy | |||||
| Zarządzający |
Reinhard Resch (Politiker)↗ | ||||
| Powierzchnia |
51,66 km² | ||||
| Wysokość |
203 m n.p.m. | ||||
| Populacja (1 stycznia 2023) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Nr kierunkowy |
0273, 027392 | ||||
| Kod pocztowy |
3500, 3506 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
KS | ||||
Położenie na mapie Austrii  | |||||
Położenie na mapie Dolnej Austrii  | |||||
 48°24′N 15°36′E/48,400000 15,600000
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Historia
edytuj
We wczesnym średniowieczu, od VII wieku, obszar zamieszkiwali Słowianie. Miejscowość Krems po raz pierwszy wzmiankowano w 995, pod nazwą Chremis[2], jako gród obronny położony na wschodniej granicy Marchii Austriackiej, w sąsiedztwie Moraw[3]. Od 1014 istniała tu parafia katolicka[3]. W 1072 wzmiankowano sąsiadującą miejscowość Stein[3]. W 1153 słynny średniowieczny geograf Al-Idrisi wymienił Krems jako jeden ze znaczących ośrodków regionu, obok Wiednia i Pasawy[4]. Od XII wieku Krems i Stein rozwijały się wespół jako swoiste dwumiasto, głównie za sprawą handlu i uprawy winorośli[2]. Od 1251 do 1276 znajdowały się pod panowaniem czeskiego króla Przemysła Ottokara II. Z 1305 pochodzi najstarszy zachowany dokument, poświadczający prawa miejskie[5]. Krems i Stein posiadały odrębne mury obronne, jednakże były pod wspólnym zarządem – miały wspólne prawa miejskie, herb, pieczęć miejską i burmistrza[2]. Z 1336 pochodzi najstarsza znana wzmianka o zamku w Stein[6]. Od późnego średniowiecza miał miejsce rozkwit obu miast, powstawały późnogotyckie kościoły, kaplice oraz kamienice[2]. W 1463 Fryderyk III Habsburg wydał zgodę na budowę mostu przez Dunaj, drugiego najstarszego mostu na tej rzece w Austrii[2]. W 1485 Stein zostało zajęte przez Węgry, w których posiadaniu pozostawało do 1490[6]. Ze Stein pochodziła Barbara Edelpeck, metresa króla Węgier Macieja Korwina, matka jego jedynego syna Jana Korwina[7].
W XVI wieku Krems było ośrodkiem reformacji, jednak wskutek kontrreformacji stało się ponownie katolickie. W XVII wieku przyszło załamanie gospodarcze wskutek zmiany szlaków handlowych i utraty znaczenia handlu dunajskiego[2]. Dodatkowo oba miasta znacząco ucierpiały w trakcie wojny trzydziestoletniej, gdy po rocznym oblężeniu zostały zdobyte przez Szwedów w 1645, a następnie zostały odbite przez Austriaków[3]. Połowa domów została wówczas zniszczona.
Na mocy reformy z 1849 rozdzielono administracyjnie oba miasta[4]. W okresie, gdy Polska znajdowała się pod zaborami, od 1850 komisarzem powiatowym w Krems był malarz Franciszek Ksawery Siemianowski[8], który, nie zaniedbując obowiązków służbowych, malował okoliczne widoki, w tym panoramę miasta[9]. Odchodząc z urzędu otrzymał list z podziękowaniami podpisany przez licznych mieszkańców miasta[9].
Ponowne ożywienie i rozwój Krems przyszły w późnym XIX wieku[2]. Rozebrano wówczas mury miejskie i większość bram miejskich, z wyjątkiem Steiner Tor[2]. Po upadku Austro-Węgier miasto znalazło się w składzie Republiki Austrii, a w 1938 w wyniku Anschlussu zostało anektowane przez nazistowskie Niemcy, w których składzie pozostawało do końca II wojny światowej w 1945. Po aneksji Niemcy znacząco poszerzyli granice miasta Krems, w 1939 włączając do niego także Stein jako dzielnicę[3]. W ostatnich tygodniach wojny, 2 kwietnia 1945, przeprowadzony został nalot na Krems, jednakże udało się uniknąć znaczących strat w zabytkowej substancji miasta[3].
Od nazwy miasta pochodzi nazwa popularnej musztardy kremskiej.
Zabytki
edytujPosiada dwa stare miasta: Krems an der Donau i Stein an der Donau.
Krems an der Donau:
- gotycki kościół pw. św. Wita (St. Veit) pierwotnie z połowy XII w., obecna budowla ze schyłku XIII w., wystrój wnętrza głównie barokowy
- gotycki kościół pijarów (Piaristenkirche) z drugiej połowy XV w.
- klasztor dominikanów wraz z kościołem klasztornym z XIII w. w stylu gotyckim. Zachowały się gotyckie krużganki z jednej strony wirydarza. Obecnie kościół i klasztor nie pełni funkcji sakralnych, jest tam szkoła winiarska
- liczne kamienice mieszczańskie gotyckie, renesansowe i barokowe, w tym Großes Sgraffitohaus z XVI w. z zachowanymi sgraffiti oraz pałac Gozzo, z XIII w. przebudowany w renesansie (dodano wtedy m.in. loggię zachowaną do dziś)
- ratusz z XVI w.
- gotycka brama Steiner Tor, pozostałość średniowiecznych murów obronnych
- gotycki kościół szpitalny z XV w.
- kościół starokatolicki z XVII w.
-
Kościół św. Wita -
Kościół pijarów -
Kościół i klasztor dominikanów -
Pałac Gozzo -
Steiner Tor -
Kościół szpitalny
Stein an der Donau:
- romański kościół minorytów z 1264, obecnie sala ekspozycyjna
- gotycki kościół pw. św. Mikołaja (Hl. Nikolaus)
- gotycki kościół Frauenbergkirche
- liczne kamienice mieszczańskie gotyckie, renesansowe i barokowe i pałace, m.in. Großer Passauerhof z XIII w. z fasadą renesansową
- magazyny soli z XVI w.
- pokaźne fragmenty średniowiecznych fortyfikacji miejskich z bramami Linzer Tor i Kremser Tor
Transport
edytuj
W mieście znajduje się stacja kolejowa Krems an der Donau.
Współpraca
edytujMiejscowości partnerskie:
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ AUS
- ↑ a b c d e f g h Krems an der Donau | Wasserwerk [online], www.wasserwerk.at [dostęp 2019-12-03] (niem.).
- ↑ a b c d e f Gedächtnis des Landes - Orte: Krems an der Donau [online], www.gedaechtnisdeslandes.at [dostęp 2019-12-03] (niem.).
- ↑ a b Stadtrundgang durch die Altstadt von Krems - Stadt Krems an der Donau, Niederösterreich, Wachau - Startseite - Kultur - Geschichte & Stadtrundgang - Stadtrundgang Krems [online], www.krems.gv.at [dostęp 2019-12-03] [zarchiwizowane z adresu 2019-11-18] (niem.).
- ↑ Kultur - Geschichte & Stadtrundgang - Stadt Krems an der Donau, Niederösterreich, Wachau - Startseite - Kultur - Geschichte & Stadtrundgang [online], www.krems.gv.at [dostęp 2019-12-03] [zarchiwizowane z adresu 2017-09-27] (niem.).
- ↑ a b Wehrbauten in Niederösterreich [online], www.wehrbauten.at [dostęp 2019-12-03] (niem.).
- ↑ Matthias Corvinus – Wien Geschichte Wiki [online], www.geschichtewiki.wien.gv.at [dostęp 2019-12-03] (niem.).
- ↑ Róża Biernacka: Österreichisches Biographisches Lexikon 1815–1950. Institut für Neuzeit- und Zeitgeschichtsforschung, s. 249. (niem.).
- ↑ a b Róża Biernacka: Franciszek Ksawery Siemianowski. ipsb.pl. [dostęp 2016-10-16].
Bibliografia
edytuj- Paweł Wroński, Austria, Bielsko-Biała: Wyd. Pascal, 2008, ISBN 978-83-7513-274-8, OCLC 297529560.