Biblioteka Narodowa Łotwy
Biblioteka Narodowa Łotwy (łot. Latvijas Nacionālā bibliotēka – LNB) – łotewska biblioteka narodowa z siedzibą w Rydze, narodowa instytucja kultury podlegająca Ministerstwu Kultury, założona jako Państwowa Biblioteka Łotwy w 1919 roku, po włączeniu Łotwy w skład ZSRR, działała jako Biblioteka Łotewskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej a po odzyskaniu niepodległości, od 1992 roku, funkcjonuje jako Biblioteka Narodowa Łotwy.
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
3 Mūkusalas Street, |
| Dyrektor |
Andris Vilks |
| Data założenia |
1919 (Państwowa Biblioteka Łotwy) |
Położenie na mapie Rygi  | |
Położenie na mapie Łotwy  | |
 56°56′27″N 24°05′48″E/56,940833 24,096667
| |
| Strona internetowa | |
Gromadzi książki, periodyki, publikacje elektroniczne i audiowizualne – jej zbiory woluminów obejmują 4,5 miliona egzemplarzy. Ma prawo do otrzymywania egzemplarza obowiązkowego.
Od 2014 roku mieści się w nowoczesnym gmachu nad Dźwiną, zaprojektowanym przez Gunnara Birkertsa.
Historia
edytujBiblioteka została ustanowiona jako Państwowa Biblioteka Łotwy (łot. Latvijas Valsts Bibliotēka) dekretem rady ministrów Republiki Łotwy z dnia 29 sierpnia 1919 roku[1]. W grudniu 1919 roku uzyskała prawo do otrzymywania dwóch egzemplarzy obowiązkowych[1][2].
Pierwszym dyrektorem biblioteki został bibliotekarz, badacz literatury i bibliograf Jānis Misiņš (1862–1945)[1]. Misiņš był również nominowany dyrektorem Centralnej Biblioteki Łotwy (Latvijas Centrāla bibliotēka (LCB)) powołanej do życia 3 kwietnia 1919 roku przez komunistyczne władze Łotewskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej – choć biblioteka ta nigdy nie podjęła działalności z uwagi na zmiany ustrojowo-polityczne, to po włączeniu Łotwy w skład ZSRR, data założenia tej właśnie biblioteki uznawana była za początek Biblioteki Państwowej[1].
Pierwsze zbiory zostały zgromadzone na bazie pozostałości po bibliotekach rosyjskich, kolekcji rozmaitych organizacji, szkół, sądów i osób prywatnych[1][2]. Większa część zbiorów pochodziła z biblioteki Gimnazjum Aleksandra w Rydze (ok. 5000), z Seminarium Kościoła Prawosławnego (ok. 18 tys.), ze zbiorów prywatnych rodzin von Pahlen oraz Lieven[2]. W lipcu 1920 roku biblioteka liczyła ok. 250 tys. egzemplarzy[2]. Utworzono wówczas dział bałtycki gromadzący materiały związane z regionem[2].
W 1926 roku biblioteka zakupiła zbiory księgarza i wydawcy Nikolaia Kymmela (1816–1905), obejmujące 11 tys. tomów, w tym część kolekcji rosyjskiego księgarza Aleksandra Filipowicza Smirdina[3]. W okresie 1939–1940, podczas wysiedleń mniejszości niemieckiej – Niemców bałtyckich, biblioteka przejęła zbiory organizacji niemieckich[4]. W 1940 roku zbiory biblioteczne wynosiły 1,7 miliona tomów[4].
Po zajęciu Łotwy przez Sowietów w 1940 roku, biblioteka została przekształcona na wzorzec radziecki, uzyskując prawo do otrzymywania egzemplarzy obowiązkowych z całego terenu ZSRR – w krótkim czasie jej zbiory powiększyły się do 2,4 miliona woluminów[4].
Po zajęciu Łotwy przez Niemcy w 1941 roku, biblioteka została zorganizowana na wzór pruski i przekształcona w Bibliotekę Krajową (łot. Zemes bibliotēka)[4]. W obliczu wkroczenia Armii Czerwonej Alfred Rosenberg rozkazał wywiezienie najcenniejszych zbiorów w głąb Niemiec[4]. Większa część tych zbiorów zaginęła, a 27 skrzyń z książkami z Łotwy odnalezionymi w magazynach Niemieckiej Biblioteki Narodowej zostało zwróconych Łotwie w 1992 roku[3].
Po włączeniu Łotwy w skład ZSRR biblioteka została włączona do radzieckiego systemu bibliotek i działała jako Biblioteka Łotewskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej[3]. Wiele pozycji w językach obcych i w języku łotewskim zostało usuniętych lub zniszczonych[3]. Gromadzenie zbiorów zostało podporządkowane wytycznym państwa sowieckiego – zaprzestano gromadzenia literatury spoza bloku wschodniego i zerwano kontakty z placówkami zagranicznymi[3]. W 1966 roku biblioteka została nazwana imieniem Vilisa Lācisa – przewodniczącego Rady Komisarzy Ludowych Łotewskiej SRR (1940–1946) i premiera Łotewskiej SRR w latach 1946–1959[3]. Dopiero w okresie Pieriestrojki biblioteka miała więcej swobody decyzyjnej; w 1989 roku wróciła do swojej oryginalnej nazwy[3].
W 1991 roku, po odzyskaniu przez Łotwę niepodległości, stała się Biblioteką Narodową Łotwy[3]. Otwarto „zbiory specjalne”, przywrócono wolny dostęp do informacji, zapoczątkowano i zintensyfikowano kontakty z placówkami zagranicznymi[4]. W 1995 roku udostępniono dla czytelników Bałtycką Bibliotekę Centralną utworzoną przez Oto Bonga (1918–2006)[5].
W 2014 roku biblioteka przeniosła się do nowoczesnego gmachu nad Dźwiną, zaprojektowanego przez Gunnara Birkertsa i wzniesionego w latach 2008–2014[6][5].
Zbiory
edytujBiblioteka gromadzi książki, periodyki, publikacje elektroniczne i audiowizualne – jej zbiory woluminów obejmują 4,5 miliona egzemplarzy. Głównym celem biblioteki jest gromadzenie i propagowanie zbiorów literatury łotewskiej, materiałów o Łotwie i Łotyszach[7]. Kolekcja Letonica obejmuje ok. 67 tys. pozycji z całego świata[8].
W bibliotece znajduje się 52 tys. manuskryptów i druków rzadkich, m.in. dzieło Sebastiana Münstera „Cosmographiae...” wydane w Bazylei w 1550 roku, zawierające najstarszy znany tekst w języku łotewskim – „Ojcze nasz” Johanna Hasentödtera, a także najstarszy plan miasta Rygi[9][10].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e David H. Stam: International Dictionary of Library Histories. Taylor & Francis, 2001, s. 526. ISBN 978-1-57958-244-9. [dostęp 2015-05-01]. (ang.).
- ↑ a b c d e Handbuch des personalen Gelegenheitsschrifttums in Europäischen Bibliotheken und Archiven Band 12. Olms Weidmann, 2004, s. 40. ISBN 3-487-11403-8. [dostęp 2015-05-01]. (niem.).
- ↑ a b c d e f g h David H. Stam: International Dictionary of Library Histories. Taylor & Francis, 2001, s. 527. ISBN 978-1-57958-244-9. [dostęp 2015-05-01]. (ang.).
- ↑ a b c d e f Handbuch des personalen Gelegenheitsschrifttums in Europäischen Bibliotheken und Archiven Band 12. Olms Weidmann, 2004, s. 41. ISBN 3-487-11403-8. [dostęp 2015-05-01]. (niem.).
- ↑ a b National Library of Latvia: Facts from NLL history. [dostęp 2015-05-01]. (ang.).
- ↑ National Library of Latvia: NLL building. [dostęp 2015-05-01]. (ang.).
- ↑ National Library of Latvia: NLL collections. [dostęp 2015-05-01]. (ang.).
- ↑ National Library of Latvia: Letonica. [dostęp 2015-05-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-03)]. (ang.).
- ↑ National Library of Latvia: Rare books and manuscripts. [dostęp 2015-05-01]. (ang.).
- ↑ Bernhard Fabian: Handbuch deutscher historischen Buchbestände. Finnland, Estland, Lettand und Litauen. Georg Olms Verlag, 1998, s. 152. ISBN 978-3-487-41769-1. [dostęp 2015-05-01]. (niem.).
- ISNI: 0000000110160284, 0000000106862160
- VIAF: 148127403
- LCCN: n93025426
- GND: 5198443-X
- BnF: 15014038q
- SUDOC: 067152783
- NKC: ko2003197165, ko2003197166
- BIBSYS: 1039850
- PLWABN: 9810665862305606
- NUKAT: n2016069186
- J9U: 987007516601205171
- CANTIC: a19622636
- LNB: 000001029
- NSK: 000764145
- LIH: LNB:V*12601;=yh
- RISM: institutions/30004691