Ξυπέτη
Η Ξυπέτη[1] ή Ξυπετή ή Τροία Αττικής[2] (αρχαία ελληνικά: Ξυπέτη ή Ξυπετῆ) (ο δήμος: Ξυπετής ή Δήμος Ξυπεταίων ή Δήμος Ξυπετίων ή Δήμος Τρώων) ήταν αρχαίος οικισμός και δήμος της Κεκροπίδας (περιοχή και φυλή της αρχαίας Αττικής).
 Επιτύμβια στήλη της Αριστόκλειας, κόρης του Επιτελούς από τον δήμο Ξυπετής, μητέρας του Αντία και συζύγου του Αντιφάνη των Αχαρνών, περίπου 340/330 π.Χ., Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά. | |
| Γενικά στοιχεία | |
|---|---|
| Ονομασία | Ξυπέτη |
| Άλλες ονομασίες | Ξυπετή ή Τροία Αττικής |
| Κύριος οικισμός | Ξυπέτη |
| Διοικητικά στοιχεία | |
| Ταυτότητα | δήμος της αρχαίας Αττικής |
| Ονομασία δήμου | Δήμος Ξυπετής |
| Ονομασία δημότη | Ξυπεταιών |
| Φυλή | Κεκροπίδα Δημητριάδα |
| Τριττύς | Άστεως |
| Σύστημα εξουσίας | Πόλη–κράτος |
| Πολιτικό σύστημα | Άμεση δημοκρατία |
| Τίτλος ηγέτη | δήμαρχος |
| Λήψη αποφάσεων | Αρχαία Βουλή & Δήμος |
| Αριθμός βουλευτών | |
| 1η περίοδος 508 – 307/306 π.Χ. | 7 |
| 2η περίοδος 307/306–224/223 π.Χ. | 7 |
| 3η περίοδος 224/223–201/200 π.Χ. | 7 |
| 4η περίοδος 201/200 π.Χ.– 126/127 | άγνωστος |
| 5η περίοδος 126/127–3ος αιώνας | άγνωστος |
| Ιστορική εξέλιξη | |
| Ίδρυση | 508 ΠΚΕ |
| Λήξη | 3ος αιώνας |
| Αντικαταστάθηκε από | Δήμος Πειραιώς & Δήμος Μοσχάτου-Ταύρου |
| Λατρευτικές παραδόσεις | |
| Ιερά | Ναός του Ηρακλή Ιερό της Ήρας («Ηραίον») |
| Μυθολογία | Τεύκρος |
| Αρχαιολογία | |
| Αξιόλογα κτίσματα | Ιππόδρομος των Εχελιδών |
| Περιοχή | |
| Αρχαία Αττική Σήμερα: Νέο Φάληρο & Μοσχάτο Αττικής | |
 | |
| Οι δήμοι της αρχαίας Αττικής | |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Τοποθεσία της αρχαίας Ξυπετής
ΕπεξεργασίαΟ δήμος της Ξυπετής, ήταν δήμος της Αρχαίας Αττικής. Η τοποθεσία του δήμου, σύμφωνα με τη γνώμη των περισσότερων ερευνητών, βρισκόταν στα νοτιοανατολικά του κυρίως οικισμού της άστεως, ανάμεσα στο ιερό του Ηρακλή στον Πειραιά, το Τετράκωμον Ηράκλειον και το Φάληρο, στη περιοχή που σήμερα βρίσκονται οι περιοχές του Μοσχάτου και τμημάτων των περιοχών του Αγίου Ιωάννη Ρέντη και της Καλλιθέας, ενώ σύμφωνα και με τον John S. Traill, φαίνεται να αντιστοιχεί με τις περιοχές βορειοανατολικά του Πειραιά.[3]
Κατ' άλλους ερευνητές η Ξυπέτη (ή Ξυπετή) τοποθετείται ακόμα και «ανάμεσα στην Παλαιά Κοκκινιά και τον Κορυδαλλό, ίσως και στη σημερινή Νίκαια».[4]
Η Ξυπέτη ονομαζόταν αρχικά επίσης και Τροία και ο δήμος και Δήμος Τρώων, επειδή θεωρείται ότι από εδώ αναχώρησε ο Τεύκρος, ο πρώτος μυθικός βασιλιάς της Τροίας για να δημιουργήσει αποικία στη Φρυγία.[5]
Τεράκωμος ή Τεράκωμοι
ΕπεξεργασίαΟ δήμος της Ξυπετής μαζί με αυτούς του Πειραιά, Φαλήρου και Θυμαιτάδων αποτελούσαν μια ενότητα με την ονομασία “Τεράκωμος“ ή “Τεράκωμοι”,[6] η οποία είχε το ιερό του Ηρακλή ως κοινό σημείο. Σύμφωνα με την αρχαιολόγο Έφη Λυγκούρη: «Η αρχική κώμη του Πειραιά η οποία μαζί με τα γειτονικά χωριά, τους μετέπειτα δήμους της Ξυπετής (Νέο Φάληρο, Μοσχάτο), του Φαλήρου (Παλαιό Φάληρο) και των Θυμαιτάδων (Κερατσίνι) αποτελούσε σύμφωνα με τον Πολυδεύκη ένα τετράκωμο με κέντρο το ιερό του Ηρακλέους στα Καμίνια προς τιμήν του οποίου τελούνταν αγώνες».[7] Μεταξύ των τεσσάρων αυτών δήμων - κωμών τελούνταν και αγώνες. Στα Καμίνια κοντά στην εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής της συνοικίας Απόλλωνα (ή, εναλλακτικά, στον Άγιο Ιωάννη Ρέντη), πιθανολογείται ότι υπήρχε το Τετράκωμον Ηράκλειον, δηλαδή το κοινό ιερό προς τιμή του θεού Ηρακλή. Σε αυτό συνηγορεί η ανεύρεση επιγραφών με ονόματα νικητών κατά τους αγώνες στο Ηράκλειο.[8]
Η συμμετοχή του δήμου στην αρχαία Βουλή
ΕπεξεργασίαΟ δήμος, η ύπαρξη του οποίου επιβεβαιώνεται και από διάφορες επιγραφές[9] που έχουν βρεθεί, ως μέλος αρχικά της Κεκροπίδας φυλής, συμμετείχε με 7 βουλευτές στην αρχαία Βουλή της Αθήνας των 500, κατά την πρώτη περίοδο (508 – 307/306 π.Χ.). Κατά τη δεύτερη περίοδο (307/306 – 224/223 π.Χ.). ο δήμος μεταφέρθηκε στην «μακεδονική» Δημητριάδα φυλή, αντιπροσωπευόμενος και πάλι από 7 βουλευτές στη Βουλή των 600 και κατά την τρίτη περίοδο (224/223 – 201/200 π.Χ.). Μετά την κατάργηση και διάλυση των «μακεδονικών φυλών» (Αντιγονίς και Δημητριάς) επέστρεψε εκ νέου στην Κεκροπίδα φυλή για την επόμενη τέταρτη περίοδο (201/200 π.Χ. – 126/127) (άγνωστος ο αριθμός βουλευτών), καθώς και την πέμπτη περίοδο (126/127 – 3ος αιώνας) (επίσης με άγνωστο αριθμό βουλευτών–αντιπροσώπων).
Οι κάτοικοι της Ξυπετής
ΕπεξεργασίαΟ δημότης της αρχαίας Ξυπετής ονομαζόταν Ξυπετεών[10] ή Ξυπεταιών ή Ξυπέτιος.[11] Ο δήμος εκτός από το κοντινό ιερό του Ηρακλή, είχε επίσης ιερό της Ήρας («Ηραίον») και στο έδαφός του ήταν η συνοικία Εχελίδαι (Νέο Φάληρο), όπου βρισκόταν επίσης ιππόδρομος.
Σύμφωνα με τον Φανόδημο, ο Τεύκρος ήταν ο άρχων της Ξυπετής, λίγο πριν να ξεκινήσει τον εποικισμό προς τη Φρυγία.
Προσωπικότητες από την Ξυπέτη
ΕπεξεργασίαΥπήρξαν διάφοροι γνωστοί πολίτες από το δήμο της Ξυπετής, όπως ο Γλαύκος ο Ξυπεταιών γιος του Φιλοστράτους, ο Δημόστρατος ο Ξυπεταιών γιος του Ανδροσθένους, ο Διονύσιος ο Ξυπεταιών γιος του Ευθυδίκου κ.α.[12] Από τους πλέον γνωστούς, οι οποίοι είχαν κάποιου είδους σχέση με το δήμο ή την περιοχή του ήταν επίσης οι:
- Επιτελής ο Ξυπέτιος
- Μεταγένης ο Ξυπέτιος
- Καλλίξενος, γεννήθηκε τον πέμπτο αιώνα π.Χ., (πιθανόν να είχε πολιτογραφηθεί).
Δείτε επίσης
ΕπεξεργασίαΠαραπομπές - σημειώσεις
Επεξεργασία- ↑ Δανιήλ ο Μάγνης, "Λεξικόν Ιστορικομυθικόν και Γεωγραφικόν, συντεθέν υπό Δανιήλου Δημητρίου Μάγνητος του εκ του Πηλίου όρους εκ κωμοπόλεως Αγίου Λαυρεντίου, εις χρήσιν της ελληνικής νεολαίας". Εκ της Ελληνικής τυπογραφίας Φραγκίσκου Ανδρεώλα. Εν Βενετία 1834. Lexikon historikomythikon kai geographikon (etc.)(Historisch-mythologisches und geographisches Worterbuch etc.) neograece, Daniel Demetrios Magnes, Andreola, 1834, [...] "Ξυπέτη, δήμος της Αττικής, εκ της Κεκροπίδος φυλής (Κάτοικ. Ξυπετεών)". [...], σελ. 286.
- ↑ [...] "Ξυπέτη: Δήμος της αρχαίας Αττικής, που αναφέρεται από πολλούς αρχαίους συγγραφείς, όπως ο Βυζάντιος και ο Πλούταρχος. Ο κάτοικος αυτού του δήμου ονομαζόταν Ξυπεταιών ή Ξυπέτιος. Αρχικά, ο δήμος ονομαζόταν Τροία ή Δήμος Τρώων. Από μια μαρμάρινη βάση με επιγραφή, που βρέθηκε στο σημερινό Μοσχάτο, συμπεραίνεται πως ο δήμος βρισκόταν ανάμεσα στην Αθήνα και στον Πειραιά". [...] Ξυπέτη
- ↑ John S. Traill: Demos and trittys. Epigraphical and topographical studies in the organization of Attica. Athenians Victoria College, Toronto 1986, p. 134.
- ↑ Ο Πειραιάς » Ιστορία » Προϊστορικοί Χρόνοι[νεκρός σύνδεσμος], στην ιστοσελίδα: www.pireasnet.gr του Δήμου Πειραιά.
- ↑ Διονύσιος ο Αλικαρνασσεύς, "Η τέχνη της ρητορικής", Ι, 61
- ↑ Ιούλιος Πολυδεύκης, "Ονομαστικόν", IV, 105.
- ↑ Πηγή: Το άρθρο της Μαρίας Θερμού, με τίτλο: "Κάτω στον Πειραιά στα Καμίνια - Πού ζούσαν οι αρχαίοι «Πειραιώτες» ως τα Γεωμετρικά και τα Αρχαϊκά χρόνια. Η αρχαιολόγος Εφη Λυγκούρη απαντά βασιζόμενη σε ευρήματα που ήρθαν στο φως στην περιοχή των Καμινίων και του Αγίου Ιωάννη Ρέντη", 08/02/2009, εφημερίδα Το Βήμα.
- ↑ Παπαχατζή, Νικολάου. Παυσανίου, Ελλάδος Περιήγησις, Αττικά, Εκδοτική Αθηνών, 1998, σ.96. ISBN 9-602-13090-3
- ↑ Ξυπέτη, στην ιστοσελίδα: epigraphy.packhum.org
- ↑ Στέφανος Βυζάντιος, "Εθνικά", ("Stephani Byzantii Ἐθνικων quæ supersunt." Gr. Edidit Anton Westermann, Λειψία 1839), [...] "Ξυπέτη, δήμος [της] Κεκροπίδος φυλής. ο δημότης Ξυπετεών, ως Μακεδών. το τοπικόν εκ Ξυπετεώνων, εις Ξυπετεώνων και εν Ξυπετεώνων. Φιλόχορος δε Ξυπετέωνον τον δήμον φησι δια του ω και του ο μικρού εν τέλει". [...], σελ. 214.
- ↑ [...] "Ξυπέτη: Ο κάτοικος αυτού του δήμου ονομαζόταν Ξυπεταιών ή Ξυπέτιος. Αρχικά, ο δήμος ονομαζόταν Τροία ή Δήμος Τρώων". [...] Ξυπέτη
- ↑ Δημότες της Ξυπετής Αρχειοθετήθηκε 2019-04-04 στο Wayback Machine.. Αναζήτηση με τη λέξη-κλειδί στον τόπο (Place): CUPETAIWN (στα κεφαλαία αγγλικά), στις ιστοσελίδες: empressattica.com και atheniansproject.com του Προγράμματος «Αθηναίοι» = Athenians Project
Πηγές – βιβλιογραφία
ΕπεξεργασίαΠρωτογενείς πηγές
- Διονύσιος ο Αλικαρνασσεύς, "Η τέχνη της ρητορικής", Ι, 61.
- Ιούλιος Πολυδεύκης, "Ονομαστικόν", IV, 105.
- Ελληνικές επιγραφές - IG Ξυπ Attica (IG I-III).
Δευτερογενείς πηγές
- Xypete, στην ιστοσελίδα: referenceworks.brillonline.com
- John S. Traill: Demos and trittys. Epigraphical and topographical studies in the organization of Attica. Athenians Victoria College, Toronto 1986, (5, 13, 14, 24, 115, 134).
- John S. Traill: The political organization of Attica: a study of the demes, trittyes, and phylai, and their representation in the Athenian Council,“Attica”, (11, 50, 67, 112 No. 142, Table 7, 12 ) Princeton: American School of Classical Studies at Athens (ASCSA), 1975, ISBN 978-0-87661-514-0
Το συγκεκριμένο λήμμα περιλαμβάνει περιεχόμενο από πηγή, η οποία αποτελεί, πλέον, κοινό κτήμα:
(Αγγλικά) Smith, William, επιμ. (1854–1857). «Attica – 11 (Xypete)». Dictionary of Greek and Roman Geography. Λονδίνο: John Murray. Attica – 11 (Xypete)
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Επεξεργασία- «Xypete». ancientworlds.net (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 28 Φεβρουαρίου 2019.[νεκρός σύνδεσμος]
- Ξυπέτη, στην ιστοσελίδα: ygeiaonline.gr
- Η Ιστορία του Μοσχάτου, στην ιστοσελίδα: moschatotavros.gr
- Ο Πειραιάς » Ιστορία » Προϊστορικοί Χρόνοι[νεκρός σύνδεσμος], στην ιστοσελίδα: www.pireasnet.gr του Δήμου Πειραιά.
- Ιστορικό Περιοχής Μοσχάτου, στην ιστοσελίδα: www.mytavros.gr
- 5ο Δημοτικό Σχολείο Μοσχάτου>Ιστορικά στοιχεία του δήμου μας, στην ιστοσελίδα: 5dim-mosch.att.sch.gr, του 5ου Δημοτικού Σχολείου Μοσχάτου.