Lowastatyna
Lowastatyna (łac. lovastatinum), monakolina K, mewinolina – wielofunkcyjny organiczny związek chemiczny z grupy statyn pochodzenia naturalnego, produkt fermentacji Aspergillus terreus. Pomimo że nie wykazuje ona aktywności biologicznej, jest prolekiem, gdyż uzyskuje aktywność w wyniku procesów metabolicznych w organizmie, gdy obecny w jego strukturze pierścień laktonowy ulega hydrolizie do kwasu lowastatynowego zawierającego ugrupowanie hydroksykwasowe. Stosowana jest jako lek zmniejszający stężenie lipidów, ma także dodatkowe działanie plejotropowe na układ krążenia poprzez wpływ na czynność śródbłonka, stabilizację blaszek miażdżycowych, hamowanie układu krzepnięcia, stymulację układu fibrynolizy, hamowanie reakcji zapalnych oraz działanie immunomodulacyjne.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ogólne informacje | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wzór sumaryczny |
C24H36O5 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Masa molowa |
404,54 g/mol | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wygląd |
biały lub prawie biały krystaliczny proszek[1] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Identyfikacja | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Numer CAS | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| PubChem | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| DrugBank | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Podobne związki | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Podobne związki | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Klasyfikacja medyczna | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ATC | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Lowastatyna występuje także w niektórych produktach żywnościowych, na przykład boczniaku ostrygowatym oraz fermentowanym czerwonym ryżu.
Jej syntetycznym analogiem jest symwastatyna, zawierająca dodatkową grupę metylową, natomiast inna naturalna statyna, mewastatyna, ma o jedną grupę metylową mniej niż lowastatyna.
Występowanie
edytuj
Lowastatyna jest produktem fermentacji Aspergillus terreus[6], występuje również w boczniaku ostrygowatym[8] oraz fermentowanym czerwonym ryżu[9][10][11][12].
Aspergillus terreus
edytujAspergillus terreus jest grzybem pleśniowym z rodziny Trichocomaceae[13], występującym na całym świecie na rozkładających się roślinach, kompoście oraz kiszonkach z traw i siana. Powoduje ostre i przewlekłe inhalacyjne zakażenia dróg oddechowych u ludzi (aspergiloza oraz płuco farmera[14]).
Boczniak ostrygowaty
edytujBoczniak ostrygowaty jest grzybem jadalnym, o cenionym smaku, szeroko rozprzestrzenionym w stanie naturalnym oraz uprawianym na skalę przemysłową. W warunkach naturalnych rośnie na martwych pniach drzew i występuje na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy, natomiast hodowany jest na słomie kukurydzy i innych zbóż[15].
Sfermentowany czerwony ryż
edytujSfermentowany czerwony ryż powstaje w procesie fermentacji ryżu przy użyciu grzyba pleśniowego z gatunku Monascus purpureus. Grzyby te są naturalnymi składnikami tradycyjnej kuchni chińskiej, między innymi kaczki po pekińsku[16][17].
Historia
edytujW 1959 w Instytucie Molekularnej Biologii Komórki i Genetyki im. Maxa Plancka odkryto enzym reduktazę HMG-CoA, pełniący kluczową rolę w szlaku metabolicznym syntezy cholesterolu[18]. W latach 60. XX wieku ustalono, iż wątroba nawet przy diecie bezcholesterolowej jest w stanie zwiększyć swoją zdolność do syntezy cholesterolu w stopniu wystarczającym na pokrycie potrzeb całego organizmu[19]. W 1973 roku[19] zespół Akiry Endō po przebadaniu ponad 6 tys. mikroorganizmów, głównie grzybów strzępkowych[20], wykazał, że substancja ML-236B (mewastatyna) wydzielana przez Penicillium citrinum ma właściwości obniżania poziomu cholesterolu oraz lipoproteiny niskiej gęstości (LDL) w surowicy zwierząt laboratoryjnych i ludzi, jednakże badania na zwierzętach wykazały jej potencjalną toksyczność. W 1978 zespół Alfreda Albertsa wyizolował z produktów fermentacji Aspergillus terreus nowy związek o zbliżonej budowie, któremu nadano nazwę mewinolina[20][21]. W tym samym czasie Akira Endō wyizolował i opatentował (1979) statynę o nazwie monakolina K z pleśni Monascus ruber. Pod koniec roku 1979 uzgodniono, że mewinolina i monakolina K są w rzeczywistości tym samym związkiem. Obecnie nazywany jest on zazwyczaj lowastatyną[21]. 4 listopada 1980 lowastatyna została opatentowana w Stanach Zjednoczonych (nr patentu US 4.231.938). Za autorów wynalazku zostali uznani Richard Monaghan, Alfred Alberts, Carl Hoffman oraz George Albers-Schonberg, natomiast właścicielem praw została Merck & Co., Inc.[22] Lowastatyna jako pierwsza statyna została wprowadzona na rynek farmacetyczny w 1987 pod nazwą Mevacor[20].
Budowa
edytujLowastatyna zbudowana jest z układu zredukowanego 1-naftolu zestryfikowanego kwasem dimetylomasłowym i zawierający boczny łańcuch zakończony pierścieniem δ-walerolaktonu. Od podobnego związku naturalnego, mewastatyny, różni się położeniem I grupy metylowej, a od symwastatyny brakiem jednej grupy metylowej.
W organizmie pierścień laktonowy lowastatyny ulega hydrolizie z wytworzeniem pochodnej zawierającej łańcuch β-hydroksykwasu karboksylowego, która jest właściwą substancją aktywną biologicznie[23].
Mechanizm działania
edytujLowastatynę dostarcza się do organizmu w nieaktywnej formie laktonu (a więc proleku). Ulega on następnie aktywacji do formy czynnej, co następuje głównie w wątrobie. Ma ona postać kwasu podstawionego grupą hydroksylową, powstałego jako produkt rozpadu laktonu[24].
Proces syntezy cholesterolu przebiega w wielu etapach. Pierwszy z nich to biosynteza mewalonianu. Na początku dzięki tiolazie i syntazie HMG-CoA z reszt acetylowych przenoszonych przez koenzym A powstaje 3-hydroksy-3-metyloglutarylo-koenzym A (HMG-CoA). Związek ten jest substratem reduktazy HMG-CoA, która, wykorzystując zredukowaną postać fosforanu dinukleotydu nikotynoamidoadeninowego (NADPH+H+), redukuje go do mewalonianu (stanowiącego substrat kolejnego etapu syntezy cholesterolu). Aktywność tego enzymu hamują w warunkach naturalnych kwasy żółciowe, cholesterol i sam mewalonian[25]. Jest to kluczowy w tym procesie enzym, którego aktywność ogranicza szybkość biosyntezy cholesterolu[26].
Mechanizm działania aktywnych metabolitów[24] lowastatyny opiera się właśnie na specyficznym, kompetytywnym i odwracalnym hamowaniu reduktazy HMG-CoA, co następuje natychmiast po wniknięciu do komórki wątrobowej[27]. Blokowanie syntezy cholesterolu powoduje spadek jego stężenia. Cholesterol uczestniczy w regulacji ekspresji wielu genów poprzez łączenie się z białkami wiążącymi sterolowe elementy regulacyjne, SREBP[24]. Skutkiem tego jest nasilenie transkrypcji genu kodującego receptor dla lipoprotein niskiej gęstości (LDL), wzrost liczby receptorów kodowanych przez ten gen na powierzchni błony komórkowej i zwiększenie wychwytu z krwi lipoprotein niskiej oraz pośredniej gęstości. Biologicznym efektem tego mechanizmu jest rozpoczęcie działania lowastatyny po 2 tygodniach, natomiast pełny efekt występuje po 4–6 tygodniach od pierwszej dawki[28].
Właściwości
edytujWłaściwości fizyczne
edytujLowastatyna jest niehigroskopijnym proszkiem, słabo rozpuszczalnym w wodzie (0,004 mg/ml), natomiast dobrze rozpuszczalnym w metanolu, etanolu, acetonitrylu, DMF, izopropanolu oraz chloroformie[2][6].
Właściwości chemiczne
edytujPodczas ekspozycji na promieniowanie słoneczne (lub naświetlaniu światłem sztucznym o zbliżonej charakterystyce) nie zostały wykryte produkty ewentualnej fotodegradacji (podobnie odporna okazała się symwastatyna)[29][23], jednak zachodzi odwracalna hydroliza pierścienia laktonowego[29]. Nie jest natomiast odporna na naświetlanie twardszym ultrafioletem o λ = 254 nm, pod wpływem którego ulega stopniowej degradacji (ok. 10%/h)[29]. W wodzie nawet bez naświetlania i w warunkach obojętnych ulega powolnej hydrolizie[29], której szybkość znacząco wzrasta w środowisku zasadowym[30].
Rodnik hydroksylowy, HO•
(generowany w wodzie poprzez naświetlanie światłem UV w obecności TiO2 jako katalizatora), powoduje dość szybką degradację lowastatyny[30].
Badania nad degradacją statyn prowadzone były w kontekście ich eliminacji ze ścieków komunalnych i przemysłowych, w których mogą stanowić poważne źródło zanieczyszczenia środowiska z powodu ich masowej produkcji i stosowania[30].
Farmakokinetyka i metabolizm
edytujPodana doustnie wchłania się z przewodu pokarmowego w 30% i podlega efektowi pierwszego przejścia. W wyniku intensywnego metabolizmu wątrobowego dostępność biologiczna lowastatyny wynosi 5% pod postacią aktywnych metabolitów, głównie w formie kwasu lowastatynowego[31], ponadto generowana jest jego 6-hydroksypochodna[6]. Kwas lowastatynowy jest β-hydroksykwasem, który powstaje w wyniku hydrolizy pierścienia laktonowego lowastatyny[31] i jest właściwym inhibitorem reduktazy HMG-CoA[32]. Maksymalne stężenie we krwi osiąga po 2–4 godzinach, po 24 godzinach od podania dawki maleje do 10% tej wartości. W około 95% wiąże się z albuminami. Czas półtrwania wynosi 2–4 godziny. Lowastatyna jest związkiem lipofilnym, dlatego jest podatna na metabolizm z udziałem cytochromu P450 i może przenikać do komórek wątrobowych na drodze dyfuzji biernej[32]. Lipofilność cząsteczki ułatwia też przenikanie lowastatyny do ośrodkowego układu nerwowego oraz innych narządów, co może powodować większą liczbę działań niepożądanych. Lowastatyna jest metabolizowana w wątrobie i ścianach jelita, głównie poprzez utlenianie przez cytochrom P450 3A4 do różnych produktów[33][31]. Lowastatyna nie jest inhibitorem cytochromu P450[34], natomiast jest jego słabym induktorem[35].
Zastosowania
edytujWskazania rejestracyjne
edytuj- Leczenie pierwotnej hipercholesterolemii (typu II, a i lI b) w skojarzeniu z odpowiednią dietą, w celu zmniejszenia stężenia cholesterolu całkowitego i cholesterolu LDL u pacjentów, u których sama dieta i inne metody leczenia niefarmakologicznego nie dały zadowalających rezultatów[36][37][38].
- Leczenie miażdżycy tętnic wieńcowych jednocześnie z odpowiednią dietą w celu zapobiegania powiększeniu się istniejących zmian miażdżycowych oraz zmniejszenia ilości nowo powstałych blaszek miażdżycowych u pacjentów ze zwiększonym stężeniem cholesterolu w surowicy, u których sama dieta nie dała zadowalających rezultatów[36][37][38].
Wskazania pozarejestracyjne
edytuj- Ciężka wtórna hipercholesterolemia u dzieci w wieku od 10 do 18 roku życia (z wysokim ryzykiem powikłań sercowo-naczyniowych oraz przy braku skuteczności leczenia niefarmakologicznego) w następujących stanach klinicznych:
- niewydolności nerek lub zespołu nerczycowego
- cukrzycy typu I (z towarzyszącą mikroalbuminurią lub niewydolnością nerek)
- u otrzymujących terapię antyretrowirusową
- po przeszczepianiu narządów[39]
Wytyczne amerykańskie ACC/AHA 2013
edytujAmerican College of Cardiology (ACC) i American Heart Association (AHA) wydały w 2013 wytyczne postępowania wpływającego na stężenie cholesterolu we krwi. W dwóch grupach pacjentów zalecono leczenie o umiarkowanej intensywności (docelowe zmniejszenie LDL-C o 30–49%), do którego zaliczono także kurację lowastatyną w dawce 40 mg:
- chorzy z cukrzycą w wieku 40–75 lat ze stężeniem LDL-C 70–189 mg/dl (1,8–4,9 mmol/l) bez dowodów na chorobę sercowo-naczyniową (jeżeli jednak u takiego chorego wyliczone według kalkulatora ryzyka będącego integralną częścią tych wytycznych 10-letnie ryzyko choroby układu krążenia na tle miażdżycy jest wyższe niż 7,5%, należy rozważyć leczenie intensywne);
- osoby bez choroby sercowo-naczyniowej i bez cukrzycy, w wieku 40–79 lat, ze stężeniem LDL-C 70–189 mg/dl (1,8–4,9 mmol/l) i 10-letnim ryzykiem choroby sercowo-naczyniowej na tle miażdżycy wyliczonego według kalkulatora ryzyka będącego integralną częścią tych wytycznych ≥ 7,5% – należy stosować leczenie umiarkowane lub intensywne[40].
Stosowanie suplementów diety
edytujStosowanie suplementów diety na bazie ryżu poddanego fermentacji grzybami Monascus purpureus zawierających lowastatynę (monakolinę) jest dyskusyjne i w chwili obecnej powinno być ograniczone do pacjentów z nietolerancją statyn oraz do pacjentów z grup niskiego ryzyka (SCORE < 5 punktów), u których nie uzyskano pełnej normalizacji poziomów lipidów pomimo stosowania odpowiedniej diety oraz modyfikacji stylu życia. Polskie Towarzystwo Kardiologiczne dostrzega pewne korzyści ze stosowania tych preparatów, jednakże ich bezpieczeństwo wynikające z długotrwałego stosowania nie jest udokumentowane[17]. Opinia naukowa dotycząca zasadności oświadczenia zdrowotnego dotyczącego monakoliny K w sfermentowanym czerwonym ryżu wydana dla Europejskiej Agencji Leków stwierdza, iż wykazano związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy spożywaniem monakoliny K w preparatach ze sfermentowanego czerwonego ryżu a utrzymaniem prawidłowego stężenia cholesterolu LDL we krwi, a w celu uzyskania deklarowanego działania osoby dorosłe z populacji ogólnej powinny spożywać dziennie 10 mg monakoliny K z preparatów ze sfermentowanego czerwonego ryżu[11]. W USA sprzedaż produktów zawierających monakolinę jest zabroniona i FDA wydała oficjalne ostrzeżenie podkreślając ryzyko interakcji lekowych oraz możliwego wystąpienia miopatii[10][41].
Interakcje
edytujJednoczesne leczenie lowastatyną, która jest metabolizowana przez izoenzym CYP3A4 cytochromu P450, i jego silnymi inhibitorami powoduje wzrost jej stężenia w osoczu oraz zwiększa ryzyko wystąpienia miopatii i rabdomiolizy. Badania dotyczące interakcji leków przeprowadzono wyłącznie u dorosłych[36][37][38][34]:
- Acenokumarol – jednoczesne leczenie acenokumarolem i lowastatyną może podwyższać INR, należy oznaczyć INR przed rozpoczęciem leczenia lowastatyną oraz przy każdej zmianie dawki lowastatyny, po ustaleniu się stabilnego poziomu INR można powrócić do rytmu kontroli INR ustalonego przed włączeniem lub zmianą dawki lowastatyny,
- Amiodaron – nie należy stosować lowastatyny w dawce wyższej niż 40 mg/dobę, poza przypadkami, w których korzyść kliniczna może przewyższać zwiększone ryzyko wystąpienia miopatii i rabdomiolizy,
- Amprenawir – stosowanie z lowastatyną jest przeciwwskazane w związku ze zwiększonym ryzykiem miopatii i rabdomiolizy (silny inhibitor CYP3A4),
- Atazanawir – stosowanie z lowastatyną jest przeciwwskazane w związku ze zwiększonym ryzykiem miopatii i rabdomiolizy (silny inhibitor CYP3A4),
- Bezafibrat – nie stwierdzono interakcji farmakokinetycznych i farmakodynamicznych[42],
- Boceprewir – stosowanie z lowastatyną jest przeciwwskazane w związku ze zwiększonym ryzykiem miopatii i rabdomiolizy (silny inhibitor CYP3A4)[43],
- Chloropropamid – nie stwierdzono interakcji farmakokinetycznych i farmakodynamicznych,
- Cyprofibrat – można stosować lowastatynę w przypadkach, w których korzyść kliniczna może przewyższać zwiększone ryzyko wystąpienia miopatii i rabdomiolizy,
- Cyklosporyna – stosowanie z lowastatyną jest przeciwwskazane w związku ze zwiększonym ryzykiem miopatii i rabdomiolizy,
- Danazol – można stosować lowastatynę w dawce nie wyższej niż 20 mg/dobę, w przypadkach, w których korzyść kliniczna może przewyższać zwiększone ryzyko wystąpienia miopatii i rabdomiolizy,
- Darunawir – stosowanie z lowastatyną jest przeciwwskazane w związku ze zwiększonym ryzykiem miopatii i rabdomiolizy (silny inhibitor CYP3A4),
- Digoksyna – nie stwierdzono interakcji farmakokinetycznych i farmakodynamicznych,
- Diltiazem – można stosować lowastatynę w dawce nie wyższej niż 20 mg/dobę, w przypadkach, w których korzyść kliniczna może przewyższać zwiększone ryzyko wystąpienia miopatii i rabdomiolizy,
- Dronedaron – można stosować lowastatynę w dawce nie wyższej niż 20 mg/dobę, w przypadkach, w których korzyść kliniczna może przewyższać zwiększone ryzyko wystąpienia miopatii i rabdomiolizy.
- Efawirenz – stosowanie z lowastyną powoduje zmniejszenie osoczowej aktywności hamującej reduktazę HMG-CoA[44]
- Erytromycyna – stosowanie z lowastatyną jest przeciwwskazane w związku ze zwiększonym ryzykiem miopatii i rabdomiolizy (silny inhibitor CYP3A4),
- Etofibrat – można stosować lowastatynę w przypadkach, w których korzyść kliniczna może przewyższać zwiększone ryzyko wystąpienia miopatii i rabdomiolizy,
- Fenofibrat – można stosować lowastatynę w przypadkach, w których korzyść kliniczna może przewyższać zwiększone ryzyko wystąpienia miopatii i rabdomiolizy,
- Fosamprenawir – stosowanie z lowastatyną jest przeciwwskazane w związku ze zwiększonym ryzykiem miopatii i rabdomiolizy (silny inhibitor CYP3A4),
- Gemfibrozyl – stosowanie z lomwastatyną jest przeciwwskazane w związku ze zwiększonym ryzykiem miopatii i rabdomiolizy,
- Glipizyd – nie stwierdzono interakcji farmakokinetycznych i farmakodynamicznych,
- Indinawir – stosowanie z lowastatyną jest przeciwwskazane w związku ze zwiększonym ryzykiem miopatii i rabdomiolizy (silny inhibitor CYP3A4),
- Itrakonazol – stosowanie z lowastatyną jest przeciwwskazane w związku ze zwiększonym ryzykiem miopatii i rabdomiolizy (silny inhibitor CYP3A4),
- Ketokonazol – stosowanie z lowastatyną jest przeciwwskazane w związku ze zwiększonym ryzykiem miopatii i rabdomiolizy (silny inhibitor CYP3A4),
- Klarytromycyna – stosowanie z lowastatyną jest przeciwwskazane w związku ze zwiększonym ryzykiem miopatii i rabdomiolizy (silny inhibitor CYP3A4),
- Klofibrat – można stosować lowastatynę w przypadkach, w których korzyść kliniczna może przewyższać zwiększone ryzyko wystąpienia miopatii i rabdomiolizy,
- Klofibryd – można stosować lowastatynę w przypadkach, w których korzyść kliniczna może przewyższać zwiększone ryzyko wystąpienia miopatii i rabdomiolizy,
- Kolchicyna – opisano pojedyncze przypadki występowania miopatii przy jednoczesnym stosowaniu lowastatyny i kolchicyny,
- Kobicystat – stosowanie z lowastatyną jest przeciwwskazane w związku ze zwiększonym ryzykiem miopatii i rabdomiolizy (silny inhibitor CYP3A4),
- Lopinawir – stosowanie z lowastatyną jest przeciwwskazane w związku ze zwiększonym ryzykiem miopatii i rabdomiolizy (silny inhibitor CYP3A4),
- Nefazodon – stosowanie z lowastatyną jest przeciwwskazane w związku ze zwiększonym ryzykiem miopatii i rabdomiolizy (silny inhibitor CYP3A4),
- Nelfinawir – stosowanie z lowastatyną jest przeciwwskazane w związku ze zwiększonym ryzykiem miopatii i rabdomiolizy (silny inhibitor CYP3A4),
- Niacyna – jednoczesne leczenie niacyną w dawce ≥ 1 g/dobę i lowastatyną może powodować rozwój miopatii lub rabdomiolizy,
- Propranolol – nie stwierdzono interakcji farmakokinetycznych i farmakodynamicznych,
- Ranolazyna – można stosować lowastatynę w przypadkach, w których korzyść kliniczna może przewyższać zwiększone ryzyko wystąpienia miopatii i rabdomiolizy[45],
- Rytonawir – stosowanie z lowastatyną jest przeciwwskazane w związku ze zwiększonym ryzykiem miopatii i rabdomiolizy (silny inhibitor CYP3A4),
- Ronifibrat – można stosować lowastatynę w przypadkach, w których korzyść kliniczna może przewyższać zwiększone ryzyko wystąpienia miopatii i rabdomiolizy,
- Sakwinawir – stosowanie z lowastatyną jest przeciwwskazane w związku ze zwiększonym ryzykiem miopatii i rabdomiolizy (silny inhibitor CYP3A4),
- Sok grejpfrutowy – podczas stosowania lowastatyny należy unikać picia soku grejpfrutowego (wypicie 240 ml soku dziennie nie ma istotnego klinicznie wpływu na aktywność lowastatyny, natomiast po wypiciu ponad 1100[36]-1500[46] ml znacząco zwiększa się aktywność lowastatyny),
- Symfibrat – można stosować lowastatynę w przypadkach, w których korzyść kliniczna może przewyższać zwiększone ryzyko wystąpienia miopatii i rabdomiolizy,
- Telaprewir – stosowanie z lowastatyną jest przeciwwskazane w związku ze zwiększonym ryzykiem miopatii i rabdomiolizy (silny inhibitor CYP3A4)[47],
- Typranawir – stosowanie z lowastatyną jest przeciwwskazane w związku ze zwiększonym ryzykiem miopatii i rabdomiolizy (silny inhibitor CYP3A4),
- Telitromycyna – stosowanie z lowastatyną jest przeciwwskazane w związku ze zwiększonym ryzykiem miopatii i rabdomiolizy (silny inhibitor CYP3A4),
- Warfaryna – jednoczesne leczenie warfaryną i lowastatyną może podwyższać INR, należy oznaczyć INR przed rozpoczęciem leczenia lowastatyną oraz przy każdej zmianie dawki lowastatyny; po ustaleniu się stabilnego poziomu INR można powrócić do rytmu kontroli INR ustalonego przed włączeniem lub zmianą dawki lowastatyny,
- Werapamil – można stosować lowastatynę w dawce nie wyższej niż 20 mg/dobę, w przypadkach, w których korzyść kliniczna może przewyższać zwiększone ryzyko wystąpienia miopatii i rabdomiolizy.
Przeciwwskazania i środki ostrożności
edytujPrzeciwwskazania
edytujIstnieją następujące przeciwwskazania stosowania leku[36][37][38]:
- znana nadwrażliwość na lowastatynę lub którykolwiek ze składników pomocniczych,
- czynna choroba wątroby lub utrzymujące się, niewyjaśnione zwiększenie aktywności aminotransferaz w surowicy,
- ciąża i okres karmienia piersią,
- choroby mięśni poprzecznie prążkowanych (miopatie)
- utrudniony odpływ żółci
- jednoczesne leczenie silnymi inhibitorami izoenzymu CYP3A4 cytochromu P450 (itrakonazol, ketokonazol, erytromycyna, klarytromycyna, telitromycyna, amprenawir, atazanawir, indinawir, lopinawir, nelfinawir, rytonawir, sakwinawir, typranawir, nefazodon oraz leków zawierających w swoim składzie kobicystat),
- jednoczesne leczenie mibefradilem, blokerem kanału wapniowego (aktualnie wycofanym z obrotu[48])
Środki ostrożności
edytujNależy zachować ostrożność u pacjentów z czynnikami predysponującymi do rabdomiolizy[49]
- wiek ≥ 65 lat
- płeć żeńska
- zaburzenia czynności nerek
- zaburzenia czynności wątroby
- niekontrolowana niedoczynność tarczycy
- hipoalbuminemia
- indywidualny lub rodzinny wywiad świadczący o dziedzicznych miopatiach
- wcześniejsze występowanie objawów toksycznych w zakresie układu mięśniowego za zastosowaniu leków z grupy inhibitorów reduktazy HMG-CoA lub fibratów
- polipragmazja
- nadużywanie alkoholu
- używanie amfetaminy, kokainy lub LSD
Działania niepożądane
edytujPodczas badań klinicznych stwierdzono następujące działania niepożądane[36][37][38]:
| Definicje częstości występowania zdarzeń niepożądanych | |
|---|---|
| bardzo często | ≤1/10 |
| często | ≥1/100 – <1/10 |
| niezbyt często | ≥1/1000 – <1/100 |
| rzadko | ≥1/10 000 – <1/1000 |
| bardzo rzadko | <1/10 000 |
| Układ zgodnie klasyfikacją MedDRA |
Działanie niepożądane |
Częstość występowania |
|---|---|---|
| Psychiczne | zmniejszenie libido | rzadkie |
| Układ nerwowy | zawroty głowy | niezbyt częste |
| bóle głowy | ||
| bezsenność | rzadkie | |
| zaburzenia snu | ||
| parestezje | ||
| zaburzenia smaku | ||
| Wzrok | zaburzenia widzenia | częste |
| podrażnienie oczu | niezbyt częste | |
| Układ pokarmowy | bóle brzucha | częste |
| zaparcia | ||
| biegunka | ||
| dyspepsja | ||
| wzdęcia | ||
| nudności | ||
| zgaga | niezbyt częste | |
| wymioty | ||
| suchość w jamie ustnej | ||
| Skóra i tkanka podskórna | wysypka | częste |
| wypadanie włosów | niezbyt częste | |
| świąd | ||
| Mięśnie szkieletowe i tkanka podskórna | kurcze mięśniowe | częste |
| mialgia | ||
| bóle kończyn dolnych | niezbyt częste | |
| bóle ramion | ||
| bóle stawów | ||
| miopatia | rzadkie | |
| rabdomioliza | ||
| Ogólne i miejscowe | osłabienie | często |
| zmęczenie | niezbyt częste | |
| ból w klatce piersiowej |
Miopatia i rabdomioliza
edytujMiopatia jest rzadkim (w badaniu EXCEL w grupie 4933 pacjentów otrzymujących dawkę 20–40 mg stwierdzono tylko jeden taki przypadek, natomiast w grupie 1649 pacjentów otrzymujących dawkę 80 mg stwierdzono 4 takie przypadki[34]) powikłaniem leczenia wszystkimi inhibitorami reduktazy HMG-CoA, objawiającą się bólem mięśniowym, tkliwością mięśni lub osłabieniem ich siły z towarzyszącym ponaddziesięciokrotnym zwiększeniem aktywności kinazy kreatynowej. Miopatia czasem przechodzi w rabdomiolizę, której może towarzyszyć ostra niewydolność nerek, spowodowana wydalaniem mioglobiny w moczu[50].
Dawkowanie
edytujDawkowanie w różnych sytuacjach klinicznych przedstawia się następująco[36][37][38][34]:
Osoby dorosłe
edytuj| dawka początkowa | maksymalna dawka | korekta dawki |
|---|---|---|
| 10–20 mg | 80 mg | co > 4 tygodnie |
Pacjenci w podeszłym wieku
edytujNie ma konieczności dostosowywania dawki leku.
Dzieci i młodzież
edytuj- wiek 10–17 lat
- rozpoznanie – homozygotyczna hipercholesterolemia rodzinna
- chłopcy powyżej I fazy dojrzewania według skali Tannera
- dziewczęta, u których minął co najmniej 1 rok od menarche
| poziom LDL | dodatkowe czynniki ryzyka | wskazanie do leczenia |
|---|---|---|
| do 160 | bez znaczenia | nie |
| 161–189 |
|
tak |
| ponad 190 | bez znaczenia | tak |
| dawka początkowa | maksymalna dawka | korekta dawki |
|---|---|---|
| 10–20 mg | 40 mg | co > 4 tygodnie |
Zaburzenia czynności nerek
edytujNie ma konieczności dostosowywania dawki lowastatyny u pacjentów z niewielką i umiarkowaną niewydolnością nerek:
| Klirens kreatyniny | Dawkowanie |
|---|---|
| 30–80 ml/min | dawka bez zmian |
| <30 ml/min | do 20 mg |
Zaburzenia czynności wątroby
edytujLowastatyna jest przeciwwskazana u chorych z:
- aktywną chorobą wątroby
- utrzymującym się, niewyjaśnionym zwiększeniem aktywności aminotransferaz w surowicy, trzykrotnie przewyższające normę
Sposób zażywania
edytujLowastatyna jest podawana doustnie, razem z posiłkiem, raz na dobę, wieczorem[36][37][38]. Dawka 80 mg powinna być podawana w dwóch równych dawkach podzielonych rano i wieczorem[51]. Przed rozpoczęciem leczenia należy pacjenta poinformować, że w przypadku wystąpienia niewyjaśnionych dolegliwości mięśniowych szczególnie z towarzyszącymi dreszczami i gorączką powinien niezwłocznie zgłosić się do lekarza[34].
Przedawkowanie
edytujNie ma specyficznych zaleceń dotyczących postępowania w przedawkowaniu lowastatyny. W opisanych przypadkach przedawkowania lowastatyny maksymalna przyjęta dawka wynosiła 6000 mg, po której nie wystąpiły żadne swoiste objawy[36][37][38][34] i żaden z pacjentów nie doznał trwałego uszczerbku na zdrowiu[34][38].
Leczenie przedawkowania lowastatyny jest jedynie objawowe i podtrzymujące[36][37][38][34], ze szczególnym monitorowaniem funkcji wątroby[36]. Należy rozważyć sprowokowanie wymiotów lub płukanie żołądka oraz podanie węgla aktywnego celem zmniejszenia wchłaniania pozostałości leku w przewodzie pokarmowym[37]. Nie ma danych dotyczących skuteczności dializoterapii w zakresie lowastatyny i jej metabolitów u ludzi[34][36].
Preparaty
edytujUnia Europejska
edytuj- Preparaty zarejestrowane w Polsce[52]
Liprox, Lovasterol, Lovastin
Inne kraje
edytuj- Preparaty zarejestrowane w USA[53]
Mevacor, Lovastatin (różne wersje)
Przypisy
edytuj- ↑ Farmakopea Polska IX, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, t. 2, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2011, s. 2672–2673, ISBN 978-83-88157-77-6, OCLC 803998023.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Lovastatin, [w:] PubChem [online], United States National Library of Medicine, CID: 53232 (ang.).
- ↑ a b c d Lovastatin, [w:] ChemIDplus [online], United States National Library of Medicine [dostęp 2014-07-28] (ang.).
- ↑ Lovastatin (75330-75-5). Chemical Book. [dostęp 2014-07-28]. (ang.).
- ↑ Santa Cruz Biotechnology, Inc: Lovastatin sc-200850. [dostęp 2014-07-29]. (ang.).
- ↑ a b c d Banach, Filipiak i Opolski 2013 ↓, s. 36.
- ↑ a b c d Banach, Filipiak i Opolski 2013 ↓, s. 35.
- ↑ Nina Gunde-Cimerman, Aleksa Cimerman. Pleurotus Fruiting Bodies Contain the Inhibitor of 3-Hydroxy-3-Methylglutaryl-Coenzyme A Reductase–Lovastatin. „Experimental Mycology”. 19 (1), s. 1–6, 1995. DOI: 10.1006/emyc.1995.1001.
- ↑ Jianping Liu, Jing Zhang, Yi Shi, Sameline Grimsgaard, Terje Alraek, Vinjar Fønnebø1. Chinese red yeast rice (Monascus purpureus) for primary hyperlipidemia: a meta-analysis of randomized controlled trials. „Chinese Medicine”. 1 (4), luty 2006. DOI: 10.1186/1749-8546-1-4.
- ↑ a b FDA Warns Consumers to Avoid Red Yeast Rice Products Promoted on Internet as Treatments for High Cholesterol Products found to contain unauthorized drug. FDA, 2007. [dostęp 2014-07-29]. (ang.).
- ↑ a b ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) NR 212/2014 z dnia 6 marca 2014 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1881/2006 w odniesieniu do najwyższych dopuszczalnych poziomów zanieczyszczenia „cytrynina” w suplementach diety na bazie ryżu poddanego fermentacji grzybami Monascus purpureus. Europejska Agencja Leków, 2014. [dostęp 2014-07-29].
- ↑ ArmoLipid. BLOZ, 2014. [dostęp 2014-07-29].
- ↑ Index Fungorum. [dostęp 2014-08-09]. (ang.).
- ↑ Atlas grzybów chorobotwórczych człowieka. Paweł Krzyściak, Magdalena Skóra, Anna B. Macura. Wrocław: MedPharm Polska, 2011, s. 249–252. ISBN 978-83-60466-80-3.
- ↑ Marian Gapiński, Wanda Woźniak, Mirosława Ziombra: Boczniak. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1992, s. 7–10. ISBN 83-09-01572-0.
- ↑ ArmoLIPID tabletki na cholesterol 20tabletek. ROTTAPHARM. [dostęp 2014-07-29].
- ↑ a b Rola monakoliny w farmakoterapii dyslipidemii. Medycyna Praktyczna. [dostęp 2014-07-29].
- ↑ Banach, Filipiak i Opolski 2013 ↓, s. 23.
- ↑ a b Akira Endo. The discovery and development of HMG-CoA reductase inhibitors. „Journal of Lipid Research”. 33 (11), s. 1569–1582, 1992. PMID: 15531278. (ang.).
- ↑ a b c Marcin Bizukojć, Stanisław Ledakowicz. Biosynteza lowastatyny przez Aspergillus terreus. „Biotechnologia – monografie”. 2 (2), s. 55–67, 2005.
- ↑ a b Endo, Akira. The origin of the statins. „Atherosclerosis Supplements”. 5 (3), s. 125–130, 2004. DOI: 10.1016/j.atherosclerosissup.2004.08.033. PMID: 15531285.
- ↑ Antilipemic agents; fungistats. United States Patent Office. [dostęp 2014-08-10]. (ang.).
- ↑ a b Jadwiga Mielcarek, M. Naskrent, P. Grobelny. Photochemical properties of simvastatin and lovastatin induced by radiation. „Journal of Thermal Analysis and Calorimetry”. 96 (1), s. 301–305, 2009. DOI: 10.1007/s10973-008-9322-6. (ang.).
- ↑ a b c Ernst Mutschler, Gerd Geisslinger, Heyo Kroemer, Peter Ruth, Monika Schäfer-Korting: Farmakologia i toksykologia. Wrocław: MedPharm polska, 2010, s. 554–561. ISBN 978-83-60466-81-0.
- ↑ Botham i Mayes 2006 ↓, s. 283.
- ↑ Wojciech Kostowski: Leki a lipidy krwi. Farmakoterapia miażdżycy. W: Farmakologia. Podstawy farmakoterapii. Wojciech Kostowski(red.). Wyd. III. T. I. Warszawa: PZWL, 2003, s. 220. ISBN 83-200-3351-9.
- ↑ Banach, Filipiak i Opolski 2013 ↓, s. 31.
- ↑ Banach, Filipiak i Opolski 2013 ↓, s. 37.
- ↑ a b c d Piecha, Małgorzata, Sarakha, Mohamed, Trebse, Polonca, Kocar, Drago. Stability studies of cholesterol lowering statin drugs in aqueous samples using HPLC and LC-MS. „Environ Chem Lett”. 8 (2), s. 185–191, 2010. DOI: 10.1007/s10311-009-0207-0.
- ↑ a b c Piecha, Małgorzata, Sarakha, Mohamed, Trebse, Polonca. Photocatalytic degradation of cholesterol-lowering statin drugs by TiO2-based catalyst. Kinetics, analytical studies and toxicity evaluation. „Journal of Photochemistry and Photobiology A: Chemistry”. 213 (1), s. 61–69, 2010. DOI: 10.1016/j.jphotochem.2010.04.020.
- ↑ a b c Neuvonen, PerttiJ., Backman, JanneT., Niemi, Mikko. Pharmacokinetic Comparison of the Potential Over-the-Counter Statins Simvastatin, Lovastatin, Fluvastatin and Pravastatin. „Clin Pharmacokinet”. 47 (7), s. 463–474, 2008. DOI: 10.2165/00003088-200847070-00003. PMID: 18563955.
- ↑ a b Maciej Banach, Jacek Rysz, Krzysztof J. Filipiak: Simwastatyna. Gdańsk: Via Medica, 2009. ISBN 978-83-7599-118-5.
- ↑ Banach, Filipiak i Opolski 2013 ↓, s. 35–36.
- ↑ a b c d e f g h i Mevacor Product Monograph. Merck. [dostęp 2014-08-09]. (ang.).
- ↑ Diana M. Feidt, Kathrin Klein, Ute Hofmann, Stephan Riedmaier, Daniel Knobeloch, Wolfgang E. Thasler, Thomas S. Weiss, Matthias Schwab, Ulrich M. Zanger. Profiling Induction of Cytochrome P450 Enzyme Activity by Statins Using a New Liquid Chromatography-Tandem Mass Spectrometry Cocktail Assay in Human Hepatocytes. „Drug Metabolism and Disposition”. 38 (9), s. 1589–1597, 2010. DOI: 10.1124/dmd.110.033886. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l Lowasterol 20 mg – Charakterystyka Produktu Leczniczego. Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. [dostęp 2014-08-09].
- ↑ a b c d e f g h i j Lovastin 20 mg – Charakterystyka Produktu Leczniczego. Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. [dostęp 2014-08-09].
- ↑ a b c d e f g h i j Liprox 20 mg – Charakterystyka Produktu Leczniczego. Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. [dostęp 2014-08-09].
- ↑ Obwieszczenie Ministra Zdrowia z dnia 24 czerwca 2014r. w sprawie wykazu refundowanych leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych poz. 1901-1903. DZ. URZ. Min. Zdr. 2014.56. s. 220. [dostęp 2014-08-09].
- ↑ Barbara Cybulska, Longina Kłosiewicz-Latoszek. Podejście do leczenia hipolipemizującego w świetle aktualnych wytycznych amerykańskich i europejskich. „Medycyna Praktyczna”. 275 (1), s. 18–22, 2014.
- ↑ Doctor’s Best Issues Voluntary Nationwide Recall of Red Yeast Rice due to Undeclared Lovastatin. FDA. [dostęp 2014-08-10]. (ang.).
- ↑ Banach, Rysz i Filipiak 2009 ↓, s. 415.
- ↑ Victrelis. Indeks Medycyny Praktycznej. [dostęp 2014-08-10].
- ↑ Banach, Rysz i Filipiak 2009 ↓, s. 43.
- ↑ Ranolazyna (opis profesjonalny). Indeks Medycyny Praktycznej. [dostęp 2014-08-10].
- ↑ Lowastatyna (lovastatin). Indeks Medycyny Praktycznej. [dostęp 2014-08-10].
- ↑ Telaprewir (telaprevir). Indeks Medycyny Praktycznej. [dostęp 2014-08-10].
- ↑ Roche Laboratories announces withdrawal of Posicor from the market.. FDA. [dostęp 2014-08-10]. (ang.).
- ↑ Banach, Filipiak i Opolski 2013 ↓, s. 456.
- ↑ Banach, Filipiak i Opolski 2013 ↓, s. 457.
- ↑ Banach, Filipiak i Opolski 2013 ↓, s. 82.
- ↑ Urzędowy Wykaz Produktów Leczniczych 2014. Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014-03-21. [dostęp 2014-12-10].
- ↑ Orange Book. FDA. [dostęp 2014-08-10]. (ang.).
Bibliografia
edytuj- Maciej Banach, Krzysztof J. Filipiak, Grzegorz Opolski: Aktualny stan wiedzy na temat statyn. Poznań: 2013. ISBN 978-83-63622-21-3.
- Kathleen Botham, Peter A. Mayes: Synteza, transport i wydalanie cholesterolu. W: Robert K. Murray, Daryl K. Granner, Victor W. Rodwell: Biochemia Harpera ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2006. ISBN 978-83-200-3573-5.
