Valtelina
|
|
Quel articul chì l'è scrivüü in Lumbard, cun l'urtugrafia insübrica ünificada. |
La Valtelina (Valtelina e Valtulina in valtelines, Valtellina in talian, Veltlin in tudesch, Vuclina in rumanc; Valteline in frances; Valtoline in frances e ingles storegh) l'è na valada de la Lumbardia, ins el cunfin cun la Svizra.
Al dì d'incö l'è cugnussüü per i so piste de sci, i so aqui termal, i so furmag (suratüt el Bit, ciamaa insì per via del rial Bit) e el so vin.
'Na völta l'era un passag impurtant tra l'Italia e la Germania, e gh'è staa tanta guer per el cuntrol de 'sta val chì.
Storia
[Modifega | modifica 'l sorgent]La storia de la Valtolina la se pò spartì in vari moment:
- L'età antiga e la dominazzion romana
- L'età medieval, cont i guerr tra Comm e Milan
- L'età del domini Grison, con la Guerra de Valtolina
- El passagg sotta la Lombardia a partì del 1797
- El dì d'incoeu
I cumün de la Valtelina
[Modifega | modifica 'l sorgent]L'Abriga, Albaree, Andel, Arden, Bema, Berben, Bianzun, Büj, Burmi, Busagia, Caiö, Caspögg, Castel, Castiun, Cedrasch, Cercin, Cin, Ciür, Civ, Cös, Culurina, Dasc, Delebi, Dübin, Faed, Furcula, Füsinn, Geröla, Gesa, Gros, Grosut, Lanzada, Livign, Luver, Mantel, Masc, Mel, Muntagna, Murbegn, Pedesina, Pendulasch, Piantee, Piateda, Punt, Pustales, Resüra, Rugul, Sern, Spriana, Sundel, Sundri, Talamona, Tarten, Tej, Tiran, Traona, Tresiv, la Tur, Tuv, Val de Dent, Val de Sot, Val Masen, Valfürva, Verv, Vila de Tiran.