1909
1909 (MCMIX) waor 'n gewoon jaor wat begós op vriedag oppe Gregoriaanse kalender. 't Is 't jaor 1363 oppe Armeense kalender, 1906 – 1907 oppe Ethiopische kalender en 4610 – 4611 oppe Chinese kalender.
Gebäörtenisse
[bewirk | brón bewèrke]- 2 jannewarie - Iersten officieuzen Èlfsteidetoch, later esnog erkind.
- 15 jannewarie - Vereiniging De Friesche Elf Steden weurt opgeriech.
- 5 fibberwarie - De Belzje sjemicus Leo Baekeland maak de oetvinding vaan 't bakeliet bekind.
- 20 fibberwarie - 't Futuristisch manifes versjijnt in de Franse gezèt Le Figaro.
- 26 fibberwarie - In 't Palace Theatre in Londe weure de ierste kleurefilms vertuind.
- 4 miert - William Howard Taft weurt beëideg es president vaan de Verreinegde Staote.
- 31 miert - De kiel vaan de Titanic weurt gelag.
- 6 aprèl - D'n Amerikaan Robert Peary bereik es ierste mins de geografische Noordpool.
- 16 april - Jeanne d'Arc weurt door paus Pius X zeëlig verklaord.
- 13-30 mei - Ierste Runde vaan Italië.
- 7 juli - Keizer Wöllem II beneump Theobald von Bethmann Hollweg tot riekskanseleer.
- 13 juli - Mèt e paar aonpassinge krijg 't waope vaan Nederland zienen huiege vörm.
- 25 juli - Louis Blériot vluug es ièrsjte euver 't Kanaal mèt 'n mesjien dat zjwoarder ies es loch.
- 4 december - Canadiens de Montréal, de ierste professioneel ieshockeyclub, weurt in Montréal opgeriech.
- 14 december - In Australië treujt de Seat of Government Surrender Act in wèrking. New South Wales steit groond aof veur 't Australisch Hoofsteielek Territorium en Canberra weurt de nui hoofstad.
- 14 december - President José Santos Zelaya vaan Nicaragua weurt in 'n conservatief revolutie mèt militaire steun vaan de Vereinegde Staote aofgezat.
- 23 december - Albèr I volg ziene gestorve pa Leopold II op es keuning vaan 't Belsj.
- zoonder datum
- Gerard Krekelberg diech Limburg mijn Vaderland, wat later 't volksleed vaan zoewel Belsj es Nederlands Limbörg zal weure.
- Arnold Schönberg sjrijf zien ierste gans atonaol werke. De mieste weure pas later oetgeveurd.
- Jos Caubo deit aon de Vleisstraot in Venlo d'n ierste bioscoop in Nederlands Limbörg ope.
- Staotskoel Wilhelmina kump officieel in bedrief.
- D'n Avenida Paulista weurt es ierste straot in Zuid-Amerika geasfalteerd.
Nobelprieze
[bewirk | brón bewèrke]- Natuurkunde: Guglielmo Marconi en Karl Ferdinand Braun, "um hun bijdraoge aon de oontwikkeling vaan draodloes telegrafie".
- Sjemie: Wilhelm Ostwald, "[veur] zie werk umtrint katalyse en veur zien oonderzeuk nao de fundamenteel principes achter sjemisch evewiech en reactiegraod."
- Geneeskunde: Emil Theodor Kocher, "veur zie werk euver de fysiologie, pathologie en chirurgie vaan de sjèldklier".
- Literatuur: Selma Lagerlöf, "Es waardering veur 't verluf idealisme, de levendege verbeelding en spiritueel woernumming die häör gesjrifte teikene."
- Vrei: Auguste Beernaert "es aofgeveerdegde op de twie Haagse conferenties, en es 'ne veurmaan in de Interparlemintair Unie", en Paul Henri d'Estournelles de Constant "[veur] diplomatiek werk in zowel Franco-Duitse en Franco-Britse verstandhajdinge mèt 'n gedistingeerde carrièr in internationaol bemiddeling."
Gebore
[bewirk | brón bewèrke]- 22 jannewarie - U Thant, Birmesen diplomaot (gestorve 1974)
- 3 fibberwarie - Simone Weil, Franse filosofe (gestorve 1943)
- 9 fibberwarie - Carmen Miranda, Portugees-Braziliaanse actries, zengeres en danseres (gestorve 1955)
- 15 fibberwarie - Miep Gies, Nederlandse verzètsvrouw (gestorve 2010)
- 16 fibberwarie - Hugh Beaumont, Amerikaansen acteur en rezjisseur (gestorve 1982)
- 26 fibberwarie - Talal vaan Jordanië (gestorve 1972)
- 6 meërt - Stanislaw Jerzy Lec, Poolse dichter en aforis (gesjtorve 1966)
- 8 meërt - Dirk Rijnders, Nederlandse ambtenaer en politicus (gesjtorve 2006)
- 9 miert - Maria Hoen-Delahaye, Nederlands-Limbörgse dialekoteur (gestorve 1986)
- 10 meërt - Gerard Croiset, Nederlandse paragnos (gesjtorve 1980)
- 30 aprèl - Juliana vaan de Nederlen, keuningin (1948-1981; gestorve 2004)
- 30 mei - Benny Goodman, Amerikaanse jazzklarinettis en bandleijer (gesjtorve 1986)
- 12 juni - Max Tailleur, Nederlandse humoris (gesjtorve 1990)
- 4 september - Johannes Willebrands, Nederlandse kardinaal en aartsbiesjop van Utrech (gesjtorve 2006)
- 21 september - Kwame Nkrumah, Ghanese politicus (gestorve 1972)
- 28 oktober - Francis Bacon, Britse expressionistische kunssjilder (gesjtorve 1992)
- 30 oktober - Emiel-Jozef De Smedt, Belzje bisjop (gesjtorve 1995)
- 22 november - Michail Leontjevitsj Mil, Sovjet-Russische helikopterboewer (gesjtorve 1990)
- 9 december - Douglas Fairbanks jr., Amerikaanse acteur (gesjtorve 2000)
- 14 december - Edward Tatum, Amerikaanse geneticus, Nobelpries in de Geneeskunde 1958 (gestorve 1975)
- 20 december - Diane Ellis, Amerikaanse actrice (gesjtorve 1930)
- zoonder datum
- Albert Meertens, Nederlands-Limbörgsen dialekoteur (gestorve 1999)
Gestorve
[bewirk | brón bewèrke]- 8 fibberwarie - Mieczysław Karłowicz, Poolse componis en dirizjènt (32)
- 17 fibberwarie - Geronimo, Apache-krieger en medicijnmaan (79)
- 18 mei - Isaac Albéniz, Spaonse componis (48)
- 1 juni - Giuseppe Martucci, Italiaanse pianis en componis (53)
- 8 juli - Willem Voormolen, Nederlandse militair, burgemeister en peliesiefunctionaris (53)
- 17 september - Mariane van Hogendorp, Nederlandse sociaal hervörmsjter en feministe (75)
- 30 november - Karel Theodoor in Beiere, Duutsje ougarts (70)
- 16 december - Omer Karel De Laey, Belzje dichter en sjriever (33)
- 17 december - Leopold II vaan 't Belsj, keuning sinds 1865 (74)
- 24 december - Nicolaas Pierson, Nederlandsen econoom en politicus (70)
Dit artikel is e sjtumpke. De kans Wikipedia helpe door 't aan te völle